Stúdentablaðið - 17.10.1974, Page 4

Ritstjóri Stúdentablaðsins ákvað að freista þess að fá fulltrúa
frá samtökum námsmanna heima og erlcndis og frá pólitísku
félögunum innan Háskólans til að ræða saman um hlutverk
námsmannahreyfingar. Fór hann þess á Ieit að þessir aðilar skip-
uðu einn mann hver til umræðnanna, en formaður Vöku fór
þess á leit að fá að vera við annan mann, og var á það fallist.
Síðar kom hliðstæð málalcitan frá stjórn Síne, sem einnig var
fallist á. Hugsaði ritstjóri sér skipulag umræðnanna á þann veg,
að fyrst skyldi rætt ,um hagsmunabaráttu, síðan um þjóðfélags-
legt hlutverk og pólitísk afskipti námsmanna. Að öðru Icyti
voru umræður að mestu stjórnlausar, en við úrvinnslu hcfur
mikið verið fellt úr og öðru þjappað saman.
Gcstur: Hvers vegna er til stofn-
un eins og Stúdentaráð, Arnlín?
Amlín: Stúdentaráð er ekki
stofnun eins og t.d. skólafélög í
menntaskólum og sum félög hér
innan skóláns, sem sjá fyrst og
fremst um samkomuhald. Starfsemi
Stúdentaráðs ber svip af því að
það er fullorðið fólk sem stendur
að því, og ráðið er baráttutæki
stúdenta fyrir bættum lífskjörum
og meiri áhrifum á vinnuaðstöðu
sína.
Markús: Skólafélögin berjast
vissulega fyrir svipuðum hlutum,
og eru því ekki ósvipuð Stúdenta-
ráði að því leyti.
Gestur: Hvernig reynist Stúd-
entaráð sem baráttutæki núna,
Berglind?
Berglind: Ég sé ekki að neinar
róttækar breytingar hafi átt sér
stað síðan þessi rikisstjórn tók
við. Það er alltaf verið að berj-
ást gegn því að hlutur námsmanna
verði rýrður, með því að vera á
varðbergi gagnvart stjórnvöldum.
Við höfum ekki séð viðbrögð
nýju stjórnarinnar, en síðastliðin
þrjú ár höfum við haft stjórn
sem nefur viljað kalla sig vinstri
sinnaða. Þó hcfur ekki verið að
heyra á stjórn Stúdentaráðs, að
hún hafi verið ánægð með frammi-
stöðu hennar.
Úlafur: Það er nú ekki hægt að
segja að við vitum ekki hver við-
brögð nýju stjórnarinnar cru í
lánamálunum. Við vitum að sam-
kvæmt bréfi frá menntamálaráð-
herra til Lánasjóðs virðist sem
stjómin vilji taka til greina hækk-
anir á lánum vegna gengis- og
verðiagsbreytinga, en vafasamt er
hvort hún vill taka kostnaðar-
Arnlín: Það er ekki rétt sem
Berglind sagði, að allar stéttir hafi
verið hvattar til að sýna biðlund.
Það sem verið er að gera er að
færa fjármagn til atvinnurekcnda.
Launþegar eiga hins vegar að sýna
biðlund, og þeirra kjör á að
skerða.
Berglind: Ég held að það hljóti
að vera sameiginlegir hagsmunir
launþega og atvinnurekenda, að
t.d. iðnaðurinn geti gengið. En nú
erum við að mínu mati komin of
langt inn á þjóðmálasviðið og
ættum að breyta um umræðuefni.
Gcstur: Vilja menn fallast á
það að stúdentar eigi að sætta sig
við kjararýmun núna?
Ólafur: Nei, það gctum við ekki.
Mér finnst kvcða við dálítið ein-
kennilegan tón að heyra þetta nú
frá Vöku. í fyrra var líka borið
við efnahagsörðugleikum, og ég
man ekki til þess að þá hafi heyrst
frá Vöku að taka ætti tillit til
þess, þótt stjórnvöld jörmuðu um
tímabundna erfiðleika. Ég hygg
að þessi tillitssemi sé meira af
pólitískum rótum runnin en vegna
þess að námsmenn séu færir um
að taka á sig auknar byrðar eða
láta rýra sín kjör.
Markús: Fyrst málin eru farin
að taka þessa stefnu, langar mig að
koma því að, aö það er ekki frem-
ur en venjulega gerður greinar-
munur á því að fjármagn sé flutt
til atvinnuveganna og til atvinnu-
rekenda. Það er að vísu erfiðleik-
um bundið að koma í veg fyrir
það, ef fjármagn er flutt til at-
vinnuVegarina, að ‘þáð hverfí' til
einkaneyslu þar. Hitt ætti að vera
öllum Ijóst að þegar atvinnuveg-
irnir ganga illa, hvaða þjóðskipu-
„Við eigum ekki að auka ágreininginn með svona tillöguílutn-
ingi.“ Berglind.
könnunina fyllilega til greina.
Þetta þýðir í raun skref aftur á
bak.
„Að sýna biðlund um
bætt lífskjör“
Berglind: Það hefur mikið verið
rætt um þessa efnahagserfiðleika,
sem eiga að vera tímabundnir, og
allar stéttir eru hvattar til að sýna
biðlund um bætt lífskjör. Mér
finnst að við gætum rætt það hér,
sem stúdentar, hvort okkur bcri
ekki eins og öðrum að sætta okk-
ur við a.m.k.. óbreyttan, ef ekki
lakari hlut.
Markús: Mér finnst cðlilegt að
námsmenn taki á sig eðlilcgar
byrðar miðað við aðra þjóðfélags-
þegna. Þá verður að líta á það
að námsmenn exu upp til hópa
lágtekjumenn. Því ætti að líta á
wídcur með nokkrum v<ávilja, en
það veröur tæplcga sagt að við
séum „breiðu bökin“.
lag sem um cr að ræða, verður
að létta byrðarnar á þeim. En ef
áformuð er kjaraskerðing náms-
manna, þá tel ég að taka verði full-
komið tillit til lágtekjuaðstöðu
stúdenta. Ef skerðing verður, þá
verður hún að koma sem réttlátast
niður miðað við það hvað menn
geta tekið á sig. Ég tel ánægjulegt
að slík réttlætissjónarmið hafa ver-
ið látin ráða og að þcir hafa ver-
ið látnir bera vandann sem auð-
veldast eiga með það.
Gestur: Það hefur verið stefna
stúdentasamtakanna, að hið opin-
bera ætti að siá til þess að öllum
væri fjárhagslega klcift að stunda
nám. Er ástæða til að falla frá
þessari stefnu vegna efnahagsvið-
burða í þjóðfélaginu?
Sigurmar: Ef við viðurkennum,
að við getum tekið á okkur lækk-
un á námsaðstoð, erum við jafn-
framt að segja okkur hafa nóg og
jafnvel að við höfum of mikið.
Því er það alls ekki rökrétt, ef
við föllumst á kjararýrnun.
Berglind: Hér hafa spunnist
nokkrar umræður um það sem ég
sló hér fram meira sem hugmynd
en skoðun. Því vil ég benda á að
rætt hefur vcrið um sem lausn á
efnahagsvandanum að skera niður
ríkisútgjöld. Menn hafa ekki orð-
ið á eitt sáttir um það hvað bæri
að skcra niður, og því hefur sú
hugmynd komið fram að skera
niður alla liði jafnt. í tengslum
við þetta vildi ég ræða niðurskurð
á námslánum.
Gestur: En getum við rætt um
námslánin sem hluta af ríkisút-
gjöldum? Hljótum við ekki sem
námsmenn að líta á lánin sem
tæki til að tryggja jafnrétti til
náms? Ef lánin eru ófullnægjandi,
þá lítum við svo á að þar með
skapist hinum efnameiri forrétt-
indi til náms.
Bcrglind: Þú talar um viðhorf
okkar til námslánanna, en ég var
Hliðstæður námsmanna-
og verkaiýðsfélaga
Sigurmar: Mér finnst allt of
mikið bera á því hjá vinstri sinn-
uðum stúdentum, að þeir leggi að
jöfnu verkalýðsfélag og stúdenta-
félag. En stúdentar cru margklof-
inn hópur, meðan verkalýðsfélag
er myndað af mönnum sem hafa
algerlega sameiginlcgra hagsmuna
að gæta, koma úr sömu þjóðfé-
lagsstétt og mynda jafnvel eina
þjóðfélagsstétt. En stúdentar eru
börn ráðherra og börn sjómanna.
Þeir koma frá gjörólíkum þjóð-
félagshópum, hafa gjörólík við-
horf og efnahag. Það er því
ekki hægt að tala um að
vcrkamenn og stúdentar geti
sameinast í ákveðinni láglaunabar-
áttu sem ein heild, heldur er það
aðeins hluti stúdenta sem getur
sameinast verkalýðshreyfingunni. 1
hinni pólitísku baráttu eru stúd-
að orka á Dagsbrún.
Markús: Þetta getur verið alveg
rétt. En eins og Sigurmar kom
inn á áðan, getur uppbygging og
eðli hópanna verið gjörólík og haft
áhrif á starfsemi þeirra. Ég held
að stúdentafélög leyfi sér að fást
við miklu fleiri verkefni en verka-
lýðsfélög vegna þess m.a. að stúd-
entar eru óbundnir af sxnum hag,
þrátt fyrir allt.
Tveir hópar stúdcnta
Ólafur: Mér sýnist það kristallis-
erast í þessum umræðum að hér
eru tveir hópar. Annars vegar
virðist þið tvö, Markús og Berg-
lind, ekki gera ykkur grein fyrir
því að til eru þeir hópar meðal
stúdenta sem hafa þörf fyrir hags-
munabaráttu í stíl við baráttu
verkalýðsfélaganna. Hinir virðast
gera sér grein fyrir því að ef hags-
munabaráttan klikkaði, mundi það
koma niður á þessum hópum sem
kannski frekar að reyna að setja
mig í spor þeirra sém fjalla um
fjárlögin, og þar er náttúrlega
gjörólík afstaða. Mér finnst það
brenna við að stúdentar hugsi
eingöngu um sig sem stúdenta.
Hagsmunasamtök og
hnefaréttur
Magnús: Það verður að hafa í
huga að við lifum í þjóðfélagi
hnefaréttarins. Hagsmunasamtök
geta ekki hugsað um velferð þess
þjóðfélags sem er í andstöðu við
þau. Né geta þau tekið tillit til
vandkvæða atvinnurekenda, held-
ur eiga þau að hugsa um að fá
sem mest handa sínum meðlim-
um.
Bcrglind: Vilt þú meina að einn
hópur geti tekið sig út úr þjóð-
félaginu og dansað sóló án til-
lits til annarra. Þú virðist meina
að námsmenn, vcrkamenn og at-
vinnurekendur eigi ekki að geta
hist eða talað saman, því að hags-
munir þeirra eru svo andstæðir.
En ég skil ekki hvernig þjóðfélag
á að geta starfað með þessu móti.
Magnús: Hvaða hagsmuni álít-
ur þú að verkamaðurinn og at-
vinnurekandinn eígi sameigin-
lega? Ég lít svo á að það sem
verkamaðurinn tapar, græði at-
vinnurekandinn.
Berglind: Hvort sem þú ert at-
vinnurekandinn í framkvæmda-
stjórastól eða verkamaðurinn á
lagernum, þá er það hagur þinn
að þetta fyrirtæki gangi, því að
eitt það sem þjóðfélagið óttast
mest er atvinnuleysi.
Markús: Telur þú, Magnús, að
stéttaandstæður og óréltlæti þjóð-
félagsins sé svo mikið, að það
beri að rífa niður þjóðfélagið,
jafnvel þótt það kosti tímabundn-
ar fórnir, stórfellt atvinnuleysi og
stórskertan hag, til þess að koma
á framtíðarlandinu?
Magnús: Þú talar um atvinnu-
leysi. Ég veit ekki betur en að at-
vinnuleysi hafi fylgt kapltalisman-
um frá öndverðu. Hitt er rétt að
bylting verður ekki gerð nema
byltingarástand ríki, og það á-
stand er ekki hér á landi.
entar .Lvískiptir. Stúdentajáð væri
allt öðru vísi ef Vaka hefði fengið
tvö hundruð atkvæðum meira í
síðustu kosningum.
Bcrglind: Ég held að það hljóti
að móta mjög viðhorf stúdenta að
þcta er tímabundið ástand. Verka-
maðurinn sem fer í sitt verka-
lýðsfélag getur búist við að vera
þar næstu fjörutíu árin, en stúd-
entinn aðeins í þrjú til tíu ár.
Markús: Það sem ég held að
hafi mótað stúdenta í gagnum ald-
irnar er það að þeir hafa verið
gagnrýnið þjóðfélagsafl. Það hefur
mótað stúdenta talsvert, að þeir
eru ekki bundnir af ákveðnum
hagsmunum, líf þeirra er ekki
mótað, þeir hafa ekki skapað sér
hreiður sem þeir eru fastir í, —
burlséð frá því að þetta er tíma-
bundið ástand.
Mngnús: Þó að stúdentar komi
og fari, þá geta samtök þeirra stað-
ið og starfað að hagsmunamálum
meðlima sinna. Þau geta starfað
að dægurmálum á sama grundvelli
og verkalýðsfélög.
Markús: Það dettur ekki nokkr-
um manni í hug að véfengja að
öll samtök sem berjast fyrir ein-
hverjum hagsmunum eða málefn-
um eiga augljóst svipmót sameig-
inlegt. Það er hins vegar ckki hægt
að setja jafnaðarmerki á milli
þeirra nema í einstaka tilvikum.
Magnús: Það sem tengir verka-
menn saman, t.d. í Dagsbrún, er
viðleitni til að halda uppi lífskjör-
um félaganna með því að selja
vinnuafl sitt á sem hæstu verði, og
á svipuðum grundvelli geta stúd-
entar staðið, þ. e. haft einhverja
sameiginlega hagsmuni, sem allir
geta verið sammála um. Við grein-
um á milli faglegrar og pólitískr-
baráttu. Á faglcgum grundvelli
gctum við myndað stúdcntasam-
tök, sem efla hag stúdenta sem
heildar. Á þeim grundvclli starf-
ar t.d. Dagsbrún. Svo getum við
haft pólitísk öfl fyrir utan þetta,
sem reyna að orka á þessi sam-
tök. Hér í skólanum höfum við
Vöku og Verðandi, sem reyna að
orka á heildarsamtök stúdenta,
eins og pólitísku flokkarnir reyna
hafa þörf fyrir fjárhágSstuðrrtng;
Þið virðist leggja til að kjör náms-
manna verði skert, og þá mundi
það bitna á þessurn ákvoðna hóp
námsmanna, sem þið tilheyrið
ekki.
Markús: Þetta virðist verd
grundvallarmisskilningur hjá þér.
Þú virðist hafa það mikla trú á
auðvaldinu, að það haldi uppi á-
kveðnum hóp meðal stúdenta.
Arnlin: Það er fáránlegt að ræða
það hvort stúdentar sætti sig við
að kjör þeirra verði skert. Á með-
an námslánin áamt tekjum nægja
stúdentum ekki til að sjá fyrir
„Það er líka pólitík að ræða
ekki pólitík.“ ÓIi Karvcl.
sér, getum við ckki sætt okkur
við skerðingu.
Markús: Ég vil endurtaka það,
að ég tel að stúdentar eigi að
vera í slíkum forgangshópi sem
eigi að mæta áföllum síðast, þar
sem gera má ráð fyrir að þar
séu ekki fyrir hendi aðstæður til
að mæta tekjurýrnun án þess að
gjörbreyta sínum lífsvenjum. Ég
4 STÚDENTAiíLAÐIÐ