Stúdentablaðið - 01.12.1952, Blaðsíða 21

STÚDENTABLAÐ
13
fjárföng eru á. Skal nú drepið á fáein atriði,
er varða úrbætur á aðstöðu kandídata til að
njóta framhaldsnáms.
III.
Við athugun á æskilegum úrbótum á þess-
um vettvangi verður að hafa í huga, að
kandídatar, sem leita framhaldsnáms, stefna
að næsta mismunandi marki. Fyrir sumum
vakir t. d. að stunda háskólanám eitt háskóla-
misseri eða tvö. Aðrir binda sig ekki ein-
göngu eða aðallega við háskólanám, heldur er
ætlun þeirra að heyja sér raunhæfa fræðslu
um tiltekin atriði, sem þeir hafa áhuga á. Enn
aðrir hyggja hinsvegar á lengra nám í því
skyni að afla sér víðtækrar sérfræðimennt-
unar, þ. á. m. þeir, sem búast til starfa við
háskólann. Ljóst er og, að kostir kandídata
geta verið mismunandi í þessum efnum eftir
fræðigreinum. Kandídatar í læknisfræði
munu t. d. yfirleitt fá laun á sjúkrahúsum,
meðan á framhaldsnámi stendur, en hagir
flestra annarra kandídata eru miklu lakari að
þessu leyti.
Aukinn fjárstuðningur við kandídata gæti
ýmist verið með þeim hætti, að styrkjum til
þeirra væri fjölgað eða með því að kandídöt-
um væru veitt hagstæð námslán. Námslán
hentuðu þeim einkar vel, sem stutta útivist
hafa. Þau kæmu og í góðar þarfir hjá þeim,
sem hygðu á meiri háttar sérfræðimenntun,
en yrðu þeim þó vart fullnægjandi, þar sem
nám þeirra stendur að jafnaði 3—4 ár.
Um kosti kandídata á námslánum er það
nú svo, að skv. lögum nr. 5/1952 er ekki gert
ráð fyrir því, að kandídatar geti fengið náms-
lán, enda er það fé, sem lánasjóðurinn hefir
til umráða, sannarlega ekki til skipta milli
stúdenta og kandídata. I frumvarpi því, sem
nú er til úrlausnar á alþingi um Lánasjóð
fyrir íslenzka námsmenn erlendis, er heldur
ekki vikið að kandídötum og framhaldsnámi
þeirra, og er helzt svo að sjá, sem ekki sé
heimild til að veita kandídötum lán úr sjóði
þessum, þótt frumvarpið yrði lögfest. Ber
brýn nauðsyn til þess, að svo verði um hnúta
búið til frambúðar, að kandídatar eigi kost á
námslánum með svipuðum kjörum og stúd-
entar. Um fyrirkomulagið á lánveitingum
kæmu ýmsir hættir til greina, en mjög kæmi
til álita að stofna sérstakan lánasjóð, er gagn-
gert ætti að sinna kandídötum. Ætti sá sjóður
þá að vera í nánum tengslum við háskólann.
Styrki til kandídata þyrfti og að auka til
mikilla muna. frá því sem nú er. Þyrftu fram-
lög að koma til af hendi almenna fjárveit-
ingavaldsins í því skyni, og í annan stað væri
mjög æskilegt, að einstaklingar stofnuðu
sjóði, sem ætlað væri það hlutverk að rétta
efnilegum kandídötum örvandi hönd til fram-
haldsnáms. Bæði hér á landi og erlendis hafa
margir menn reist bæði sér og öðrum bauta-
steina með slíkum sjóðastofnunum og stuðlað
með þeim að aukinni menningu og mennt.
Við athugun á tiltækilegum úrræðum til að
styrkja kandídata til framhaldsnám má að
lokum drepa á þá hætti, sem tíðkast sums-
staðar erlendis og fólgnir eru í því, að efni-
legir kandídatar, sem sýnt hafa ótvíræða
hæfileika til fræðistarfa, eru ráðnir aðstoðar-
kennarar við þá háskóladeild, sem annast
kennslu í fræðum þeirra. Er ég kunnugastur
þessu fyrirkomulagi í Noregi og skal lýsa því
lítillega. Á s. 1. vormisseri voru 40 slíkir að-
stoðarkennarar — „universitetsstipendiater“
eins og þeir eru nefndir — við háskólann í
Oslo. Eru þeir ráðnir til starfa í 4—6 ár að
jafnaði. Þeir hafa sérstök laun, sem eru það
sæmileg, að störf þessi eru talin lífvænleg
fyrir fjölskyldumenn. Kennsluskylda aðstoð-
arkennaranna er lítil, yfirleitt 1—2 tímar
vikulega. Þessi aðstaða gerir kandídötunum
kleift að sérmennta sig eða ljúka sérmenntun
sinni á þessu starfsskeiði sínu. Verja menn
oft þessum tíma til að semja doktorsritgerðir
sínar. Með þessu skipulagi vinnst tvennt.
Fyrst það, að efnilegum kandídötum er gert
kleift að sérmennta sig og auðga fræðigrein-
ina með rækilegum greinargerðum um til-
tekin rannsóknarefni. Hitt vinnst einnig, að
deildirnar njóta starfskrafta kandídatanna.
I flestum deildum háskólans er brýn þörf á
auknum starfskröftum, eins og kunnugt er.
En á það er einnig sérstaklega að líta, að
ýmsu námsefni er þannig farið, að óþarft er,
að sérmenntaðir menn fari með kennslu þess.
Væri þá kjörið að ætla slíkum aðstoðarkenn-
urum það starf. Auk þess ættu þeir að ræða
í æfingatímum eða fyrirlestrum þau verk-
efni, sem rannsóknir þeirra lúta að. Slíkir
aðstoðarkennarar yrðu oft fastakennarar við
háskólann síðar, og felur kennsla þeirra á
þessu stigi í sér veigamikinn undirbúning
undir fastakennarastarfið. Hugmynd sú, sem
hér er reifuð, þykir sjálfsagt lítt sigurvænleg
að svo stöddu, sakir fjárskorts, en þar sem
hér er um hagkvæma lausn að ræða, ber að
keppa að því, að slíkt fyrirkomulag verði
tekið upp hér á landi.