Stúdentablaðið - 01.02.1968, Qupperneq 5

STÚDENTABLAÐ 5
DAGAR OG HEILAGIR
Pylsurnar í
fánalitunum
tímabils, stefnu eða höfundar.
Ekki var unnt að sjá, að valið
væri sérstaklega miðað við þroska
þess fólks sem læsi það. Auk þess
var gengið fram hjá þýðingum
erlendra bókmennta. öðru máli
gegndi um útgáfu Skólaljóða. Sú
bók er ætluð börnum og ungling-
um í skyldunámi. Samt sem áð-
ur voru tekin í það safn ljóð sem
lítið erindi eiga við fólk á því
aldursskeiði. Engar handbækur
handa kennurum fylgdu þessum
kynningarritum, aðeins lítilfjör-
legar orðaskýringar. Kristján J.
Gunnarsson gaf þó út með Skóla-
ljóðum eins konar leiðbeiningar.
Sú bók er reyndar dæmigerð um
handbragð þeirra manna sem sí-
fellt eru að gefa út bókmennta-
verk, en hafa hvorki menntun né
hæfileika til þess að inna' slíkt
sómasamlega af hendi. 1 annan
stað virtust þessir útgefendur
hafa beig af samtímabókmennt-
um; aðeins litill hluti þessara
bóka var helgaður þeim.
Á fyrirfaranda hausti hefur for-
lagið svo ætlað að bæta úr þessu;
það gefur út safn ljóða eftir nokk-
ur lifandi skáld. Erlendur Jóns-
son, bókarýnir Morgunblaðsins,
kunnur af einkennilegum skrif-
um um bókmenntir í það blað,
hefur séð um útgáfu þessa verks,
sem nefnt er Nútímaljóð handa
skólum. Erlendur ritar inngang
að bókinni og kynnir hvern ein-
stakan höfund. Innganginum er
skipt niður í kafla: Hvað er ljóð?,
Skáldskapur og veruleiki, Hvað
er fegurð?, Form og efni, „Bók-
menntagildi“, og loks Ljóðalestur.
Eins og sjá má af þessari upp-
talningu, er ekki ráðizt á garð-
inn, þar sem hann er lægstur.
HöfunJur reynir hér að rita um
og skýra hugtök, sem hingað til
hafa reynzt óskýrgreinanleg, og
flestir bókmenntafræðingar sneiða
hjá eða nota í mjög afstrakt
merkingu, enda heyra þau fagur-
fræði til, en það er einmitt sú
afturganga, sem fæstir gagnrýn-
endur vilja vekja upp á ný. Er-
lendur Jónsson getur sem von-
legt er lítið nýtt selt í sumblið;
hann endurbakar aðeins gamlar
lummur; ræðir aldnar hugmyndir
og reynir að blása i þær lífi með
því að höfða til veruleikans, oft-
ast með hjálp lágkúrulegra sam-
líkinga. En hann gerir sig og sek-
an um að mistúlka þessar klissjur.
Archibald Mac-Leish á t.d. ekki
við með orðunum, a poem should
not mean l>ut be, að „lesandinn
eigi að skynja fegurð hvers verks
eins og hann skynjar fegurð lands-
RÓLWGSSTIK
lags, litar og tóns“ (leturbreyting
min), heldur, að ljóðið sé I sjálfu
sér veruleiki; það skírskoti ekki
neins annars; lifi sínu eigin lífi.
Inngangsorð Erlendar Jónsson-
ar eru á köflum lipurlega samin.
En honum virðist ekki vera ljóst
fyrir hverja hann var að semja
þennan formála. Hann hefur
greinilega ruglazt á sýknum dög-
um og heilögum; það sem hæfir
bókmenntaunnendum Morgun-
blaðsins hentar ekki skólafólki.
Þess vegna hefði verið ákjósan-
legt, að hann hefði byggt inn-
ganginn á annan veg upp; gert
hann að leiðarvísi að því hvernig
gerst má lesa ljóð; sýnt hvernig
nýja gagnrýnin vinnur, lýst
vinnubrögðum hennar. (Einna
næst þessu kemst hann í kaflan-
um Form og efni). Og hann hefði
átt að fjalla um þau hugtök sem
sameiginleg eru bundnu máli og
óbundnu, svo sem hrynjandi, lík-
ingar osfrv. og lýst rækilega þeim
lögmálum, sem ríkja bæði innan
hinna svokallaðra rímaðra Ijóða
og órímaðra, en ekki ritað mark-
leysu um stuðla og höfuðstafi og
hina svokölluðu formbyltingu. Og
i stað gagnlítilla upplýsinga um
hvert einstakt skáld, t.d. „Þor-
steinn Valdimarsson er skáld ljóð-
rænna tilbrigða", hefði hann bet-
ur búið skólafólki einhver verk-
efni í hendur, lagt fyrir þau
spumingar, lagt að þeim að
skrifa ritgerðir um einstök kvæði.
1 eftirmála gerir Erlendur
Jónsson grein fyrir vali sínu.
Hann hefur tekið upp í kverið
ljóð eftir þau skáld sem ekki
eru orðin fimmtug. Þessi vinnu-
brögð eru áþekk því þegar börn-
um er raðað niður í bekki eftir
aldri. Og þó svo að þessi háttur
sé hafður á, vantar í bókina ljóð
eftir tvö skáld, sem þar ættu tví-
mælalaust að vera: þá Stefán
Hörð Grímsson og Jónas Svafár.
Ljóðagerð síðustu ára verða ekki
gerð nein viðhlítandi skil, nema
ljóð þeirra séu tekin með. Enn-
fremur sætir það furðu, að Dag-
ur Sigurðarson, Guðbergur Bergs-
son, Steinar Sigurjónsson og Bald-
ur Ragnarsson skuli ekki eiga
kvæði í þessu kveri. Þá er þess
að gæta að það sem venjulega
er kallað nútímaljóðlist á sér
langa og merka sögu. Brautryðj-
endur stefnunnar, ef stefnu skyldi
kalla, ættu skilið að fá veglegan
sess í ljóðaúrvali sem þessu.
Hvers vegna voru ljóð eftir Stein
Steinarr ekki valin? Og það nær
heldur ekki nokkurri átt, að ljóð
þeirra Halldórs Laxness, Snorra
Hjartarsonar og Jóns úr Vör, skuli
vera hafnað á þeirri forsendu, að
þeir séu eldri en fimmtugir. Og
hví ekki að taka ljóð eftir Jóhann
Sigurjónsson og Jóhann Jónsson
með í slíkt kynningarrit ?
Ég ætla mér ekki að ræða hér
val einstakra Ijóða. Það er ávallt
matsatriði hvaða ljóð skulu tekin
með í slíka bók; hafa verður í
huga, að hún er ætluð skólafólki;
eftir þvi verður að sníða henni
stakk.
Frágangur þessa kvers er
snöggtum skárri en Lesbókar I-
IV og Skólaljóða; myndskreyt-
ingin er illa gerð, sérstaklega
myndirnar af höfundunum. Ríkis-
útgáfa námsbóka hefur ekki enn
fengið listamann til að lýsa bæk-
ur sínar. 1 þeim efnum kyssir for-
lagið enn sem fyrr rassinn á ösku-
busku. Sverrir Tómasson.
Ég verð að gera eina játn-
ingu, þótt ekki þyki jínt. Ég
er ákajlega þjóðlegur í mér.
Mér þykir til að mynda vænt
um öll rit, sem komið hafa út
jyrir 1900 og jjalla um íslensk
frœði. (Ég á gott safn, að
mestu keypt hjá Sigurði Ben).
Ef þingeyska þjóðliðið vceri enn
við lýði, fylgdi ég því áreiðan-
lega fast að málum. Ég held
mikið upp á rit Benedikts frá
Bofteigi, enda þótt Ólafur
Ragnar Grímsson mundi senni-
lega telja mig til þekkingar-
kynslóðarinnar. Ég veit, að
þið kallið þjóðlega stefnu veik-
leika, nú á tímum alþjóða-
hyggju. En mér er fullkomlega
Ijóst, að eigi þjóðin að losna
úr þeirri andlegu spennitreyju,
sem austurblokkin er sífellt að
reyna að reima að henni, verð-
ur almenningur í landinu að
standa vörð um þjóðlega menn-
ingu, jafnvel þótt það kosti
fleiri menn á listamannalaun.
Ég vil strax taka fram til þess
að fyrirbyggja misskilning, að
ég sœki ekki hugmyndir mín-
ar í blaðið Frjálsa Þjóð, sem
ég les gjarnan, enda þótt ég
viti, að ég yrði kallaður
menntakommi, ef upp kœmist.
Ég kem þá að kjarna málsins.
Nokkrir ungir menn, allt stúd-
entar, hafa stolið hugmyndum
mínum um þjóðlega þjóðhátið.
Ég hef margsinnis imprað á
þessu í bréfum mínum í Vel-
vakanda, enda fœ ég þar alltaf
inni, sökum þess, að my opin-
ons falla öllum vel i geð og
skaða ekki mannorð neins.
Hingað til hef ég þó látið um-
gengnisvenjur manna í blokk-
um mig mestu skipta. Ég get
samt sem áður hrósað mér af
þvl að hafa fyrstur vakið máls
á, að mjólkurhyrnum yrði val-
inn þjóðlegur búningur, sem og
varð. Þó ég vilji efla þjóðernis-
kennd vora, má enginn skilja
orð min svo, að ég sé að ráðast
á vinaþjóð vora í vestri, sem
hefur eins og kunnugt er, gert
gangskör að því að flytja þjóð-
lega íslenzka menningu til vest-
urheims, sbr. Leif Ericson og
his day. Tillögur mínar eru í
stuttu máli sagt: við getum
ekki losað okkur við þann al-
þjóðlega brag, sem þegar er
kominn á þjóðhátíðina. Við
verðum að kosta kapps um að
skapa þjóðhátíðina 17. júní eins
þjóðlega og okkur er unnt. Við
getum byrjað á því að selja
allar blöðrur hátíðarinnar með
mynd sjálfstœðishetjunnar,
Jóns Sigurðssonar á; pylsur
skulu vera litaðar fánalitunum.
Það mun áreiðanlega gleðja
blessuð börnin. Á hverjum sölu-
skúr skal hengdur borði, hvar
á stendur: ,(Ég vil elska mitt
land”. Gunnar og Bessi, eða
kannski Ómar geta kveðið
dróttkvœði við undirleik Júmbó
og Stjána. Þjóðbúningurinn er
aðalvandamálið. Eins og hann
er í dag, er hann gamaldags,
þ.e.a.s. „not interesting”. Við
verðum að gera hann alþjóð-
legan. Við verðum hugsa um,
hvað vinir vorir í vestri halda
um okkur. Ég legg til að teikn-
ari verði fenginn til þess að
sníða þjóðbúning vorn eftir
klœðanði þeirra Flintstones
Þá er ekki að efa, að unga
kynslóðin tekur hann upp. Með
þökk jyrir birtinguna.
Þjóðólfr.
stoHinm
9*"” SAM
VINNAN
Samvinnan er vandaðasta, fjölbreyttasta og
tiitölulega ódýrasta tímarit íslendinga
Flytur að staðaldri greinar um þjóðmál og alþjóðamál,
bókmenntir, leikhúsmál, kvikmyndir, myndlist, tónlist,
trúmál, vísindi og tækni auk smásagna og ljóða.
I síðasta hefti 1967 fjölluðu ellefu sérfróðir menn um
alla helztu þætti íslenzks sjávarútvegs.
Fyrsta hefti 1968 kemur út í lok febrúar
og f jallar að meginefni um Island og umheiminn.
Þar f jalla tíu menn um ýmsa þætti í samskiptum
íslendinga við aðrar þjóðir.
IXIýir áskrifendur fá tvö síðustu hefti 1967 ókeypis.
Áskriftarsíminn er 17080.