Stúdentablaðið - 01.02.1983, Blaðsíða 6

6
STÚDENTABLAÐIÐ
þess lágu þær astæður að lántak-
endum hjá sjóðnum fjölgaði meira
en menn höfðu gert ráð fyrir,
námsmenn höfðu minni tekj'ur og
makar höfðu minni tekjur. Krepp-
an sem virðist vera a,ð stinga sér
niður í þjóðfélaginu kemur mjög
hart niður á lánasjóðnum sem þarf
þá að bæta upp það tap sem náms-
menn bera af henni þannig að þeir
geti lifað af veturinn. Við gerðum
ráð fyrir þessu í þeint fjárveitinga-
beiðnum sem við sendum alþingi
fyrir þetta ár. Það var lítið hlustað á
okkurnemahvaðvið fengumgrunn
upphæð sem rétt nægir okkur til að
halda óbreyttu ástandi. Við lögðum
fram óskir um aukinn tekjuum-
reikning á tekjum námsmanna og
ntaka svo og orlofsrétt ásamt miklu
fleiri óskum sem ekki þótti rétt að
senda inn á alþingi. Það er skemmst
frá því að segja að við fengum
nánast ekkert af þessu og það eru
okkur mikil vonbrigði. Við höfðunt
búist við að í kjölfar þessara nýju
laga fengju námsmenn aukinn
tekjuumreikning og væru þannig
verðlaunaðir á einhvern hátt fyrir
að leggja á sig rnikla vinnu í sum-
arleyfunt. En þetta sjónarmið virð-
ist ekki hafa hljómgrunn meðal
þeirra sem fara með ákvarðanir í
þjóðfélaginu í dag.
Hvernig hefur samstarfið í stjórn
L.f.N. gengið?
Eins og ég sagði í upphafi eru
þarna þrír fulltrúar ríkisvaldsins og
samstarfið við þá hefur gengið
svona hnökralaust fram til þessa en
það er ekki hægt að neita því að
það er alltaf viss spenna þarna á
milli og verður að sigla milli skers
og báru í þessum efnum. Samstarf-
ið millí námsmannahreyfinganna
hefur má ég segja verið gott. Við
höfum haldið reglulega fundi,
þessar þrjár námsmannahreyfingar
sem eiga fulltrúa í stjórninni, þar
sem við höfum oftast nær mótað
sameiginlegt álit okkar og tillögur
til sjóðsstjórnar. Þannig höfunt við
knúið frani með samstarfi ýmis mál
sem annars hefðu líklega ekki náð
fram að ganga.
Lánasjóður íslenskra námsmanna er Ifldega sú stofnun sem
stúdentar hafa hvað mest og tíðust samskipti við. Sumum stúdent-
um hrýs hugur við að botna í flóknum reglum og eyðublaðaskrifum
sem fylgja lántökum í L.Í.N. Við höfum því fengið til okkar Stefán
E. Matthíasson til að fræða okkur um málefni sjóðsins.
Stefáns sem er Akureyringur og stúdent þaðan ’78 hefur stundað
nám í læknisfræði undanfarin 4 ár. Hann var einn stofnenda Félags
Umbótasinnaðra Stúdenta 1981 og sat í stjórn Stúdentaráðs
’81—’82. Jafnframt starfi sínu í stúdentapólitikinni er Stefán virkur
félagi í Alþýðuflokknum. Hann hefur setið sem fulltrúi SHÍ í
stjóm LÍN síðan á vori 1982.
Hvað þarf námsmaður að gera ef
hann óskar eftir að fá námslán?
Hann þarf í fyrsta lagi að útfylla
samviskusamlega sérstök umsókn-
areyðublöð sem liggja frammi bæði
á skrifstofu LÍN Laugavegi 77, á
skrifstofu stúdentaráðs í Stúdenta-
heimilinu við Hringbraut og hjá
öðrum námsmannasamtökum sem
aðild eiga að sjóðnum. Ef menn
síðan skila umsókninni á skrifstofu
lánasjóðsins fyrir 15. dag mánað-
arins fá þeir að öllu jöfnu lánin af-
greidd tveimur mánuðum síðar,
þ.e.a.s. ef þeir eru lánshæfir.
Hvaða skilyrði þarf námsmaður
að uppfylla til að teljast lánshæfur?
Hann verður í fyrsta lagi að
stunda lánshæft nám og sýna til-
tekna námsframvindu, þ.e.a.s. til
þess að fá fullt lán verða menn að
taka 15 ein. á fyrsta misseri og eftir
annað misseri verða menn að hafa
lokið 20 einingum. I öðru lagi má
hann ekki hafa það miklar tekjur
að þær séu umfram þá framfærslu
sem LÍN lánar eftir.
Hvemig starfar lánasjóðurinn?
LÍN starfar eftir sérstökum lög-
um um námslán og námsstyrki.
Síðastliðið vor setti alþingi ný lög
um þessi mál og á grundvelli þess-
ara laga og tilheyrandi reglugerðar
sem skýrir nánar ákvæði laganna,
hefur stjórn lánasjóðsins mótað
með sér svokallaðar úthlutunar-
reglur sem segja til um meðferð á
lánsumsóknum og úthlutun lána. í
sjóðnum eru starfandi fulltrúar sem
fara hver með sinn málaflokk, einn
sér um innlend lán, annar um er-
lend lán, enn einn fulltrúi sér um
innheimtu og svona má lengi telja.
Þessir fulltrúar reikna út lán til
umsækjanda ef þeir uppfylla þau
skilyrði sem reglurnar setja. Ef
einhver vafatilfelli koma upp eru
þau send til stjómar sem heldur
fundi vikulega og úrskurðar hvort
Hvert geta námsmenn leitað til
að afla sér upplýsinga um rétt sinn
til námslána?
Ef námsmaður vill leita eftir því
hvaða rétt hann hefur er hand-
hægast að fletta upp í bæklingum
sem Lánasjóðurinn gefur út og
finna í úthlutunarreglunum grein-
ar sem við hann eiga. Þannig ætti
hann að geta séð, eftir smá grúsk,
hvers hann má vænta frá lána-
sjóðnum. Ef vandamál koma upp,
geta menn leitað til fulltrúanna
sem ég minntist á áðan. Handhæg-
ast er þá að panta viðtalstíma hjá
þessum mönnum. Þá má einnig
leita til okkar, fulltrúa námsmanna
í stjórn lánasjóðsins og við reynum
þá eftir mætti að leysa úr málum
manna.
Nú hefur mikið verið rætt um
seinkun á afgreiðslu lána til þeirra
sem voru að hefja nám nú í haust.
Hver er munurinn á þessum lánum
og venjulegum námslánum?
LÍN hefur tekið upp þá stefnu að
lána þeim námsmönnum sem eru á
fyrsta ári í námi svokölluð víxillán.
Þegar menn eru að hefja nám er
ekki ljóst hvort þeir muni sýna þá
námsframvindu sem eðlileg er.
Þessvegna er fyrsta árs nemum sem
fullnægja skilyrðum sjóðsins um
tekjur gefinn kostur á að taka víxil
sem síðan breytist jafnharðan í
venjulegt lán þegar þeir hafa tekið
próf í janúar og sýnt þar með eðli-
lega námsframvindu. Þú minntist
þarna á þessi vandræði sem voru í
haust vegna fjárskorts sjóðsins. Þá
varð að grípa til þess ráðs að skerða
víxillán til 1. árs nema, þannig að
greiddar voru 5000 kr. að viðbætt-
um helmingi þess sem menn áttu
rétt á umfram þá upphæð. Þetta var
greitt fyrir áramót og restin hefur
síðan verið greidd út núna í janúar.
Það er vonandi að til þessa þurfi
ekki að koma aftur.
umsækjandi eigi rétt á Iáni og þá
hve miklu. í stjóm sjóðsins sitja sex
menn, tveir eru skipaðir af
menntamálaráðherra, einn af fjár-
málaráðherra og síðan eru þrír
fulltrúar námsmanna, einn frá
stúdentaráði H.Í., einn frá B.Í.S.N.,
Bandalagi íslenskra sérskólanema
og einn frá S.Í.N.E., Sambandi ísl.
námsmanna erlendis.
Hvað með þá sem byrja ekki að
taka lán fyrr en eftir 1. misseri eða
taka sér hlé í námi, þurfa þeir líka
að taka víxil?
Þessir einstaklingar fara beint
inn á venjulegt lánakerfi því að
þeir hafa þegar sýnt námsfram-
vindu. Ef við tökum t.d. mann á
fyrsta námsári sem hefur lokið 10
ein. eftir fyrsta misseri, þá á hann
rétt á hálfu láni. Ef hann hefur
lokið 15 ein. á hann rétt á fullu láni.
Þessir einstaklingar þurfa því ekki
að falla inn í víxillánakerfið en fá
strax venjulegt lán.
Þú talaðir áðan um ný lög um
námslán og námsstyrki. Hver voru
tildrögin að setningu þessara laga
og hverju breyta þau fyrir náms-
menn?
Það má segja að ríkisvaldið hafi
ýtt á eftir að fá endurskoðuð eldri
námslánalög á þeim forsendum að
endurheimtur á lánunum væru
ekki viðunandi. Þó að þessi lán
hafi verið verðtryggð að hluta þá
skilaði sér ekki nema hluti af þeim
til sjóðsins. Þetta hlutfall vildi rík-
isvaldið hækka þ.a. sjóðurinn gæti
bönkunt og námslán á bakið og
þurfa að endurgreiða af þessu öllu
saman. Þannig að það er ekki
lengur praktískt að taka námslán ef
maður þarf ekki á því að halda.
Eru horfur á einhverjum breyt-
ingum á útreikningi á framfærslu-
kostnaði námsmanna?
Eins og allir vita er framfærsla
námsmanna á íslandi af flestum
talin alltof lág. í dag er hún hálft
sjöunda þús. fyrir einstakling sem
býr utan foreldrahúsa. Það segir sig
sjálft að í þjóðfélagi þar sem menn
fá ekki húsnæði undir 3000 kr. og
matur er verulega dýr þá nægir
þetta engan veginn. Það er því
mikið kappsmál fyrir námsmenn
að námsmannahreyfingarnar geti
verið sjálfum sér nógur í framtíð-
inni og ríkið þyrfti ekki eilíft að
veita stórum fúlgum fjár til hans.
Þessar hugmyndir voru okkur
námsmönnum verulega í óhag, þ.a.
námsmenn mótmæltu þessu strax í
upphafi. Þá var skipuð nefnd til að
endurskoða námslánareglurnar og
útbúa nýjar þar sem nokkurs konar
samkomulag næðist milli náms-
mannahreyfinga og ríkisvaldsins.
Þetta tókst nú svona misjafnlega og
menn eru að sjálfsögðu nokkuð
misánægðir með þetta. Kosturinn
fyrir námsmenn í þessu er að nú er í
fyrsta sinn fengið í lög að fram-
færslan skuli hækka úr 90% í 100%
og hún hefur þegar verið hækkuð í
95% 1. janúar sl. Og enn fremur
fengum við í þessum nýju lögum
ákvæði um að námsmenn gætu
gerst aðilar að lífeyrissjóði. Það
ákvæði er ekki komið til fram-
kvæmda enn, en það verður brátt
farið að vinna að því. Á hinn bóg-
inn eru endurgreiðslur verulega
hertar. Menn þurfa nú að greiða
endurgreiðslur árlega í allt að 40 ár
eða þar til að búið er að greiða upp
lánið. Ég get tekið sem dæmi end-
urgreiðanda sem hefur um 100.000
kr. í útsvarsstofn á þessu ári. Hann
mundi þá greiða um 2700 kr. fyrsta
feb. og síðan viðbótargreiðslu
fyrsta sept. sem væri um 2800 kr.
Þannig að samtals mundi hann
greiða á árinu um 5600 kr. upp í
lánið. Hér erum við því að tala um
upphæðir sem svara hálfu útsvari
svo að menn hafi eitthvað til að
miða við. Og það er vissulega orð-
inn verulegur baggi ef menn, að
loknu námi, eru kannski komnir
með lífeyrissjóðslán, húsnæðis-
málastjórnarlán, verðtryggð lán í
knúið fram hækkun á framfærsl-
unni þannig að hægt verði að lifa af
þessari upphæð. Þegar síðstu fjár-
lög voru afgreidd voru uppi hug-
myndir á alþingi um að breyta
framfærslustuðli námsmanna
þannig að lánskjaravísitala yrði
notuð til að framreikna lánin í stað
framfærsluvísitölu. Þetta hefði þýtt
skerðingu á framfærslunni, en með
sameiginlegu átaki gátu náms-
mannahreyfingarnar hrundið
þessu. Vonandi hefur þeim sem
ráða í þjóðfélaginu verið sýnt fram
á að námsmenn eru láglaunafólk
eða jafnvel þrepi neðar og að ekki
er hægt að skerða framfærslu
þeirra meira en orðið er.
Hvað er efst á baugi í dag í sam-
bandi við lánasjóðinn?
Það sem hæst ber nú í dag er
endurskoðun á núgildandi úthlut-
unarreglum. Hagsmunanefnd
skipaði á sínum tíma undirnefnd
sem samanstóð af fulltrúum þeirra
pólitísku fylkinga sem mynda
Stúdentaráð. Þeir komust að sam-
komulagi um að leggja fram óskir
um endurskoðun á vissum atriðum
í reglunum. Eftir það var haldinn
fundur með B.Í.S.N. og S.Í.N.E. og
tillögur þessara samtaka voru mót-
aðar sameiginlega. Við munum
leggja þær fyrir næsta fund í stjórn
L.Í.N. Þessi endurskoðun nrun taka
nokkuð langan tíma, og það verður
*varla fyrr en næsta vetur sem farið
verður að úthluta á grundvelli
nýrra reglna.
Er fjárveiting til lánasjóðsins á
fjárlögum þessa árs fullnægjandi?
Eins og allir vita lentum við í al-
gjöru þroti seint á síðasta ári og
urðum að fá fjárveitingu þrisv-
ar sinnum en það dugði ekki til. Til
Ertu aö taka lán?
Rætt vid Stefán E. Matthíasson stjórnarmann í LÍN