Stúdentablaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 17

sjálfur höfuðpaur landráðamannanna að hon-
um og lét drepa hann, maður, sem nú er kunn-
astur fyrir landráð sín og morðið á tengdaföð-
ur sínum fyrrverandi. Það hefur verið árátta
á íslendingum, að vilja endilega fyrirfara sín-
um mikilhæfustu mönnum; en líkamlegur
dauði er með öllu ómegnugur gagnvart þeim,
er geymt hafa í brjósti anda og manndóm.
Snorri Sturluson og Jón Arason — hvar væri
sjálfstæði vort í dag, ef vér ættum ekki verk
annars þeirra, en minninguna um hinn á höf-
uðskeljahæðinni viö Skálholts bæ?
En verk Snorra og annarra höfunda sagn-
anna um íslendinga og Noregs konunga á sér
sýnu víðtækara og langtum þróttmeira lif en
það, sem andi þeirra hefur nært í íslenzkum
hjörtum gegnum aldir og nærir fram á þenn-
an dag. Því þó að landið sykki í mar einhvern
daginn og gengið yröi þar á ofan milli bols
og höfuðs á þeim fslendingum, sem staddir
eru utan landsteina, öllum með tölu, mundu
þessar sagnir, þessi skráðu snilldarverk lifa
lifi sínu áfram sem snar þáttur af menningu
heimsins; þær eru þegar alheims eign. Án
þeirra og án lifandi samhengis íslenzkra bók-
mennta frá upphafi fslands byggðar til þessa
dags, mundi oss reynast þungur róðurinn að
fá viðurkennt sem fullvalda ríki, sem ekki
nema stórt hundrað þúsund þegna standa aö.
Það þykir ef til vill djarflega mælt, en við
það verður að sitja, þar sem það er óhaggan-
leg staðreynd: íslenzk tunga, íslenzkar bók-
menntir eru ekki aðeins ein af undirstöðun-
um, heldur aðal grundvöllurinn undir því
sjálfstæði, sem vér nú endurheimtum. Og það
sem meira er um vert — af því að það horfir
til framtíðarinnar: takist oss ekki að vernda
þessi verðmæti, mun þetta sjálfstæði aldrei
verða annao en dauður stafur á blaðsnepli,
hversu margar milljónir króna sem kunna að
safnast í bankareikninga vestan hafs og
austan.
Hér hefur aðeins verið stiklað á stóru og
verður, enda er það verk vísindamanns frem-
ur en bónda að athuga nákvæmlega og færa í
letur þótt bókmenntanna í sjálfstæðisbaráttu
íslendinga. Mun það ekki gert á fáum blað-
síðum, ef vel á að vera, enda mun margt
verða til að tína, ef sú saga á að segjast
greinilega; í fljót sjálfstæðisvitundar þjóðar-
innar, sem nú rennur fram sem einn straum-
ur, falla ár margar og lækir. Einstök ætt-
jarðarljóð eiga þar sinn óskorinn hlut, sum
skáld nafa hjálpað fremur öðrum til að
hrinda í áttina, viljandi og óviljandi, þó að
hér verði ekki rakið.
Að lokum skal minnzt sérstaklega á einn
þáttinn í vernd tungunnar og viðhaldi bók-
menntanna, af því að hann er óbeinn og ligg-
ur síður í augum uppi en margir aðrir, en
þaö er ljóðhneigð þjóðarinnar, ljóðakunnátta
og ljóðfimi — eða ef til vill öllu heldur rím-
fimi. í sáningu málsins í ungar sálir og rækt-
un þess til viðhalds kjarngresis tungunnar,
eiga ljóðin sem lærast með tungutökunum,
þar á meöal lausavisur almennings, barna-
gælur og alls konar ferskeytlur og þulur —
oft vísur, sem fleygt er fram í gamni — ó-
metanlegan þátt, bókstaflega talað. Skáld og
ritsnillingar geta aldrci til lengdar haldið við
máli, sem eyðist og fölnar á vörum alþýðu.
Ef til vill er það einmitt þetta, sem oss ís-
lendingum ber að athuga öllu öðru fremur
17. júní 1944, ef sjálfstæðið þá á að verða
annað að meira en sýndargjöf tvíræðra tima
til þjóoar, sem vart hefur á sér fullan and-
vara gegn þeim vandsénu hættum, er læðast
að á mjúkum þófum í velgengni, — cinkum
þegar velgengnin er óverðskulduð.
Skriðuklaustri, á byrjuðu sumri 1944.
Gunnar Gunnarsson.
STÚDENTABLAÐ
16