Stúdentablaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 27

Guðgeir Jónsson,
forseti Alþýðusambands íslands:
V erkalýðshreyfingin
á Islandi
Ég heí verið beðinn að skrifa í Stúdenlablaðið
um verkalýðshreyfinguna hér á landi í tilefni af
stofnun iýðveldis á Islandi. Mér er að sjálfsögðu
ljúft að verða við því, en jafnframt verð ég að
biðja afsökunar, vegna þess, hversu ófullkomið
þetta verður. Ég hef þó það til afsökunar, að í
raun og veru er saga hvers verkalýðsfélags um
sig fullkomið efni í ritgerð, sem væri mun meiri
að vöxtum og gæðum en þetta greinarkorn er.
AÐDRAGANDI.
Á síðustu áratugum 19. aldarinnar tóku at-
vinnuhættir Islendinga miklum breytingum.
Þá hófst, fyrir alvöru, stórútgerð þeirra tíma,
þilskipaútgerðin eða skútuöldin, eins og það
tímabil hefur stundum verið nefnt. Þessi at-
vinnurekstur þurfti á fleira fólki að halda en
bátaútvegurinn hafði gert, auk þess, sem
þilskipin voru í mörgum tilfellum viðbót við
opnu skipin, sem fyrir voru. Það var því lífs-
nauðsyn fyrir þessa nýju útgerð, að fólk
flyttist til útgerðarstöðvanna, því að ekki
gátu skipin fiskað mannlaus, þó að góð væru
talin, og einhverjir þurftu að hirða um afl-
ann, sem barst á land. Það fór líka þannig, að
fólk fluttist úr sveitunum til þess að leita sér
lífsbjargar við sjóinn, sumir fóru í skiprúm, en
aðrir unnu í landi.
Það tók að sjálfsögðu nokkurn tíma, að
menn áttuðu sig á þeirri breytingu, sem raun-
verulega varð á lífsaðstöðu þeirra í þjóðfé-
laginu við það að flytja í kauptún eða kaup-
STÚDENTABLAÐ
stað úr sveitinni. Þeir báru sig því að líkt og
þeir höfðu áður gert, hver um sig reyndi að
fá vinnu fyrir sig og sína fyrir það kaupgjald,
sem atvinnurekandi vildi greiða, og við þau
kjör að öðru leyti, sem boðin voru. Verkalýð-
urinn til lands og sjávar, gerði sér varla grein
fyrir tilverurétti sínum, hvað þá, að hann
gerði sér grein fyrir samtakamætti þeim, sem
hann gat verið megnugur að sýna. Hann
hafði ekki enn tileinkað sér kenninguna í
dæmisögunni um stafaknippið. Félagsandinn
mun þó hafa myndast og þróast smátt og
smátt og stefnt að því, sem koma skyldi.
BRAUTRYÐJENDUR
Árið 1894 var stofnað sjómannafélagið
Báran í Reykjavík, og sennilega hefur það
sama ár verið stofnað Verkamannafélag Ak-
ureyrarkaupstaðar og litlu síðar, eða 1896,
Verkamannafélag Seyðisfjarðar. Árið 1897 er
stofnað Hið íslenzka prentarafélag, og er það
eina félagið af þessum, sem hefur starfað ó-
slitið frá stofndegi. Seyðisfjarðarfélagið lá
niðri stuttan tíma, en var endurvakið með
nýju nafni og heitir nú Fram. Svipaða sögu
er að segja af Akureyrarfélaginu.
Sjómannafélagið Báran stofnaði deildir í
nærliggjandi sjóþorpum, bæði vestan fjalls og
austan. Deildirnar mynduðu samband og
héldu fulltrúaþing. Þetta félag byggði meðal
annars samkomuhúsið Báruna í Reykjavík,
sem nú er eign Knattspyrnufélags Reykja-
25