Stúdentablaðið - 01.02.1969, Síða 4
4 STÚDENTABLAÐ
Kjör stúdenta í þjóð-
félag
inu
Frá því að sögur hófust hafa
stúdentar gegnt merkilegu hlut-
verki I þjóðfélaginu og jafnframt
verið sú stétt, sem einna erfiðast
hefur átt uppdráttar. Stúdentar
hafa alltaf verið fjölskrúðugur
flokkur i hinum ýmsu löndum og
óþarft er að fjölyrða um það,
hvernig andlegt líf stúdenta hef-
ur verið, og er, aflvaki nýrra skoð-
ana og stefna í vísindum. Auk
námsins, held ég, að eitt hafi stúd-
entar átt sameiginlegt, en það er
að vera fátækur. Allir þekkja
söguna, sem byrjar svona: „Einu
sinni var fátækur stúdent....“
Ég held, að mér sé óhætt að full-
yrða, að meðal manna hafi verið
og sé jafnvel enn sú skoðun ríkj-
andi, að stúdentar œttu að vera
fátækir. Á síðustu árum hefur þó
nokkur breyting orðið á þeim
hugsunarhætti og víða um heim
hafa verið tekin upp námslaun og
stórfelld lán til námsmanna. Á
Islandi hafa á síðustu árum, eða
síðan Lánasjóður ísl. námsmanna,
hóf starfsemi sína, töluverðar um-
bætur á sviði kjaramála stúdenta,
átt sér stað. Ég álít þó þau lán,
sem stúdentar fá úr Lánasjóðn-
um, ekki vera nema brot af því,
sem ætti að vera, ef störf stúd-
enta væru metin að verðleikum.
Ýmsum kann að þykja, að hér sé
of djúpt tekið í árinni, og segja
sem svo, að opinberir aðiljar geti
ekki, allra sízt á þessum timum,
eytt gegndarlausu fé til þess að
styrkja stúdenta. Mig langar þó
að spyrja sem svo: Hvert mat er
lagt á störf stúdenta, fyrst lána-
sjóðir eru þeim ekki opnari en
raun ber vitni, og er það réttmætt.
í>essu svara ég neitandi. Stúd-
entar eru vinnandi stétt, eins og
aðrir og á sama hátt skapa þeir
verðmæti. En mismunur á arði
stúdenta við nám og annarra er
sá að aðrir fá laun, stúdentar
ekki. Nú kann einhver að segja
sem svo: Menntun er ekki annað
en undirbúningur undir llfsstarf,
og hæpið er að launa slikan und-
irbúning, enda kynni slíkt for-
dæmi að leiða til þess, að skóla-
nemendur yfirleitt tækju að
heimta laun. I öðru lagi fá mennt-
aðir menn yfirleitt svo há laun, að
þeir eru fljótir að vinna upp í
peningum, það sem aðrir öfluðu,
sem ekki voru I langskólanámi.
Hinu fyrra atriðinu, að aðrir
nemendur en stúdentar þægju
laun, er frá mínum bæjardyrum
fljótsvarað. Að sjálfsögðu yrðu
slík laun einskorðuð við háskóla-
stúdenta og aðra sambærilega
nema. Mætti þá launa menn eftir
því, hve vel þeim gengi námið,
hversu langt þeir væru komnir og
öðru, sem ég hirði ekki að rekja
hér frekar. Hinu atriðinu um að
menntamenn séu svo vel launaðir,
að fljótlegt sé fyrir þá að afla
þess, sem ekki var aflað meðan á
náminu stóð, því er auðvelt að
hnekkja. Á Islandi búa menntaðir
menn við sllk sultarkjör, að und-
anskildum örfáum mönnum, að
fádæma er. Mlða ég hér fyrst og
fremst við menntamenn í opinberri
þjónustu, þar er gleggstar upp-
lýsingar að fá um kaup og kjör
þessara manna. Alltaf er frelst-
andi, í þessum efnum sem öðrum
að bera Islendinga saman vlð
frændur vora á Norðurlöndum. Sé
slíkur samanburður gerður á
þessu sviði sést, að munurinn er
gífurlegur og verður þeim mun
meiri sem ofar dregur í mennt-
unarstiganum. Ég geri mér þess
góða grein, að fullkomin náms-
laun, sem gerðu stúdentum kleift
að sjá sér farborða á viðunandi
hátt eru langt undan.
Menn verða þó að skilja, að
þeir, sem háskólanám stunda, eru
fullorðið fólk með sömu áhugamál
og lífsskoðun og fólk, sem vinnur
önnur störf. Á ég þar fyrst og
fremst við heimilisstofnun, enda
alkunnugt hve giftingaraldur hef-
ur lækkað undanfarin ár. Það er
staðreynd, sem ekki verður borin
til báka, að engum eru eins mikil
vandkvæði á að stofna heimili, og
stúdentum, vegna þess að þeir eru
8 mánuði og sumir allt árið tekju-
lausir. Er það nokkurt vit, að
ungu fólki sé beinllnis meinað að
ganga I hjónaband, vegna þess að
það hefur vilja og getu til þess
með menntun sinni að verða hæf-
ari og nýtnari þjóðfélagsþegnar
en aðrir? Á ekki hið opinbera að
gera allt, sem I þess valdi stendur
til að stuðla að æðri menntun, en
hún er það eina sem getur bjarg-
að fámennri þjóð frá ósigri i bar-
áttunni um lífsgæðin? Ætla mætti
af þessu, að stúdentar gengju alls
ekki 1 hjónaband né stofnuðu
heimili og ættu börn. Svo er þó
ekki: Mkill fjöldi stúdenta er gift-
ur. Stundum er aðeins annar að-
ilinn stúdent, en stundum þó báð-
ir, og gefur það þá auga leið,
hverjum erfiðleikum það er háð
fyrir stúdenta að búa við mann-
sæmandi kjör, að ekki sé minnzt
á einkabíl og eigið húsnæði, sem
telzt enginn munaður nú á timum
og flest ungt vinnandi fólk á.
Samt eiga margir stúdentar bíl
og íbúð og er með ólikindum hve
þrotlaust erfiði það hlýtur að vera
fyrir stúdent að eignast slíkt,
nema aðstoð vandamanna hans sé
þeim mun meiri. Að þessu leyti
standa stúdentar svo langt að
baki öðru fólki að þeir verða
áþekkir betlurum við hlið þess.
Sumir stúdentar þurfa jafnvel að
taka óhagstæð lán og lausaskuld-
ir hlaðast upp til þess að þeir geti
lokið námi.
Mér finnst það algjör lágmarks-
krafa, að stúdent beri það mikið
úr býtum meðan á námi stendur,
að hann sé nokkurn veginn skuld-
laus, þegar námi lýkur, og hann
hefur eytt beztu árum ævinnar til
þess að geta orðið sem hæfastur
þjóðfélagsþegn, á meðan aðrir
hafa verið að eignast íbúð, bíl og
yfirleitt öll þau lífsþægindi, sem
nöfnum tjáir að nefna, eða svo ég
taki augljóst og raunhæft dæmi:
Hvernig stendur nýútskrifaður
kandidat að vígi samanborið við
mann, sem unnið hefur til dæmis
á vélskóflu jafn lengi og kandi-
datinn var við nám? Svari hver
sem betur getur..
Einhverjum kann að þykja ég
hugsa of mikið um hin efnislegu
gæði, en það eru nú þau, sem við
flest sækjumst og keppumst eftir,
og fáa hygg ég þá vera stúdent-
ana, sem fara i háskóla í þekk- gegnum langar skýrslur og vafa-
ingarleit eina.
Mig langar að síðustu að gagn-
rýna lítillega úthlutunaraðferðir
Lánasjóðsins og reyna að sýna
fram á, hvernig þær eru á ýmsan
hátt óréttlátar. Það er þá fyrst
að nefna, að úthlutunarnefndin
lítur nær eingöngu til tekna
stúdenta og tekur umfram annað
mið af þeim. Þeir, sem svo að
mati nefndarinnar hafa haft of
miklar tekjur fá ekkert lán. Þetta
finnst mér rangt. Islenzka þjóð-
félagið mun vera eitt af þeim fáu
í veröldinni, þar sem nær engin
stéttaskipting er. Hér er til að
mynda engin yfirstétt mennta-
manna, og er það vegna þess, að
einhvern tímann á námsferli sín-
um hafa menntamenn unnið al-
geng störf til lands og sjávar og
um leið kynnzt og aðlagazt at-
vinnulífinu, og ég hika ekki við að
fullyrða, að slikt er fyrir til að
mynda lögfræðinga, presta og
lækna einn mikilvægasti hluti
menntunar þeirra. Engin hætta er
á því, að slíkir menn verði einsog
skáldið sagði forðum: þeir eru
andleg ígulker ótal skólabóka.
Mér er það vel Ijóst, að úthlut-
unarnefndin veitir þeim fremur
lán, sem eru tekjulágir eða tekju-
lausir með öllu, heldur en hinum,
sem eitthvað hafa getað unnið sér
inn, og vera má, að réttlæta megi
það, en meðan námslaun tíðkast
ekki, finnst mér hæpið að verð-
launa menn fyrir, annaðhvort að
vinna alls ekki á sumrum eða fyr-
ir að vera svo heppna, að tekjur
þeirra sleppa undan smásjá
skattaeftirlits, en ljóst er, að út-
hiutunarnefndin mun hafa skatta-
skýrslu manna frá árinu áður og
áætlun þeirra um tekjur á líðandi
ári helzt til hliðsjónar, þegar lán-
um er úthlutað.
Einföld og góð lausn á þessu
máli finnst mér vera sú að láta
alla stúdenta á sama námsstigi og
I sambærilegu námi fá jafnhátt
lán. Losnaði þá Lánasjóðurinn við
mikið starf, þar sem er að pæla
lítið leiðinlegar um einkahagi
stúdenta. Þess í stað gæti nefndin
athugað hvernig stúdent rækti
nám sitt, hver próf hann hefði
tekið, hvernig timasókn hans væri,
og hvort hann væri í raun og veru
við nám, en það hlýtur að vera
frumskilyrði þess, að maður fái
námslán. Með þeim starfsaðferð-
um, sem nú tiðkast, verða þess
dæmi, að menn sem ef til vill
hafa ekki komið I skólann eitt eða
tvö misseri fá hámarkslán. Gam-
an væri einnig að fá upplýst, svo
að ég víki að öðru, hvort þraut-
reynt er, að að fleiri aðilar en nú
eru, væru ekki fúsir til þess að
veita stúdentum afslátt af vörum
eða þjónustu. Slíkir hlutir eru
hinn mesti hvalreki á fjörur fá-
tækra námsmanna. Að lokum
þetta:
Helztu framámenn menntamála
hér á landl hafa haldið þvi fram
að Háskólinn hafi að ýmsu leyti
brugðizt skyldu sinni sem vísinda-
stofnun, sem aflvaki nýrra hug-
mynda og sem leiðandi afl í at-
vinnumálum. Ástæða þessa er
fyrst og fremst sú, að þeir, sem
stjórna fjárveitingum til þessarar
starfsemi, hafa hvergi lagt nóg af
mörkum, hvorki til stúdenta eða
vísinda almennt. Islendingar eru
fátæk þjóð og stundum berjumst
við jafnvel í bökkum og þess
vegna getum við ekki eytt gengd-
arlaust til þessara menningar-
mála, segja sumir. Þessu er til að
svara á þá lund, að með skyn-
samlegri og þróttmikilli stjórn
mála, fengjust þessi fjárframlög
margföld aftur i t. d. betri nýt-
ingu fiskafla, betri rekstri i land-
búnaði, betri og meiri hagnýtingu
hveraorku, virkjunum vatnsfalla
og svo mætti lengi telja. Það yrði
þess vegna ekki einungis hin svo-
nefnda menning ein, sem menn
kalla svo, heldur einnig þjóðar-
auðurinn og virðing Islendinga á
erlendum vettvangi, sem ykist að
sama skapi.
Sigurður Georgsson stud. jur.
Skrifstofusími: 9—12 og 13—17.
Upplýsingar nm skrifstofur og vinnustofur eru veittar í and-
dyrinu á neðstu hæð.
Eftir lokun kl. 17 fást upplýsingar í dyrasímanum í fremsta and-
dyrinu og síma 22261 til kl. 23.
Á fjórðu hœð: Fréttastofa — Auglýsingar.
Á fimmtu hœð: Útvarpsstjóri — Útvarpsráð — Aðalskrifstofa
— Dagskrárskrifstofur — Aðalféhirðir — Dagskrárgjaldkeri
— Tónlistarsalur.
Á sjöttu hœð: Hljóðritun
deild — Leiklistardeild.
Stúdio — Tæknideild — Tónlistar-
Auglýsingar: Afgreiðslutími: Mánudaga—föstudaga kl. 8—18
— laugardaga kl. 8—11 og 15—17 — sunnudaga og helgidaga
kl. 9—11 og 16—17.
RÍKISÚTVARPIÐ
Skúlagötu Jf — Reykjavík — Simi 2-22-60.