Andvari - 01.01.1893, Blaðsíða 57
51
innlendar vörur en kaupmenn hafa gefið fyrir þær.
Menn hafa á hverju ári, síðan kaupfjelögin byrjuðu,
notið stórmikils hagnaðar af þeim í þessu efni, og
mætti ætla að þessa sæjust menjar í batnandi efna-
hag bænda. Þeir bændur munu lika, vera til, sem
hafa aukið bústofn sinn eða losað sig úr skuldum,
einmitt fyrir hagnaðinn af pöntuninni. Mörgum hefur
líka liðið betur, og tekizt betur að gegna daglegum
þörfum sínum fyrir pöntunina. En liitt er líka
kunnugt, að margir græða ekki eptir því meira,
sem þeir hafa við betri verzlunar-kjör að búa, því
þegar verzlun er góð freistast menn fremur til að
taka margt það í kaupstaðnum, sem þeir gætu án
verið sjer að skaðlausu. Og einkum er það alþekkt,
að því lausara sem lánin liggja fyrir, því meira
eyðist að óþörfu. Mennirnir eru nú einu sinni svo
gjörðir, að þá langar til að lifa svo þægilega sem
þeir geta. Þegar tækifæri býðst til að fullnægja
verulegum og ímynduðum þörfum, þá nota margir
tækifærið, án þess að gæta afleiðinganna af full-
nægingu ímvnduðu þarfanna. Þetta er lögmál, sem
gildir um heim allan, og oss Islendingum er því
ekki einum að lá. Hve mikið af ágóða þeim, sem
pöntunarfjelögin hafa veitt mönnum, hafi komið að
verulegum notum, og hve mikið af honum hafi horfið
svo ekki sjáist stað, er ekki til neins að áætla
nokkuð um, því um það má þrætast óendanlega. —
Um þetta atriði verður hver að skapa sjer þá hug-
mynd, sem honum vinnst greind og gætni til.
En eitt má fullyrða, sem hægt er að sanna. I
öðrum löndum hafa bláfátækir handiðnamenn, sem
ekki höfðu þótzt geta lifað án lántöku, og sem
bokkrir voru í skuldasúpu hjá kaupmönnum, getað
bætt svo kjör sin með kaupfjelagsskapnum, að þeir
feka nú verzlun sína að öllu leyti sjálfir, og eiga
4*