Stúdentablaðið - 28.07.1974, Blaðsíða 2

Árið 1969 réðust Norman-
ir frá Englandi inn í írland.
Um langan aldur háðu soldát-
ar innrásaraflanna iandvinn-
ingastríð á hendur Irum og
sölsuðu til sín völdin. Irar
þrjóskuðust við að beygja sig
undir erlent vald og háðu
blóðugt stríð við nýlendukúg-
ara sína.
Á fimmtándu og sextándu
öld færðust völd borgarastétt-
arinnar í aukana og þjóðríki
mynduðust víða um Evrópu.
Konungar neyddust til að slá
af guðlegu valdi sínu og deila
því með borgarastéttinni. Hún
hafði í frammi gráðugar kröf-
ur um gagngera nýtingu ný-
iendna til þess að auka hagnað
sinn.
Enska valdastéttin gekk hart
fram I gróðafíkn sinni á Ir-
landi sem annarstaðar í krafti
hernaðaryfirburða. Á graslendi
Iranna voru háðar blóðugar
orustur alla fimmtándu og
sextándu öld. Enskir herflokk-
ar lögðu landið undir sig smátt
og smátt og innleiddu hina ill-
ræmdu „Plantation Po1icy“.
Stefnt var að því að taka eign-
arhaldi jarðir Iranna og skipa
yfir þá enska drottnara, kúg-
ara holla bresku krúnunni og
kalvínismanum. I Ulster varð
ráðsmennska Englendinganna
djúptækust. Árið 1609 voru
alhr írar í Ulster fluttir burt
nema þeir, sem nauðsynlegir
þóttu til vinnumennsku-í þræla-
búðum ensku nýlendukúgar-
anna.
Hvaða máli skiptir trú
manna í stéttarbaráttu Ulster-
búa? I siðaskiptunum tóku
Englendingar mótmælendatrú
en nágrannar þeirra írar héldu
tryggð við kaþólskuna. Þessi
klofningur í afstöðunni til ei-
lífðarmálanna jók að sjálf-
sögðu á ólguna. Kalvínistar af
ensku bergi brotnir og afkom-
endur þeirra héldu með harðri
hendi um stjórnartaumana í
Ulster frá 1610—1969. Valda-
stétt mótmælenda hélt fast við
sína kreddu kalvíniskuna til
þess að viðhalda pólitískum og
efnahagslegum sérhagsmunum
borgarastéttarinnar. Samgang-
ur mótmælenda og kaþólskra
var bannaður með lögum.
Kaþólsku fólki var meinað að
eiga land, kaþólikki og mót-
mælandi máttu ckki ganga í
hjónaband, kaþólikki mátti
ekki halda né sækja skóla. Þeir
þurftu ekki að gegna herþjón-
ustu né fengu að gegna opin-
berum störfum. Tilgangur
þessara lagaboða (Penal Code
1695) var ekki runninn undan
rifjum hreintrúaðra guðsbarna
heldur óbilgjörn valdníðsla
valdhafa til þess að tryggja
pólitíska og efnahagslega sér-
hagsmuni sinna manna. En
írsk alþýða lét ekki bugast og
hélt baráttunni við kúgara sína
áfram. Skærur voru tíðar en
skipulagðar uppreisnir voru
geröar 1789, 1807, 1848 og
1867. Engels sýndi Irum mik-
inn áhuga og heimsótti hann
landið tvisvar 1856 og 1869
og kemst hann svo að orði í
bréfi til félaga Marx, dagsettu
23. maí 1856. „írland getur tal-
ist fyrsta nýlenda Breta. Vegna
nábýlis við móðurlandið er
Irlandi enn stjórnað á hefð-
bundinn hátt. Hér gefur að
líta hvernig svokallað frjáls-
ræði enskra borgara er reist
á nýlendukúgun. Stöðug kúg-
un hefur gert búendur auðugr-
ar náttúru Irlands að sárfá-
tækri þjóð“.
Uppreisnar- og þjóðernisandi
hjá Irum var að verulegu leyti
runnin undan rifjum Ira í
Vesturheimi, sem tilneyddir
höfðu orðið að flýja fátækt
heimafyrir undan ofriki kúg-
ara sinna. Árið 1858 voru
samtökin I.R.B. (The Irish
Republican Brotherhood)
stofnuð af fólki, sem lifað
hafði af blóðbaðið 1848. Tak-
mark hreyfingarinnar var bylt-
ing; kollvarpa ensku kúgunar-
valdi með valdbeitingu. Þessi
byltingarhreyfing sótti liðstyrk
sinn í raðir alþýöu. Hún mætti
harðri mótspyrnu afturhalds-
afla, sem töldu ásýnd hennar
og lunderni vofu kommúnism-
ans. Árið 1867 gerði I.R.B.
byltingartilraun, sem mistókst.
Fjöldi manns var fluttur í
breskar fangageymslur í Ástr-
alíu. I.R.B. hélt samt velli og
þróaðist snemma á þessari öld
í samtök írska lýðveldishers-
ins, I.R.A.
Á 19. öld ruddi iðnbylting-
in sér til rúms í Ulster. Valda-
stéttin, kalvínistar, höfðu tögl-
in og hagldirnar í drcifingu
auðmagnsins og þar þróaðist
iðnaður í stíl við þann breska.
Til þess að styrkja völd sín
og virðingu stofnaði borgara-
stéttin mcð sér nýja hreyfingu
til þess að hindra óánægju
meðal sívaxandi verkalýðsstétt-
ar úr röðum kalvínista, The
Protestant Organe Order. 1
þessari hreyfingu mótmælenda
voru landeigendur og verka-
menn sameinaðir í einn hóp
en valdið innan hreyfingarinn-
ar var í höndum hinna fyrr-
nefndu. Með því að höfða til
trúar og siðavenja tókst vald-
höfum að halda verkamönnum
úr söfnuðum mótmælenda að-
skildum frá kaþólskum stétt-
arbræðrum sínum. Mótmæl-
endur fengu hvatningu til að
gæta sín á kaþólikkum, forð-
ast þá sem mest og sýna þeim
megnustu andúð. Kaþólikkar
væru óvinir, sem með lýðveld-
ishugsjón og andbreskum til-
hneygingum ógnuðu sögulegri
arfleifð mótmælenda í Ulster.
Mótmælcndaverkamenn létu
blekkjast af þvættingi og klók-
indum yfirboðara sinna, og
sýndu kaþólskum stéttarbræðr-
um megnustu óvild, ómeðvit-
aðir um hinn raunverulcga ó-
vin: borgarastéttina. Auðvald-
ið notaði dulu trúarofstæk-
is til þess að hylja ætlunar-
verk sín: arörán verkalýðsins,
hvort sem um kaþólikka eða
mótmælendur var að ræða.
Nú skal í stuttu máli verða
rakinn aðdragandi I.R.A. Sem
fyrr segir héldu I.R.B. velli
eftir misheppnaða byltingartil-
raun 1867. Eftir það gripu
samtökin ekki til vopna en
þann skort á baráttuvilja má
rekja til hægrar iðnvæðingar
utan Ulster og fámennrar
verkalýðsstéttar.. Breskir land-
eigendur voru fúsir til að selja
Irum það land, sem þeir höfðu
áður tekið af þcim með harðri
hendi. Stétt sjálfseignarbænda
myndaðist, en þeir voru síður
róttækir, — kröfulitlir búrar
ánægðir með lítinn hlut.
Árið 1916 fór óánægja sí-
vaxandi í röðum vannærðra
verkamanna í Dublin, sem
bjuggu við mestan húsnæðis-
skort og lægst laun í allri álf-
unni. Prósentutala látinna í
Dublin var 27,6 á hverja 1000
íbúa, hærri dánartala en í
nokkurri annarri borg í Evr-
ópu með Moskvuborg á hælun-
um. Ekki er að undra þó að
Marx, Engels og síðar Lenín
hefðu talið að sósíalískri bylt-
ingu yrði fyrst hrundið af
stokkunum í auðvaldsheim-
kynnum alþýðu manna á Ir-
landi.
I apríl 1916 sameinuðu Thc
Irish Sosialist Republican
Party og I.R.B. krafta sína
undir forystu hins fræga Jam-
es Connolly og gerðu enn eina
byltingartilraun. Hún mistókst
og innan viku höfðu Bretar
slátrað öllum leiðtogum hreyf-
ingarinnar og hundruð manna
voru færðir undir lás og slá
í breskum fangelsum. Þrátt
fyrir mikið afhroð var þrótt-
urinn ekki úr hreyfingunni,
sem beitti sér í skæruhernaði.
Fyrri hluta árs tók I.R.B. upp
heitið I.R.A. þ.e. Irski lýðveld-
isherinn.
Eins og oft vill verða við
svipuð skilyrði gerðust ráðvillt-
ir þjóðernissinnar málpípur
fólksins og mæltu með samn-
ingajeiðinni, sem leiddi til sam-
komulagsins í London í júlí
1921. Irlandi var skipt í tvö
ríki, Fríríkið og Ulster, Norð-
ur-Irland. I Ulster hélt borg-
arastéttin, öll úr söfnuðum
mótmælenda, völdum og með
þátttöku sinni í Breska sam-
veldinu setti hún traust sitt á
herstyrk bresku valdníðing-
anna.
I.R.A. (Irski lýðveldisherinn)
klofnaði í tvennt: annar hóp-
urinn var samþykkur samn-
ingagerðinni en hinn hópurinn
vildi halda baráttunni áfram,
steypa ríkisstjórn valdastétt-
arinnar af stóli og sanieipa
írland í eitt sjálfstætt ríki.
Afleiðing þessa ágreinings
leiddi til ákafra og blóðugra
innanlands deilna. Þeir íhalds-
samari báru sigur úr bítum
með stjórnarmyndun í Suður-
Irlandi. Það varð hljótt um
I.R.A. sem byltingarafl, en
hreyfingin skrimti í návígi við
harðstjórn auðvaldsins.
En í herbúðum kaþólsku
verkamannanna á Norður-Ir-
landi lifði baráttuviljinn. Fáir
geta gert sér í hugarlund hvað
kaþólskur verkalýður hefur
orðið að þola undir fasískri
landsstjórn. Kaþólikkum var
meinaður mannsæmandi húsa-
kostur og kosningaréttur til
þings. Langt utan við hverfi
kaþólskra voru verksmiðjur
reistar og eiga verkamenn
þeirrar trúar stórum miklu
erfiðara með að fá vinnu.
Hinn borgaralegi sameining-
arflokkur mótmælenda réði
lögum og lofum í hálfa öld.
En af sömu orsökum og hver
önnur fasistastjórn var þessi
stjórn Iranna dæmd til þess að
tortímast í valdaspilinu. Árið
1969 hrundu verkamenn af
stað röggsamri mannréttinda-
baráttu. I fyrstu voru arkaðar
kröfugöngur en árekstrar urðu
harðir milli göngufólks og hat-
ramms lögregluvalds. Þar kom
að fólkið undir forystu Bcrna-
dettu Devlins reisti sér varn-
arvirki í fátækrahverfunum. En
vopn þeirra, lurkar og grjót,
og mólotoff kokkteilar reynd-
ust máttlítil vopn andspænis
hertrukkum, skotvopnum og
eiturgasi lögrcglunnar. Ríkj-
Framhald á 7. síðu.
Frá „blóðsunnudegi“ 30.1. ’72, þegar 11 írar voru myrtir.
2 — STÚDENTABLAÐIÐ