Andvari - 01.01.1893, Blaðsíða 153
147
framkvæmir liið æzta vald í löggjöf eða stjórn, er
ráðgjafi jafnan með eptir frumvarpinu og undir á-
byrgð.
Skipan þessa umboðs-stjórnara er því ekki
nauðsynleg til þess að leysa bönd af þjóðinni út á
við; og vjer munum síðar minnast á, hve hentugt
það fyrirkomulag í sjálfu sjer gæti álitizt. En það,
sem vjer viljum lita á hjer til þess að slíta ekki
sundur efni vort um of, er það, sem álitið hefur ver-
ið svo vafasamt af ýmsum, hvort gengið sje oflangt
með þessari breytingu, hvort farið sje út yfir þann
grundvöll, sem vjer byggjum hjer á. Það sem velt-
ur á í þessu efni er það, hvort landstjóraskipanin
skerði svo mjög konungsvaldið yfir sjerstökum mál-
um íslands, að það ekki lengur falli undir lmgmynd-
ina mn tahmarlcað einveldi. Þessi hugmynd ákvarð-
ast frá tveim hliðum. Konungsvaldið verður að vera
takmarkað, það er að segja höfuðgreinar hins æzta.
stjórnarvalds mega ekki vera sameinaðar í hendi
konungsins, engin stjórnarathöfn má fara fram án
ábyrgðar* og þó skal konungurinn sjálfur vera frið-
helgur, og fulltrúasamkoma þjóðarinnar verður að
eiga 'þátt f löggjöfinni og framkvæmd á stjórnará-
byrgðinni. Þegar vjer tókum fram, er vjer þýddum
orðið «konungur« í 1. gr. stjórnarskrárinnar, að kon-
ungurinn væri »constitutionel«, var það þessi hlið
hugmyndarinnar, er vjer höfðum fyrir augum. En
konungurinn er einnig einvaldur, það er að segja
allt hið æzta vald, sem ekki er með ákvæðum lag-
anna lagt undir aðra stjórnaraðila, verður af sjálfu
sjer að falla undir konunginn, að sínu leyti á likan
*) Þaú hefur engin áhrif á hugmyndareinkennið, að konung-
urinn getur persónulega án ráðgjafa veitt heiðursteikn og
því umlíkt, því slíkt eru að eins undantekningar.