Stúdentablaðið - 09.09.1974, Blaðsíða 4

Árni Blandon:
TVÆR
RÆÐUR UM
MENNTUN
ÁRNI BLANDON
' Eftirfarandi tvcer raiður voru
fluttar á alþjóðlegri mennta-
málaráðstefnu stúdenta í Hels-
inki, 13-—16. desember 1973,
sem framlag SHÍ. Ráðstefnan
var skipnlögð af finnska stúd-
entasambandinu (SYL) og al-
þjóðastúdentasamtökunum (1US)
og voru þátttakendur frá fjór-
um heimsálfum. Eulltrúi SHÍ á
ráðstefnunni var Arni Blandon.
Rceðurnar tvær voru samdar á
raiðustað, þar eð upplýsingar um
raiðuefni höfðu ekki. borist SHÍ.
Það sem sérstaklega var farið
fram á, að tekið yrði fyrir í
rxðunum, er prentað með ská-
letri í textanum.
Um uppskeru ráðstefnunnar
má geta hinna greinargóðu upp-
lýsinga um menntakerfi sósíal-
ísku landanna, og er t.d. mjög
forvitniiegt hversu mikil itök
stúdentar hafa þar í stjórun há-
skólanna, allt að 50%, t.d. í
Búlgaríu og Póllandi. Annars
■ voru allar rxðurnar fjölritaðar
og geta menn kynnt sér ástand-
ið í menntamálum í hinum
ýmsu iöndum s. s. Chile, Gúineu
Bissau, Bangladesh, Yemcrí, Sú-
dan, Argentínu, báðum þýsku
ríkjunum, Vinnlandi o. fl. Rœð-
um fulltrúa allra þessara landa,
hefur verið safnað saman í sér-
staka möppu á skrifstofu Stúd-
entaráðs og er öllum frjálst að
kynna sér innihaldið (44 ræður).

Fyrrí dagur
Skipulagning og að-
gangur að framhalds-
menntun
Kæru vinir!
Þegar tal berst að þenslu og
aukningu á framhaldsmenntun
þá líta auðvaidsþj óðfélög á
þetta fyrirbæri seín vandamál....
Auðvaldssinnar hafa afturámóti
engar áhyggjur þegar kemur að
vandamálum annarra þjóða eins
og t.d. því, að stór hluti mann-
kyns er ólæs. Raunar hjálpar
ólæsið í þriðja heiminum auð-
valdsþjóðfélögunum að arðræna
þessar vanþróuðu þjóðir, því
auðveldara er að arðræna þjóð
sem samanstendur af ómennt-
uðum vinnuþrælum, en mennt-
aða þjóð.
Auðvaldsþjóðunum er þess
vegna ekki hagur í því að hin-
ar fátæku þjóðir hljóti almenna
menntun, þekkingu og upplýs-
ingu, vegna þess’áð slíkt myndi
m. a. stuðla að því að losa slík-
ar þjóðir við hjácrú og þröng-
sýni, auk þess sem menntun gef-
ur fólki möguleika á að þroska
með sér gagnrýna hugsun, sem
getur t.d. gefið innsýn í upp-
byggingu og starfsemi auðvalds-
skipulagsins. Þannig er því far-
ið, að auðvaldsríki telja sig að-
eins hafa þörf fyrir sérfræðinga,
sem starfa sem tannhjól í hin-
um flóknu tæknivæddu einok-
unarhringjum auðvaldsþjóðfélag-
anna og halda þeim við. En er
þá sérhæfing það sama og
menntun? Svar við þeirri spurn-
ingu held ég að falli betur inn í
umræðurnar á morgun og mun
ég fjallla um það þá.
Hverjir eru þá á móti auk-
inni framhaldsmenntun? Mennt-
un er mannréttindi og það er
skylda okkar að standa saman í
baráttunni fyrir réttindum okkar
gegn þeim, sem vilja draga úr
menntun með því að minnka
fjárhagsaðstoð til nemenda t.d.
Félagslegt val
Ein aðalástæðan fyrir hinu fé-
lagslega vali á stúdentum frá
miili- og hástéttafjölskyldum til
framhaldsnáms, virðist vera
mörgum ókunn. Þessi ákveðna
ástæða veldin: því að miklu leyti
hversu mörg börn lágstéttarfor-
eldra, í auðvaldsþjóðfélögum,
hætta strax námi þegar skóla-
skyldu sleppir. Það er óraun-
hæft og jafnvel skaðlegt að leysa
vandamáliö með því að skylda
þau til að halda áfram í því
skólakerfi, sem þau geta ekki
notið góðs af, og hefur raunar
aldrei verið reynt að sníða eftir
þörfum þeirra og uppruna.
Félagsfræðilegar og uppeldis-
fræðilegar rannsóknir hafa sýnt
að ein aðalorsökin fyrir félags-
legu vali í framhaldsmenntun
er: mismunandi uppeldi og gild-
ismat, mötun og mótun hjá lág-
og hástéttum, sem orsakast af
mismunandi umhverfi og að-
> stíeðum við uppeldi smábarna.
Viðurkenndar eru á þessu sviði
kenningar breska félagsfræðings-
ins Basil Bernstein, sem sýnir
fram á hversu gífurlegur mis-
munur er á þvíð hvernig lág-
afkoma okkar í þessu hrjóstruga
landi byggð á fiskveiðum .Um
80% af útflutningi okkax er
fiskafurðir og flest annað þurf-
um við að flytja inn, þar eð
fiskurinn er okkar eina náttúru-
auðlind. Svo sjá má, að ástæða
er fyrir okkur að verja fiskinn
fyrir arðráni og eyðileggingu
(eins og átti sér stað með síld-
ina á íslandsmiðum), með því
að færa fiskveiðilögsögu okkar
út í 50 eða jafnvel 200 mílur.
Stærsti hluti fisksins er verk-
aður í dreifbýli landsins, og
verkafólkið á þessum dreifbýlis-
svæðum, að meðtöldum fiski-
stéttarforeldrar tala við börnin
sín, í samanburði við hástéttar-
foreldrana, sem geta talað sam-
an á flóknara og huglægara
máli, og verið þannig til fyrir-
myndar og hvati til fullkomn-
ari tjáningsskipta, túl'kunar,
hugsunar og skilningsmöguleika
barnsins, og auk þessa beint
barninu til skilnings og kynnt
því aðskiljanleg menningarverð-
verðmæti.
Lausn þessa vandamáls felst
því í að lengja skólagönguna
niður á við tij yngri barna, en
skólakerfið tekur til nú eða jafn-
vel að ala bömin upp á stofn-
unum, og tryggja þannig jafn-
lætri félagslega umönnun og
uppeldisaðstæður.
Jafnrétti
til menntunar
Jafnrétti barna í dreifbýli og
þéttbýli til menntunar er mál
sem mikið er rætt á íslandi.
Eins og þið sjálfsagt vitið er
mönnum auðvitað, er sá aðili
sem lang stærstan skerf leggur
af mörkum til viðhalds og
rekstrar íslenska þjóðarbúsins.
Og þannig er háttað hagkerfi
íslendinga, að ef ekki væri fyrir
fiskinn, væri t.d. enginn Háskóli
og 2.500 nemendur þar. Þessi
staðreynd, ásamt fleirum, tengir
stúdentahreyfingu okkar sterkum
böndum við verkalýðsstéttina á
íslandi en vandamálið er að
börn verkafólks eru í allt of
lágu hlutfalli í Háskólanum
okkar.
Fjölmiðlar
og kennsla
Aí lokum langar mig til að
benda á nokkrar staðreyndir
varöandi notkun fjölmiðla vio
kennslu. Fjölmiðlun er handhæg
og ódýr aðftrð til þess að koma
upplýsiagim til fjöldans. Vanda-
málið er, að hór er um að ræða
einstefnumiðlun, án beins svör-
unarkerfis, og kennsluaðferðin er
ópersónuleg, en það er eigin-
leiki sem skólakerfi okkar skort-
ir síst af öllu. Við viljum hafa
mannúðarleg sjónarmið ráðandi
í menntakerfi okkar, þar sem
tekið er tillit til persónuþrosk-
unar og séreiginleika einstak-
lingsins, hamingju hans og víð-
sýni, þjálfun tilfinningalegra
sem vitsmunalegra þátta per-
sónuleikans, og þroskun hæfni
til sjálfstæðrar og gagnrýninnar
afstöðu í öllum rnálum.
Lengi lifi hið opinbera mann-
úðlega skólakerfi!
Takk fyrir.
Seinni dagur
Lýðræðisleg og vísinda-
leg uppbygging
framhaldsnáms
Kæru vinir.
í gær bar ég fram spurn-
ingu sem mig langar til að fást
við í dag. Spurningin var: Er
sérhæfing það sama og fram-
haldsmenntun? Þetta er spurn-
ing sem kemur í hugann, þegar
menn velta fyrir sér nauðsyn
. þess, að menntun sé ekki of .
''■féffiéfð7-----
Sérhæfing er nauðsynleg í
okkar flóknu samfélögum. En
er sérhæfing æskileg, og þurfa
þjóðfélögin að vera svona
flókin?
Það er mjög erfitt að skýr-
greina mennmn. En það þýðir
ekki, að við koimunst hjá því.
Þvert á móti er það mjög
nauðsynlegt, svo við séum ör-
ugglega að tala um sama lilut-
inn. Ég álít að starfssérhæfing
sé ekki það sarna og menntun,
þó menn þurfi að lesa einhverj-
ar bækur til að kynnast smá-
atriðum sérhæfingarinnar. Við
skilgreiningu á menntun þykir
mér þægilegt að styðjast við
hugtak, sem var mjög virt um
aldamótin, en það er hugtakið
„menntamaður", sem í gamla
daga var prestur, lögfræðingur
eða læknir o.s.frv. Þessir menn
voru mjög virtir, vegna þess
að þeir höfðu verið í þessum
„fílabeinsturni" og þeir höfðu
einnig fengið gáfur í vöggu-
gjöf, þar eð þeir voru fæddir
inn í yfirstétt. Það þátti ekki
nema eðlilegt að slíkir menn
litu niður á verkafólk, því
verkafólkið var jú álitið afkom-
endur þræla. Þannig var mennta-
maðurinn hrokafullur og þröng-
sýnn, einangraður sérfræðingur,
og hafði þekkingarfræðilega ein-
okun í starfi sínu, en þurfti
hins vegar ekkert að vita um
venjulegt, daglegt líf.
í þá daga var ekki litið á
nám sem atvinnu. Framhalds-
menntun var sérréttindi, ein-
göngu fyrir þá sem voru fædd-
ir inn I yfirstétt. Vinna var þá
aðeins sett í samband við lík-
amlegt erfiði
í gamla .aga var ákveðið
máltæki mjög haft við orð þeg-
GoCl. Gok Go»r T««u, SUT
ar menntun bar á góma, þ.e.
„Bókvitið verður ekki í askana
látíð." Bækur voru áðeins til
skemmtunar og sjálf-menntað
fólk var annað hvort álitið sér-
vitringar eða ómenntað. En í
dag aftur á móti getur nám
í bókmenntum og útdauðum
tungumálum verið arðvænlegt
og þjóðfélagið hefur sérstakar
launaðar stöður í þessum starfs-
greinum; og ekki er lengur litið
á bóklestur sem sérviskulegt at-
hæfi.
Til þess að fá stimpilinn
„menntamaður" í dag, er hins
vegar ekki nægilegt að vera
sérfræðingur, sem lesið hefur
einhverjar bækur í einni sér-
fræðilegri starfsgrein. Á okkar
tímum er gert ráð fyrir, að
„menntamaður" hafi víðtæka
þekkingu, skilning á starfsemi
og uppbygigingu þjóðfólagsins,
taki gagnrýna afstöðu til mála,
sé knúinn áfram af spurulli
þekkingarþrá, leitist við að full-
þroska hæfileika sína, sé félags-
sinnaður og mannlegur, vinni í
þágu þjóðfélagsins og allieims-
ins, og sé ekki einangraður í
sérhæfðri starfsgrein, og vinni
þar án langtímamarkmiða, sem
beinast að sköpun betri heims
o.s.frv., o.s.frv.
Þannig er sérhæfing ekki það
sama og framhaldsmenntun, því
um leið og við hefðum heim-
inn fuJlan af sérfræðingum ein-
göngu, væri ekki um neina
menntun að ræða, aðeins þjái'f-
un. Þaanig má á vissan hátt
segja, að framhaldsmenntun sé
fengin upplýsing og reynsla til
viðbótar við sérhæfingu.
Þetta ber að hafa í huga þeg-
ar undirbúningur fyrir háskóla-
Framhald á hls. 11.
4 — STUDENTABLAÐIÐ
t