Stúdentablaðið - 05.06.1974, Blaðsíða 9

Viðtal við Helga Guðmundsson og Braga Snædal:
STÉTTARBARÁTTA -
STÉTTASAMVlNNA?

Hinir ábyrgu stéttasamvinnupostular í Einingu —
B-listamenn með Jón Ilelgason fyrrverandi varafor-
mann Sjómannafélags Eyjafjarðar sem formannsefni
— sigruðu í kosningunum í Einingu 19. og 20. jan-
úar með 690 atkvæðum gegn 373 atkv. A-lista-
manna — lista stjórnar og trúnaðarmannaráðs með
Jón Ásgeirsson sem formann. I Einingu eru um 1700
félagsmenn þar af nál. 1000 á Akureyri. Deildir eru
á Dalvík, í Ólafsfirði og Hrísey.
Eining er eitt af mikilvægustu verkalýðsfélögun-
um á landinu og hefur ætíð ráðið mildu um stefn-
una í kjaramálum verkalýðsins.
Kosningar þessar vöktu mikla athygli m.a. vegna
þess að ekki hefur verið kosið í félaginu um áratuga
skeið. Þessum kosningum og forsögu þeirra hafa þó
ekki verið gerð viðhlítandi skil á opinberum vett-
vangi þó mikilvægi þeirra fyrir verkalýðinn og náms-
fólk sé augljóst. — Eftirfarandi viðtal við Helga
Guðmundsson og Braga Snædal var tekið norður
á Akureyri í aprílbyrjun.
Helgi var starfsmaður á sam-
eiginlegri skrifstofu Eininigax og
Alþýðusambands Norðurlands,
Sjómannafélagsins og Bílstjóra-
félags Akureyrar sí. ár. Hin ný-
kjörna stjórn Einingar sagði
samstarfinu um skrifstofuna upp
án nokkurs fyrirvara og vék Jóni
Ásgeirssyni og Helga úr starfi
þegar í stað. Aður hafði Ruth
Björnsdóttir sem verið hafði
•.KSrafanpaður. Einingar í stjórn
Jóns Ásgeirssonar, hrökldast úr
starfi. Jó Ásgeirsson hefur ver-
starfsmaður á skrifstofunni
um árabil. Hann er nú fram-
kvæmdastjóri Alþýðusambands
Norðurlands en hafði verið kjör-
inn formaður þess á þingi sam-
bandsins sl. haust.
Bragi Snædal er starfandi
verkamaður á Akureyri og var
ritaraefni á lista stjórnar og
trúnaðarmannaráðs A-listans.
Hver var málefnalegur bak-
grunnm mótframboðs Jóns
Helgasonar og þeirra B-lista-
manna?
HELGI: — Eins og öllum er
sjálfsagt kunnugt hefur verið á-
greiningur innan verkalýðshreyf-
ingarinnar annars vegar á milli
Alþýðusambands Norðurlands og
ýmissa • forystumanna Alþýðu-
sambands íslands fyrst og fremst
vegna mismunandi afstöðu til yf-
irráðanna um lífeyrissjóðina. Sl.
haust urðu um þetta mál veru-
Ieg átök sem lyktaði með því
að viðhorf AN varð ofan á.
Verkalýðshreyfingin öll setti
fram kröfuna um full yfirráð
yfir lífeyrissjóðunum. Manni
virðist einnig að meiningarmun-
ur sé um ýmis önnur atriði er
varða verkalýðshreyfinguna s.s.
um vinnubrögð við mótun
krafna. Alþýðusamb. Norðurl.
hafði beint því sérstaklega til
verkalýðsfélaganna á sambánds-
svæðinu að taka upp virka um-
ræðu um kröfugerð og vinnu-
brögð við samninga á vinnustöð-
um til að virkja sem flesta af
hinum almennu félagsmönnum
í kjarabaráttunni.
Ég tel rétt að útskýra aðeins
nánar hvers vegna AN leggur
svo ríka áherslu á full yfirráð
verkalýðshreyfingarinnar yfir líf-
eyrissjóðunum.
Laun hins vinnandi manns eru
alla jafna í tvennskonar formi.
í fyrsta lag' bein launagreiðsla,
tímakaup, mánaðar- eða viku-
kaup o.s.frv. og í öðru lagii
margsk. hlunnindi, t.d. greiðsl-
ur til ýmissa sjóða verkalýðsfé-
laganna er veita verkamanninum
i 'SfðWAlnréttítidít ntil greiðsliiÉ' SSt'
viðkomandi"’ sjóði. Hlunnindi’
geta að sjálfsögjðu einnig verið
í ýmsu öðru formi. Þessi hlunn-
indi eru með öðrum orðum hluti
af launum viðkomandi manns.
Auk hins umsamda kaups fá
menn laun í þessu formi. Það
hefur aldrei verið dregið í efa
að sjúkra- eða orlofssjóðir félag-
anna séu eign þeirra og þar með
launþeganna sjálfra. Hið sama
Bragi Snædal
ætti að sjálfsögðu að gilda um
lífeyrissjóðina. Greiðslan til
þeirra er kaupauki verkamanns-
ins eins og allar aðrar greiðslur
sem hann fær til viðbótar hinu
beina kaupi sínu. Það er því
jafn sjálfsagt að launþegar ráði
yfir þessum sjóðum sínum eins
og þeir ráða yfir hinu beina
kaupi. Þannig er þetta með
sjúkra- og orlofssjóðina. Verka-
lýðsfélögin ein skipa stjórnir
þeirra. Þegar samið var um líf-
eyrissjóðina á sínum tíma var
samið um að vinnuveitendur
skyldu skipa tvo af fjórum full-
trúum í stjórnir sjóðanna. M.
ö.o.: Atvinnurekendur hafa
neitunarvald um ráðstöfun fjár,
sem verkamennirnir einir eiga.
Menn kunna að spyrja hvað
þeim gengur til að vilja halda
þessu valdi. Sjálfir leyna þeir
engu í þessum efnum. Ætlun-
in er að nota sjóðina til lána-
starfsemi til fyrirtækjanna, í
formi óverðtryggðra lána með
þeim afleiðingum, að launþegar
hafa lagt til hliðar 10% af laun-
um sínum til þess að vinnuveit-
endum hlotnist að hirða verð-
bólgugróða af þessu fé að því ó-
gieymdu að það er einnig notað
til þess að viðhalda arðráni at-
vinnurekenda á launamönnum.
Af þessu sést að miklu skiptir
að ríkjandi helmingaskiptaregla
í stjórnum sjóðanna verði afnum-
in.
Því -liöur reyndist engin sam-
staða um það innan verkalýðs-
hreyfingarinnar þegar á hólminn
kom að knýja kröfuna um full
yfirráð yfir sjóðnum fram til
sigurs.
BRAGI: — Málefnaágreining-
urinn er orðinn lang skarpastur
tel ég, þegar farið er að ýja að
því í Verkamanninum og á Ein-
ingarfundum, af hálfu B-lista-
manna að það séu engir atvinnu-
rekendur til. T.d. þegar Jón
Helgason form. núv. stjórnar
segir á fundi eftir kosningar að
hann viti ekki betur en að fólk-
ið sjálft eigi öll fyrirtækin í
bænum. „KEA, er það ekki fólk-
ið sem á það? — og Ú.A. (Út-
gerðarfélag Akureyringa) er bær-
inn ekki við? — Það er ekki
nema von að fundarmenn spyrðu
sig að því hvort verkalýðurinn
á Akureyri undir forystu Björns
Jónssonar hafi verið að berjast
við vindmyllur í öll þessi ár.
En því miður kom þessi á-
greiningur ekki verulega fram
fyrr en eftir kosningarnar.
Hver voru nánari tildrög mót-
framboðsins og framvinda kosn-
ingabaráttunnar?
BRAGI: — Sennilega átti þetta
mótframboð að koma strax í
fyrra en ekki hefur unnist tími
til að undirbúa það þá m.a.
vegna þess að núverandi formað-
ur, Jón Helgason, var ekki í
félaginu. Hann gekk ekki í það
fyrr en rétt fyrir kosningarnar.
Inn í þetta allt spila svo flokks-
pólitísk sjónarmið.
HELGI: — Eining er afar sterk-
ur póstur innan verkalýðshreyf-
ingarinnar. Því er þetta fram-
boð afar mikilvægt fyrir þá sem
að því stóðu þar sem að með
því voru þeir að styrkja stöðu
sína innan hreyfingarinnar allr-
ar.
BRAGI: Varðandi kosningabar-
áttuna almennt er það aðalat-
riðið að málefnaleg átök áttu
sér ekki stað. Hinn mikli mál-
efnaágreiningur sem skildi á
milli listanna kom því miður
ekki í ljós fyrr en eftir kosning-
arnar og þá lá við slagsmálum
á fundum t.d. á fundinum um
„Þú sveikst í fyrra, þú sveikst í vor,
þú sekkur ofan í krata for .. .“
verkfallsheimildina. Varð að vísa
tveimur mönnum af fundi.
Það sem einkenndi kosninga-
undirbúning B-listans var hversu
geysilega vel þeir voru undir á-
tökin búnir. Þeir höfðu flokks-
vélar fjögurra flokka til að vinna
fyrir sig, íhaldsins, framsóknar,
kratanna og frjálslyndra. Síðan
voru þeir með heildarstjórn á
kosningavélunum á kosninga-
skrifstofunni sem þeir settu upp
í Brekkuigötu 4. Báða kjördag-
ana mátti sjá ýmsar helstu
lúxuskerrur betri borgaranna í
akstri fyrir B-listann. íhaldið
hringdi upp una menn í Ein-
ingu og ók þeim á kjörstað
og ekki skorti fé, eins og sjá
má af því að þeir auglýstu lon
og don í útvarpinu báða dag-
ana.
í áróðri sínum lögðu þeir
höfuðáherslu á að níða niður
starf Jóns Ásgeirssonar fyrir
verkalýðshreyfinguna og fóru í
málgagni sínu — Verkamann-
inum — í fáheyrt skítkast og
rógsherferð. Það var fyrst í
. deijunum um . vedcf^llsheimild-
ina eftir kosningar að mönn-
um varð Ijós þjónkun þeirra
við íhaldíð ög atvinnhrékénd- '
ur þegar þeir beitm sér gegn
því að heimild til verkfalls-
boðunar yrði veitt.
Hvernig var undirbúningi
A-listans bagað?
HELGI: Sannast sagna var
undirbúningur að kosningunum
afar lítill og A-listinn var mjög
illa undir átökin búinn. Jón
Ásgeirsson var t.d. búinn að vera
í margar vikur fyrir sunnan
vegna samninganna og kom
norður aðeins örfáum dögum
fyrir kosningarnar. Auk þess
lenti það svo að sjálfsögðu á
fráfarandi stjórn að annast öll
framkvæmdaatriði varðandi und-
irbúning kosninganna.
BRAGI: Eiginlega hefst kosn-
ingaundirbúningur ekki af al-
vöru fyrr en tveim dögum fyrir
kosningarnar af okkar hálfu og
stjórnin gaf út „Einingarblaðið"
Aldrei tókst að virkja þann
starfskraft sem með okkur vildi
vinna né samhæfa. Smölun á
kjörstað var mesta kák af okk-
ar hálfu. Ennfremur fannst mér
sumir í okkar Iiði allt of hik-
andi við að beita hörðum áróðri.
Við fengum ekki stuðning af
öðrum blöðum en Alþýðubanda-
lagsblaðinu.
HELGI: Mistökin eru einkum
starfsleg og skipulagsleg. Á A-
Iistanum og meðal stuðnings-
manna hans var margt af reynd-
asta baráttufólkinu, einmitt það
fólk sem mest hefur unnið að
verkalýðsmálum hér, en vegina
tímaleysis og af fleiri ástæðum
tókst ekki að virkja þetta fólk
nægilega.
Hvernig brást borgarapressan
við varðandi kosningarnar?
HELGI: Það er einmitt lær-
dómsríkt og athyglisvert að
hyggja að því hvaða blöð studdu
B-listann. Morgunblaðið birti
annan kosningadaginn mikið
viðtal við Jón Helgason á út-
síðu og fögnuður þess eftir
kosningarnar leyndi sér ekki.
„Dagur", málgagn framsóknar
hér, gaf út sérstakt aukablað sem
dreift var um bæinn fyrir kosn-
ingadaginn af óvenjumikilli sam-
viskusemi, Alþýðublaðið hafði í
margar vikur ólmast mikið
vegna þeirra voðalegu verka sem
þeir gerðu forystumönnum AN
upp að í vændum væru og þar
með Jóni Ásgeirssyni. Áður hef-
ur verið minnst á hlut „Verka-
mannsins".
Helgi Guðmundsson
Hvaða lcerdóma er hasgt að
draga af þessum atburðum?
HELGI: Sá lærdómur sem draga
verður af niðurstöðu kosning-
anna er sá að mínu viti, að eng-
in stjórn, hversu vel meinandi
sem hún kann að vera, getur
staðist svona áhlaup nema hún
standi félagslega sterkt, eigi
mikið traust meðal félagsmann-
anna. Þetta segir okkur það að
tengslin við félagana í Einingu
hafa ekki verið nægilega góð og
úr því verður að bæta nú. Þetta
verður hver framsækin forysta í
verkalýðsfélagi að gera sér fulla
grein fyrir. Góður vilji gaginar
ekki ef þessi tengsl vantar. Til
gamans geta menn svo velt því
fyrir sér hvers vegna afturhaldið
gerir ekki samskonar áhlaup í
öðrum félögum. Má í því sam-
bandi minna á að áður fyrr voru
kosningar í verkalýðsfélögunum
á Reykjavíkursvæðinu árviss at-
burður.
Framhald á bls. 15.
STUDENTABLAÐiB — 9
í