Stúdentablaðið - 01.12.1954, Síða 32

24
STÚDENTABLAÐ
1. desember er fyrst og fremst minningadag-
ur. Þennan dag árið 1918 var stærsta skrefið
stigið til fullkomins sjálfstæðis, að lokinni
harðri baráttu. Minningin um þennan dag er
samstillt, hrein og einlæg í huga íslenzku þjóð-
arinnar.
Á þessum degi þykir hlýða að rifja þessa
baráttu upp að nokkru, minnast með þakklæti
þeirra manna, sem fremstir stóðu, þeirra
manna, sem við eigum fyrst og fremst að þakka,
að við erum sjálfstæð þjóð. Á þessum degi er
og rétt að ganga á sjónarhól og athuga, hverjar
blikur eru á lofti, er sjálfstæði okkar og menn-
ingu stafar hætta af, og íhuga, hvernig brugðizt
verður við þeim ógnum, sem að oss steðja.
Eg tek hér til umræðu þátt kirkju og kristni
í sjálfstæðisbaráttu Islendinga, — einn veiga-
mesta þátt þeirrar baráttu. Þegar á þjóðveldis-
tímanum var kirkjan hið þjóðlegra valdið. Hún
var að vísu undir erlendum biskupum, en áhrifa
þeirra gætti þó eigi svo, að þeir skertu sjálf-
stæði kirkjunnar sem þjóðlegrar stofnunar. Það
voru kirkjunnar menn, er settu á bók flest þau
rit, sem gerzt hafa haldið nafni þjóðarinnar á
lofti. Þeir auðguðu bókmenntir heimsins með
snilldarlega sömdum listaverkum að stíl og
hugsun og skiluðu þeim til komandi kynslóða
skrifuðum og teiknuðum á þann hátt, að hin
fornu handrit eru þau listaverk, er við viljum
sízt án vera. Fyrir kirkjunnar atbeina voru
skólar settir, í Skálholti stóð vagga háskólans,
og þaðan bárust víðtæk menningaráhrif út í
JÓN HNEFILL AÐALSTEINSSON, stud. theol.
Kirkjan og
sjálfstæðisbaráttan
íslenzkt þjóðlíf. Á myrkum öldum var kirkjan
það ljós, sem lýsti þjóðinni og hélt í henni lífs-
andanum. I drepsóttum og hörmungum var
kenning Krists um náðina sú von, sem gaf
veikum þrótt. Fyrirheit um betra hlutskipti í
öðru lífi sætti menn við erfiðleika og úþján
líðandi stundar. Kirkjan ræktaði með þjóðinni
Guðs ótta og dyggðugt líferni, beindi hug henn-
ar að háleitu takmarki og kenndi henni, hverj-
ar kröfur hún yrði að gera til sjálfrar sín, áð-
ur en því takmarki yrði náð. Prestarnir héldu
menningu þjóðarinnar vakandi með predikun-
um, húsvitjunum og hvers kyns uppfræðslu,
þeir voru leiðtogar og leiðbeinendur, um langt
skeið nær einu menntamennirnir á Islandi.
Prestar voru þeir Hallgrímur Pétursson, mesta
skáld íslendinga frá fornöld til endurreisnar-
aldar, ræðusnillingurinn meistari Jón, Fjölnis-
maðurinn Tómas Sæmundsson. Sagnfróðir
menn telja, að það hafi verið íslenzkir prestar,
er skeleggast fylgdu Jóni Sigurðssyni í sjálf-
stæðisbaráttunni. Það voru þeir, sem báru boðin
milli Jóns og íslenzkrar alþýðu.
Hér hefur verið stiklað á stóru, en þó sýnir
þetta ófullkomna yfirlit, hve drjúgan þátt kirkj-
an hefur átt í menningu og sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar á liðnum öldum. En nú skulum
við virða fyrir okkur ástandið í dag. Á síðustu
áratugum hafa orðið gagngerðar breytingar á
högum okkar Islendinga. Tækninni hefur fleygt
fram. I svo að segja einu vetfangi hafa ger-
breytzt þær aðstæður og viðhorf, sem staðið
höfðu óhögguð öldum saman. Menn sjá ekki
lengur landið sem traust og óhagganlegt um-
hverfi, heldur sem skyndimyndir af landslagi
út um glugga á vélknúnum faratækjum. Staðir,
sem áður virtust í órafjarlægð, verða nú hver
við annars hlið. Verk, sem áður virtust ófram-