Stúdentablaðið - 28.07.1976, Blaðsíða 3

Stúdentablaðið
3
Viðtal við
Guðlaug Þorvaldsson rektor
Guðlaugur Þorvaldsson prófessor 1 viðskiptafræði
hefur gegnt störfum rektors Iiáskólans siðastliðin
þrjú ár. Þann 3. mai var Guðlaugur endurkjörinn til
starfsins.
Við Háskólahátið i lok júni flutti rektor ræðu sem
vakið hefur mikla athygli. Hafa skólamenn víðs
vegar af landinu leitt af henni ýmsa visku.
Stúdentablaðið tók því eftirfarandi viðtal við Guð-
laug þann 21. júli.
Þú varstendurkjörinn rektor til
næstu þriggja ára síöastliðið vor
samkvæmt eldri lögum. En
hvernig list þér á nýju lögin sem
kveða á um enn meiri aðild
stúdent;f að stjórnarstofnunum
skólans? Teluröu að þetta geti ef
til vili fleytt skólanum frekar
fram \em menntastofnun?
bað er nú kannski full mikið
upp i sig tekið. En ég held að þetta
verði til bóta i stjórnarkerfninu.
Það skapist enn nánara samband
milli deildarforsetanna ogstú-
dentanna. Ég hef trú á þvi að þeir
fái þar tækifæri til að koma
sjónarmiðum sinum enn frekar á
framfæri en verið hefur.
A siðustu dögum hafa innritast i
Háskólann enn fleiri stúdentar en
áður?
menntaskólarnir sjá okkur að
mestu leyti fyrir nemendum. Það
þarf betur að samræma kröfurn-
ar sem Háskólinn gerir og námið i
menntaskólunum til þess að færri
verði fyrir áföllum sem á annað
borð leggja út i háskólanám. Það
er ekki endilega annaðhvort
menntaskólunum að kenna eða
Háskólanum. Ég held að deildar-
forsetar og rektorar mennta-
skólanna .þyrftu að hittast einu
sinni á ári og ræða þessi mál.
Einnig þyrftu kennarar i sömu
greinum á báðum skólastigum að
hafa náin tengsl.
Er fylgni milli fjárveitinga tii
Hskólans og þeirrar aðstöðu sem
hann getur boðið upp á i námi og
þessa margumrædda falls? Má
þar benda á að af fyrsta hluta lög-
Að snúa bökum saman
Já og miklu fleiri en við bjugg-
umstvið. Þaðeru um átta hundr-
uð stúdentar. betta kann að eiga
sér skýringu i þvi að menn eru
núna fyrr á ferðinni en oft áður,
en það sjáum við ekki fyrr en i
haust.
Nú fluttir þú ræðu á siðustu Há-
skólahátiö, sem hrundið hefur af
stað umræðu um svokallað inn-
tökupróf við Iláskólann. Þú hefur
verið gerður að tillögumanni
inntökuprófs i máli manna. Ertu
hlynntur þvi að það verði tekið
upp inntökupróf við Háskólann?
Ég er mjög feginn að þú skulir
koma með þessa spurningu þvi
það hefur orðið mikið f jaðrafok út
af þessari ræðu. Ég skal fyrstur
manna játa að ég hef tekiö drjúg-
lega uppi mig. Ég held að
skýringin á þvi sé kannski sú að
ég veit af svo mörgum sem hafa
fallið á prófum hér og komið og
talað við mig. Margir þeirra hafa
átt bágt og eru orðnir hræddir
um að þeir hafi misst af strætis-
vagni'num i sambandi við at-
vinnulifið. Ég hef haft vaxandi
áhyggjur af þessu falli. Hitt er
ekki rétt, eins og þú minntist á, að
ég sé talsmaður inntökuprófa. Ég
vil mótmæla þvi. Ég sagði að visu
að mér virtist allt stefna i þá átt
að inntökupróf þyrfti að taka hér
upp. En ég sagðist ekki geta mælt
með þvi. bað hefur verið talsvert
rætt hér manna á meðal undan-
farin ár að taka upp inntökupróf,
en ég er andvigur þvi. Ég tel að
það sé betri leið sem við höfum
valið: að láta reyna á það innan
skólans á fyrsta og öðru ári hvort
menn komast áfram eða ekki. Ég
er ekki alvaldur i þessum efnum.^
Ég þykist viss um að ekki sé
meirihluti i Háskólaráði fyrir inn-
tökuprófum.
Nú er engu likara en að það sé
talinn smánarblettur á Háskólan-
um að hér séu gerðar mikiar
prófkröfur?
Ég vitnaði lika i ræðu minni að
ýmsir deildarforsetar og sumir
rektorar menntaskólanna halda
þvi fram að fallið i Háskóla og
menntaskóla sé vegna þess að þar
sé nú lakara námsfólk en áður.
Þegar fleiri koma inn i Háskóla
°g menntaskóla af sama árgangi
þá tel ég eðlilegt að meðal
einkunn lækki. En það er lika ein
ástæðan að próf i Háskólanum
hafa vafalaust þyngst. Ég vildi
koma þvi að hér, þó að það sé ekki
tengt spurningunni, mér hefur
verið gerð upp sú skoðun að
þyngja ætti námið i menntaskóla.
bað er ekki rétt. Ég sagði að það
væri betra að endurskoða náms-
skipan i menntaskólunum en taka
upp inntökupróf. Það verður ugg-
laust áfram eins og verið hefur að
fræði hefúr um árabil farið
staðaltala, sem gæti verið vegna
þess að deildin telji sig ekki hafa
aðstöðu til aö sinna nema ákveðn-
um fjölda?
Þetta vona ég að sé rangt. Ég
get náttúrulega ekki staðhæft
hvernig fjárveitingavaldið hugs-
ar eða einstakir menn hér i
deildunum. Ég vil vona að svo sé
ekki. Vitaskuld þurfa islendingar
að velta fyrir sér hverri krónu og
spyrja sjálfa sig i hvað eigi að
eyða peningunum. Ég held að það
sé tvennt sem f járveitinga valdið
að fá menntun. Það er svo mikil
lifsfylling en hana þarf ekki endi-
lega að sækja i Háskólann. Það er
um margar aðrar leiðir aö velja
og þangað þarf að beina öðru, en
þeim sem hafa vilja og getu til að
stunda háskólanám. En ég vona
að það sé ekki hugsun fjár-
veitingavaldsins og heldur ekki
deildanna, að það sé verið að fella
nemendur til aðlögunar fjár-
veitingunni. Það væri rangt. Hitt
atriðið sem þjóðin öll og fjár-
veitingavaldið verður að leiða
hugann að er að tengja unga fólk-
ið meira ræktun umhverfisins,
bæði á landi sjó og i lofti og skapa
þvi nóga vinnu, þvi að það lifir
ekki á menntuninni einni saman.
Þetta er kannski stærsta verk-
efnið sem blasir við okkúr i dag.
Nú hafa einstaka hópar há-
skólamcnntaðra manna, t.d. bæði
læknar og lögfræðingar, varáð við
fjölgun i sinni starfsstétt. Jafnvel
farið þess óbcint á leit við Háskól-
ann að þar yrðu settar tak-
markanir á. Ert þú fylgjandi þvi
að atvinnuvegirnir fái aðils að
stjórn lláskólans?4
Ég held að ég hafi drepið á það i
þessari ræðu minni, að réttlæting
fyrir fjöldatakmörkunum hlýtur
að verða að byggjast á mjög
nákvæmum athugunum á þörfum
atvinnuveganna. Sllkar athugan-
ir er mjög erfitt að gera og þess
vegna erum við ekki vel i stakk
búnir til skynsamlegra fjöldatak-
markana. Ég heh raunar alltaf
verið andvigur fjöldatakmörkun-
um: sérstaklega þessu sem þú
komst að fyrst: þegar einstaka
deildir eru að tengja tak-
mörkunina þvi að það séu of
margir is stéttinni. Einu fjölda-
takmarkanirnar sem ég get fall-
ist á eru þær sem settar eru á
vegna skorts á aðstöðu til að
mennta sólkið. Sérstaklega á það
við i dýru námi með miklum
tækjabúnaði. Sá hugsunarháttur
að takmarkanir við haksóla eigi
að koma til þegar einstaka stéttir
telja sér hættu af offjölgun er
mjög varhugaverður: það er ekki
stéttarinnar mál eða deildarinn-
ar, heldur þjóðarinnar allrar.
Nú liggur fyrir álit tenglsnefnd-
ar. t þvi er sú hugmynd reifuð að
opna Háskólann fyrir þeim sem
áhuga hafa á að koma hér inn og
er þá miðað við aldurstakmarkið
25 ár. Telur þú aö þetta geti orðið i
næstu framtiö að allur landsins
lýöur geti stundað hér nám að
sinni vild?
Það samrýmist þvi kerfi sem
við erum með, að þaö er vinsað úr
fyrst og fremst á fyrsta og öðru
ári. Það má vel vera að það
kæmu margir inn fyrst, en ég hef
ekki trú á að það yrði neitt i stór-
um stil. Þarna gætu komið inn
góðir menn lika, þótt þeir hefðu
ekki stúdentsprof eða jafngildi
þess. Ég vil ekki útiloka það að
þessi hugmynd éigi rétt á sér. Ég
vil skoða þetta mjög náið.
Hvað líður annars fjárveiting-
um til skólans, hefa þær verið
staðall siðust árin?
Þær hækkuðu um tæp 20% i ár
miðað við 1975, en nokkúð meira
árin þar á undan. A næsta éri
verður hækkunin talsvert meiri
en i ár.
En er þetta nema rétt til að ná
upp verðbólgunni?
Varla meira á þessu ári. Við
fengum ekki margar nýja
kennara, en árin þar á undan
fengum við margar nýjar stöður,
ekki sist i verkfræði og raun-
visindadeild. Ég held þó að Há-
skólinn hafi verið heldur vel sett-
ur fjárhagslega miðað við
margar aðrar rikisstofnanir sið-
ustu fimm árin.
Nú hefur verið þrengt að öðrum
póstum. Ný lög hafa verið sett i
lánamálum og bjóða að það verði
þrengt að. Óttast þú að menn
hrökklist frá námi?
Já það geri ég alveg hiklaust.
Nýja kerfið þrengir kost náms-
manna og ég get ekki séð annað
en margir litt fjáðir náms-
menn verði að hætta, nema þvi
aðeins að þeir geti tekið sér
lengra fri á hverju ári til að vinna
fyrir þessu. Ef þetta nýja lána-
fyrirkomulag verður svona á-
fram eða gengið verður enn
lengra i þessa átt þá er ekki um
annað að ræða en Háskólinn
endurskoði lengd kennsluárssins
eða menn hrökklist frá námi i
vaxandi mæli.
Getur verið að þarna sé fylgni á
milli, milli niöurskurðar á lánum
til náinsmanna og svo þessa áróð-
urs scm magnast hefur upp eftir
ræðu þina um hcrt inntökuskil-
yrði i Háskólann?
Þykir mönnum það of dýrt að
standa að þcssari menntunarað-
stöðu sem hér er?
Það má vel vera að þessi ræða
verði til þess að menn fái grun um
Framhald á 14. siðu
Össur Skarphéðinsson:
Opinn háskóli
eða inntökupróf
Inntökupróf.
Nokkrar umræður hafa að und-
anförnu átt sér stað i fjölmiðlum,
um nauðsyn inntökuprófa til Há-
skóla Islands. Kveikja þeirrar
umræðu varfallhlutfall i Laga- og
viðskiptafræðideildum, sem
deildarforsetar töldu aðspurðir ó-
eðlilega hátt. Annar þeirra varp-
aði fram hugmyndinni um inn-
tökupróf sem úrbótatillögu. Þessi
hugmynd kom einnig fram i ræðu
rektors á háskólahátið 26. júni sl,
er hann sagði m.a. að „endur-
skoða verði sjálfkrafa rétt stúd-
enta til innritunar i háskólann eða
jafnvel hyggja að inntökupróf-
um”. Rektor kvaðst þó ekki mæla
með inntökuprófum að svo komnu
máli, en það væri fróðlegt að vita,
hvaða aðstæður rektor Háskóla
Islands tekur réttlæta inntöku-
próf eða fjöldatakmarkanir i ann-
arri mynd. Máli sinu til stuðnings
færði hann m.a. þau dæmi, að við-
ast erlendis tiðkast numerus
clausus. Gegn þvi má hins vegar
tefla þeirri staðreynd, að i
Evrópu eru nú upp raddir þess
efnis, að það samrýmist ekki nú-
tima lýðræði að hindra menn i að
afla sér þeirrar menntunar sem
hugur þeirra og hæfileikar stefna
til. Sem afleiðingu þess hefúr nú
SPD — annar stærsti stjórnmála-
flokkur V-Þýskalands, flokkur
Helmut Schmidt — tekið óheftan
aðgang að háskólum inn á stefnu-
skrá sina. Það er að öðru leyti al-
veg ljóst, að hugmyndir framá-
manna háskólans um inntökupróf
eru að öllu leyti sprottnar af þvi
sem þeir telja „óeðlilegt fallhlut-
fall” stúdenta. En er raunveru-
lega um það að ræða?
Er raunveruleg iall-
aukning?
T þessari grein verður ekki
dæmt um, hvortum fallaukningu
sé að ræða. Hins vegar er ekki úr
vegi, að benda á hve ótraustur sá
grunnur er, sem formælendur
þeirrar skoðunar byggja mál sitt
á. Engin könnun hefur farið fram,
sem staðfest gæti, að um raun-
verulega aukningu sé að ræða.
Það gildir bæði um laga- og við-
skiptafræðideildir sem aðrar
deildir háskólans. Hér gæti t.d.
verið um timabundnar árssveifl-
ur að ræða, bundnar árgöngum
eða orsakaðar af breyttu kennslu-
liði, kennsluskipan eða námsefni.
A.m.k. er fullljóst, að engar töl-
fræðilegar upplýsingar liggja fyr-
ir, sem réttlæta þær yfirlýsingar
sem gengið háfa * frá framá-
mönnum skólans um óeðlilega
hátt fallhlutfall. Þetta ætti mönn-
um sem hlotið hafa visindalega
þjáifun i beitingu hugar og handa
að vera mæta vel ljóst. Samt haga
þeir sér einsog nýgræðingar i
meðferð talna. Þeim virðast eng-
ir annmarkar bundnir þvi, að
gefa fjölmiðlum upp tölur um fall
stúdenta, sem eru ekki byggðar á
könnunum og ekki marktækar til
neinnar rökrænnar ályktunar. Þó
hafa þeir fúslega túlkað þær fyrir
blaðamönnum á þann veg, að inn-
tökuprófséu ef til villnauðsynleg.
Fjölmiðlar hafa svo gert sér góð-
an mat af þessu i krafti áreiðan-
legra heimilda. Hér er þvi tæpt á
máli sem skiptir stúdenta miklu,
og frá sjónarhóli þeirra er hér um
afar óábyrgt athæfi að ræða.
Fall er stjórntæki.
1 blaðaskrifum sem orðið hafa
um meinta fallaukningu, hefur
einungis verið visað til falls á 1.
ári viðskiptafræði- og lagadeild-
ar. Engar fregnir hafa borist um
hærri fallprósentu i öðrum deild-
um. Meint fallaukning þessara
tveggja deilda hefur þvi ranglega
verið alhæfð á allan skólann. Hér
ber brýna nauðsyn til könnunar
og samanburðar milli deilda og
ára. Verði niðurstaðan sú — sem
margan hyggur — að fallaukning
sé meiri i viðskiptafræði- og laga-
deildum en öðrum deildum skól-
ans, er nærtækt að setja það i
samband við umræður um of-
fjölgun i viðkomandi stéttum. Af
mörgum laganemum erstaðhæft,
að fjöldi þeirra sem ná almennu
lögfræðinni — 1. árs „siunni” —
sé nokkuðstöðug tala hin siðustu
árin. Sé það rétt, er liklegt að
ætla, að lagadeild noti 1. ár sem
hemil á fjölda lögfræðinga. Sam-
kvæmt lögmálinu um framboð og
eftirspurn myndi það að sjálf-
sögðu renna stoðum undir svim-
andi launakröfur stéttarinnar.
Það er einnig opinbert leyndar-
mál, að innan læknisdeildar var
fall i efnafræðum og liffærafræði
notað sem stýritæki á fjölda
læknanema, áður en læknadeild
tókstað komanúmerus clausus á.
Það gerðist reyndar skömmu eft-
ir að Læknafélag Reykjavikur
ályktaði um að offjölgunarhætta
ógnaði stéttinni.
Likur virðast þvi benda til, að
stéttarfélög háskólamanna fjar-
stýri fjölgun innan tiltekinna
stétta gegnum háskóladeildir.
Hér er Háskóli tslands kominn
inn á hættulegar brautir, þvi með
þessu er i rauninni grafið undan
þeim hyrningarsteini sem frelsi
og jafnrétti til mennta er i lýð-
ræðisþjóðfélagi. Og þetta er ein-
göngu gert til að verja forréttindi
og aðstöðu vissra stétta til gifur-
legra kaupkrafna, sem þær hafa
náði krafti fámennis sms. Hér er
þvi enn eitt dæmið um, hvernig
auður og völd hafa seglum lýð-
ræðisins eftir geðþótta hverju
sinni — og það sem verra er, hér
er Háskóli tslands samábyrgur.
Aðrar mögulegar orsak-
ir meintrar fallaukning-
ar.
Höfundar hugmyndarinnar um
inntökupróf hljóta að telja slæ-
legri undirbúning nýstúdenta höf-
uðorsök vaxandi falls i háskólan-
um. Aðrar skýringar teljast þó
jafn nærtækar. T.d. má benda á,
að þvi' fer fjarri_aö aðbúnaður Há-
skólanshafiaukisti réttu hlutfalli
við fjölgun stúdenta. Fjárveiting-
ar til hans hafa tæplega haldið i
við verðbólgu i landinu, og af
þeim hefur þó oröið að mæta
fjölguninni. Þetta hlýtur aö hafa
neikvæðáhrif á nám stúdenta,og
hvata til vaxandi falls.
Þá er vert að benda á, að sam-
hliöa fjölgun stúdenta eykst fjöldi
þeirrasem stefna ekki markvisst
að ákveðnu námi. Þessi hópur
leitar gjarnan fyrir sér i fleiri en
einni deild áöur en hann finnur
grein við hæfi eða hverfur frá há-
skólanámi. Hin stutta viðdvöl
hans eykur vafalaust fallhlutfall
frekar en hitt. En þessi hópur
dregur athygli að þeirri stað-
reynd, að samhliöa aukningu
stúdenta sprettur þörf fyrir nýjar
leiðir. Hér hvilir ábyrgö á Há-
skóla Islands, ábyrgð sem hann
virðist kikna undir.
I umræðum um inntökupróf
hafa sumir frammámenn Háskól-
ans látið þá skoðun i ljós, að verri
undirbúningur nemenda i
menntaskólum valdi fallaukningu
i Háskólanum. Rektorar mennta-
skólanna neita þvi hins vegar
staðfastlega, og telja vinnuálag
og námsefni meira en áður. Or-
sakanna verður þvl aö leita á öör-
um slóðum. Og ég er ekki grun-
laus um, að breyttar kröfur Há-
skólans tii nemenda sinna valdi
meiruum vaxandi fallen margan
grunar. Það er ómótmælanleg
staöreynd, að kröfur skólans á
hendur stúdentum hafa aukist að
mun seinni árin, bæöi hvað varö-
ar námsefni, vinnuálag og
strangara prófmat. Þó undirbún-
ingur menntaskóla hafi einnig
vaxið, tel ég liklegra aö bilið hafi
aukistfremur en hitt. Og það er
alkunna, að strangari kröfur
kalla á vaxandi fall.
Aðrir teljá, aö aukning útskrif-
aðra stúdenta úr menntaskólum
hljóti að hafa i för með sér, að
hærra hlutfall hæfileikasnauöari
stúdenta komi til Háskólans, sem
hefði aftur sin áhrif á fallhlutfall.
Það má vel vera rétt að óbreyttu
ástandi. En hér er horft framhjá
þeim möguleika að, eitthvað sé að
Framhald á 4. siðu