Stúdentablaðið - 01.09.1983, Blaðsíða 11

STÚDENTABLAÐIÐ
11
Siguröur Skagfjörd:
Hræddur um að LIN eigi
eftir að lenda í yandræðum
En þegar að lagt er mat á hvort
10—11 þúsund kr. eru mikið eða
lítið fé. verður að taka mið af lífs-
munstri livers og eins. Einnig þarf
að athuga, við hvernig aðstæður
hver og einn býr. Sumir eru svo
heppnir að leigja ódýrt, aðrir búa
hjá foreldrum sínurn, en fá þá
hlutfallslega lægra lán. Minnkandi
framboð á leiguhúsnæði ásarnt
Sigurð Skagfjörð framkvæmdastjóra FS þarf sjálfsagt ekki að
kynna fyrir lesendum blaðsins. En Sigurður er einnig formaður
sjóðstjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna. Þar eð lánamál hafa
verið mjög til umræðu í sumar og haust fannst okkur rétt að ganga á
fund Sigurðar og spjalla við hann um það mál. (Það skal tekið fram
að viðtalið átti sér stað áður en endanleg samþykkt sjóðstjórnar um
úthlutun á haustlánum lá fyrir).
Þá fengi enginn
neitt í desember
— Hvemig er fjárhagsstöðu
Lánasjóðs íslenskra námsmanna
háttað nú í augnablikinu.
„Ég á erfitt með að svara því
eins og staðan er í dag. Ég verð
raunar að segja að ég viti það ekki.
Það eina sem ég veit er, að það
vantar 47 milljónir til áramóta og
miðað við að það dreifist jafnt á 4
mánuði eru það tæpar 12 milljónir
á mánuði til áramóta.
— Er það alveg ljóst að LÍN fái
ekki þessar47 milljónir sem á vant-
ar svo hægt sé að úthluta samkvæmt
reglum sjóðsins?
„Það er ógerningur að gefa
ákveðið svar við þessari spurningu.
Það er búið að gefa út yfirlýsingu
um að LÍN fái 135 milljónir af
þeim 182 mkrsem sjóðnum vantar
skv. áætlun. En allt getur gerst t.d.
að alþingi ákveði að sjóðurinn fái
meira fjármagn en þær 135 mkr
sem við höfum þegar fengið.
Ákveðnir þingmenn í stjórnarlið-
inu liafa verið með yfirlýsingar,
sem benda til þess að þeir ætli að
beita sér fyrir auknu fjármagni. Ef
þeim tekst það verður það væntan-
Verðúr þetta svona í desember?
lega eftir að þing kemur saman, en
hvenær er óvíst. Því er ákveðin
óvissa. Ef úthlutað yrði nú eins og
ekkert hefði í skorist yrði sjóðurinn
tómur og þá fengi enginn neitt í
desentber. Það yrði ekki heppilegt
ástand að mínu mati!
— Yrði ekki gripið til björgun-
araðgerða af hálfu stjómvalda ef
sjóðurinn yrði þurrausinn í desem-
ber?
„Það er engan veginn víst.
Stjórnvöld gætu sagt sem svo; Þessi
stjórn fékk fjárveitingu upp að
þessu marki. í lögum LÍN segir, að
lánveitingar skuli m.a. byggjast á
því fjármagni sem fæst frá stjórn-
völdum.
í dag höfum við aðeins fengið
loforð fyrir 135 milljónum. Ef við
ætlum að taka okkur það bessaleyfi
að úthluta meiru gætu stjórnvöld
sagt; Það var sjóðsstjórnarinnar að
ráðstafa þeim peningum sem til
voru. Hún verður bara að taka það
á sig, að ekki eru til meiri peningar.
Þetta er möguleiki sem gæti komið
upp, mjög alvarlegur, ef til kæmi.
Ég get alveg sagt það hreint út,
að ég tek ekki svona „sjensa" og ég
held að það sé ekki markmið að
skipa menn í stjórnarstöður ef þeir
taka svona áhættur. það er enginn
tilgangur með því. Frekar segði ég
af mér.“
Tímafrekur prosess
„Menntamálaráðherra skrifaði
stjórn LÍN bréf og óskaði þess að
samdar yrðu reglur um veitingu
haustlána 1983. í reglunum átti að
gæta þess að fjárhagur sjóðsins í
haust leiddi til sem allra minnstrar
skerðingar á lánum þeirra, sem eiga
að fá lán skv. lögunum. í bréfinu
voru nefnd ákveðin atriði sem sér-
staklega skildu skoðuð. Áður en
þessi bréfaskipti áttu sér stað höfðu
verið haldnir fundir með fjárlaga
og hagsýslustofnun þar sem gerð
var grein fyrir vandanum. Ýmsir
vildu kalla þetta samningaviðræð-
ur en réttast er að kalla þetta fundi.
Því miður hefur farið mjög langur
tími í þessi mál, en ekki má
gleyma að í sumar var einungis um
áætlun að ræða sem breyttist í
haiiSt þegar umsóknir lágu fyrir.
Stjórn LÍN var í sumar að vinna að
því að skaffa 182 mkr.
Þegar ljóst var að einungis feng-
ust 135 mkr. þurfti hún að athuga
hvort leiðir væru til að minnka bilið
með einhverjum hætti. Þetta var
auðvitað bagalegt fyrir námsmenn,
því óvissan er erfið og eins það að
ákveðinn hefur verið hærri tekju-
umreikningur sem etv. einhverjir
hefðu getað nýtt sér!
í haust reiknum við með að
námsmönnum fjölgi unt 10%, en
fjölgi þeirn aðeins einu prósenti
meira þýðir það 2Vi milljón króna
fyrir LÍN. Ef við höldum áfram að
leika okkur með þessar tölur og
segjum að námsmönnum fjölgi um
15% þýðir það yfir 10 milljónir kr.
Það er stór upphæð þegar fjárþörf-
in er slík sem hún er i dag. Þess
vegna höfum við beðið í lengstu
lög, með ákvarðanatöku til að sjá
hver þróunin yrði.“
Hefur sjóðstjórnin þá ekki
tækifæri til að
lækka framfærslukostn-
aðinn?
— Er það ekki lagaleg skvlda
sjóðsins að lána 95% af frain-
færslukostnaði námsmanns?
„Það er skylda okkar að uppfylla
lögin en við getum ekki uppfyllt
lögin eins og fjárhagsstaðan er í
dag. Við höfum fengið lögfræðilegt
álit á þessum málum svo það ætti
ekki að fara á milli mála hver
skylda okkar er.
Ég vil hins vegar benda á það, að
1978 var mjög mikil kaupmáttar-
aukning í landinu og þá hækkaði
sjóðstjórnin framfærsluna um 9%
hjá námsmönnum. Þá var sagt sem
svo, það er mikil kaupmáttaraukn-
ing í landinu og nántsmenn eiga að
fá hluta af henni.
Við megurn ekki gleyma því, að
þá var hækkað umfram fram-
færsluvísistölu sem hefur verið
grunnurinn að hækkun fram-
færslukostnaðar námsmanna.
Núna er það spurningin þegar
mjög mikil kaupmáttarrýrnun er
hjá almenningi: Hefur sjóðstjórn-
in þá ekki tækifæri til að lækka
framfærslukostnaðinn. Ég veit ekki
hvort gripið verður til þessa ráðs,
það er allavega möguleiki.
Fólk þarf að taka bankalán
og borga háa vexti
„Persónuleg skoðun min er sú,
að námsmenn fái yfir höfuð ekki of
mikið. Það er að vísu mikið fyrir
suma og minna fyrir aðra, vegna
þess aðstöðumunar sem fólk býr
við. Inni í framfærslugrunninum er
m.a. ákveðinn húsaleigugrunnur
sem er rangur, hann er heldur lægri
en lægsta leiga á stúdentagarði er í
dag. Á þvi sést að sjálfur grunurinn
er rangur enda stendur til að end-
urskoða hann.
kröfum urn meiri fyrirframgreiðsl-
ur bitnar á námsmönnum. Stúd-
entar, sem þurfa að greiða leigu ár
fram í timann þurfa, að taka al-
menn bankalán og borga háa vexti
af þeim yfir veturinn. Þetta eru
þættir, sem bætast við framfærslu-
kostnaðinn.
Samt sem áður tel ég, að náms-
lánin hafi hækkað verulega miðað
við almennlaun á þessu ári. Því til
sönnunar vil ég benda á kaup-
skerðingar hjá launþegum í des. í
fyrra, mars og júlí s.l. En á sania
tíma voru námslánin ekkert skert.
Námsmenn standa því hlutfallslega
betur í samanburði við ýmsa hópa í
þjóðfélaginu en þeir hafa gert áður.
Námsmenn fá hækkanir sam-
kvæmt framfærsluvísitölu, en ekki
samkvæmt kaupgjaldsvísitölu sem
ríkisstjórnin ákvarðar hverju sinni.
Þar liggur hundurinn grafinn.“
„Launþegum hefur verið
skammtað 4% launahækkun i
haust, sem þýðir óverulega hækk-
un. Ef námslán halda áfram að
hækka eftir framfærsluvísitölunni
verða þau etv. um 15000 kr. í des-
ember meðan lægstu laun verða
um 11000 kr. Námslán þá verða
36% hærri en lægstu laun miðað við
þessar forsendur. Ég er hræddur
urn-að ef þessi þróun heldur áfram
verði staða lánasjóðsins neikvæðari
út á við en ella. Álit sjóðsins batn-
aði mjög mikið út á við er tekist
hafði að prenta inn í fólk að urn lán
væri að ræða sem yrðu endur-
greidd. Nú gæti þetta allt gleymst
og fólki bent á að ekki er sama Jón
eða séra Jón. Mögulega gætu
námsmenn sumir hverjir endað
með hærri lán en tekjur foreldra
sinna.“
Þú telur að 10—11 þúsund krón-
ur myndu nægja námsmanni til
framfærslu, en hvað segir þú þá um
8 þúsund krónumar sem námsmað-
ur fær ef námslánin verða skert?
,.Á þessu stigi málsins er óljóst
hvort að námslánin verða skert og
hve mikið. En það má ekki gleyma
því að við erum að tala um skerð-
ingu til 3. mánaða. Námsmenn
hafa ekki verkfallsrétt eins og aðrir
launþegarog geta ekki krafist hærri
námslána í gegnum þá leið. En
þetta er 3—4 mánaða byrði hjá
hverjum námsmanni síðan fer
hann í sama farið aftur. Siðferðis-
lega tel ég hollt að bera þetta saman
við aðra launþega í landinu.“
Hræddur um að LÍN eigi
eftir að lenda í vandræðum
Heldur þú að þetta sé ekki byrj-
unin á þeirri skerðingu sem á eftir
að vera hjá LÍN á næsta ári?
„Næsta árgæti orðið LÍN þungt í
skauti. En þetta byggist allt á því
hvað stjórnvöld ákveða í fjárveit-
ingum næsta árs. Ekki alls fyrir
löngu las ég það í blöðunum, að
það vantaði 3 milljarða króna I
fjárlagatillögur ríkisstjórnarinnar
fyrir árið 1984. Því miður vitum við
ekki hvort í þeim tillögum er búið
að skera Lánasjóðinn niður. I fjár-
beiðni sjóðsins fyrir næsta ár er
farið fram á 1.1. milljarð kr. sem er
hlutfallslega hærri upphæð af rík-
isfjárlögum heldur en áður hefur
verið farið fram á. Því er alveg Ijóst
að Lánasjóðurinn verður skoðaður
mjög rækilega. Að öllum líkindum
betur en aðrar stofnanir. Þvi er ég
hræddur um að LÍN eigi eftir að
lenda í ansi miklum vandræðum. Á
því stigi málsins veðrur það spurn-
ingin hve mikil samstaða verður
meðal námsmanna. Verði samstað-
an nógu mikil ættu þeir að halda
hlut sínurn. En að mínu mati er það
ljóst, að gerð verður tilraun til að
skera LÍN niður.
Öll framtíðarsýn
er óljós
„Annars er öll framtíðarsýn
ntjög óljós. Sjóðstjórnin hefur gert
tíma voru námslánin ekki skert.
anir fyrir næsta ár með hliðsjón af
nýjum úthlutunarreglum, sem eru
rnjög rúmar fyrir námsmenn.
I sjóðstjórninni er komin frarh
tillaga um aukin tekjuumreikning.
Þetta er að mínu mati, mjög þörf
tillaga, þar sem fólki gefst þá tæki-
færi á að vinna fyrir meiri tekjum
án þess að eiga það á hættu, að allt,
sem er umfrarn framfærsluna,
veðri dregið frá námslánunum. Ég
tel, að þetta sé vinnuhvetjandi fyrir
námsmenn í stað þess að afla ein-
ungis tekna upp að vissu marki.
Það er staðreynd, sem ekki verð-
ur gengið framhjá, að námsmenn
hafa stundað það að vinna einungis
upp að því marki sem Lánasjóður-
inn lánar, vegna þess, að þeir vita
að allt, sem er umfram. verður
dregið frá námslánunum.
En ef við lítum til lengri tíma og
fólk hefur þennan möguleika að
afla sér meiri tekna án þess að það
sé dregið frá námslánunum, mun
ásóknin í sjóðinn minnka, eða
standa í stað. Það er ekkert laun-
ungarmál. að það er aðeins 40%
námsmanna sem rétt eiga á láni á
íslandi, sem fá lán úr sjóðnum og
með auknum tekjuumreikningi
ættum við að geta kornið í veg fyrir
að það hlutfall aukist.“