Stúdentablaðið - 01.10.1983, Blaðsíða 14

14
STÚDENTABLAÐIÐ
Elsa Friöfínnsdóttir:
Afmælisbarnið
og jafnréttið
10 ára afmæli. Merk tímamót,
sem oft er veglega minnst. Nú í
haust varð fóstra mín (í hartnær 4
ár) 10 ára. Engar heillaóskir hafa
borist, miklu fremur hnjóðsyrði
eða algert afskiptaleysi. Stað-
reyndin er nefnilega sú að margir
(jafnvel stúdentar í Háskóla ís-
lands) vita ekki af tilveru afmælis-
barnsins. Þessum mönnum til
glöggvunar vil ég upplýsa að 1983
eru tíu ár liðin frá því fyrstu stúd-
entarnir innrituðu sig í námsbraut í
hjúkrunarfræði við Háskóla Ís-
lands.
Fæðing námsbrautarinnar gekk
ekki þrautalaust fyrir sig. Vil-
mundur Jónsson þáverandi land-
læknir kom fyrstur manna fram
með þá hugmynd að kenna hjúkr-
unarfræði í Háskóla. Þetta var árið
1947. Fæðingarhríðirnarstóðu því í
26 ár, en 1973 innrituðu fyrstu
stúdentarnir sig (20 talsins). Síðan
hefur Háskóli fslands útskrifað 108
hjúkrunarfræðinga. Nú á haust-
misseri 1983 eru skráðir í náms-
brautina um 250 stúdentar eða um
6% allra stúdenta við Háskóla ís-
lands.
Háskólamcnntun
Margir hafa spurt hvers vegna
verið sé að kenna hjúkrunarfræði í
háskóla. Grunnhyggni fólks hefur
jafnvel verið svo mikil að telja há-
skólamenntun í hjúkrunarfræðum
jafn óþarfa og háskólamenntun
slökkviliðsmanna (sbr. orðræður á
Alþingi haustið 1982).
í nútímaþjóðfélagi eru sífellt
gerðar meiri kröfur um heilbrigð-
isþjónustu. Síðustu árin hefur að-
aláherslan verið lögð á fyrirbyggj-
andi aðgerðir ýmis konar. Ein-
staklingar/fjölskyldur eru aðstoð-
uð við að tryggja mesta mögulega
heilbrigði sitt (líkamlegt, félagslegt
og andlegt) á hverjum tima. í versta
falli ætti það að vera hlutverk heil-
brigðisstétta að greina og með-
höndla sjúkdóma/einkenni á byrj-
unarstigi. Til að mæta þessum
kröfum er Ijóst að sífellt þarf að
huga að bættri menntun heilbrigð-
isstétta og þá ekki hvað síst hjúkr-
unarfræðinga.
Allt fram á 20. öldina var litið svo
á að hjúkrunarstarf og hjúkrunar-
menntun væri eitt og hið sama.
Hjúkrun væri starfsgrein þar sem
neminn, með sínu daglega starfi á
sjúkrahúsi, öðlaðist smám saman
þá reynslu sem gerði hann að full-
gildri „hjúkrunarkonu“.
Þetta sameiginlega kerfi náms og
starfs hæfði fyllilega þeim kröfum
og þeirri þjóðfélagsskipan sem var
á þessum tíma. Nú hafa hins vegar
verið settar fram nýjar kröfur um
heilbrigðisþjónustu og þjóðfélags-
leg viðhorf manna eru allt önnur.
Krafan um fyrirbyggjandi aðgerðir
kallar fyrst og fremst á aukna
fræðilega þekkingu hjúkrunar-
fræðinga. Einstaklingurinn er nú
meiri miðpunktur meðferðar en
áður var, hjúkrun einstaklingshæfð
fremur en verkbundin. Aukin
þekking á kenningum fræðigreinar
hlýtur auk þessa að vera forsenda
þess að verktækni náist.
Til þess að framþróun verði í
hjúkrunarfræði þurfa að koma til
hjúkrunarfræðilegar rannsóknir
unnar af sérmenntuðu fólki
(hjúkrunarfræðingum). f lögum
um Háskóla íslands segir: „Háskóli
íslands skal vera vísindaleg rann-
sóknarstofnun og vísindaleg
fræðslustofnun, er veiti nemendum
sínum menntun til þess að sinna
sjálfstætt vísindalegum verkefnum
og til þess að gegna ýmsum em-
bættum og störfum í þjóðfélaginu'*.
(1) (leturbreyting EF.).
Af framansögðu skyldi maður
ætla að heppilegasti vettvangur
hjúkrunarfræðináms sé innan Há-
skóla íslands. Það ætti að tryggja
þróun hjúkrunarfræðinnar og gera
sérmenntuðu starfsliði kleift að
mæta sívaxandi kröfum almenn-
ings um bætta heilbrigðisþjónustu.
Sannastsagna hafa rannsóknar-
störf íslenska hjúkrunarfræðinga
ekki verið mikil. Nærri liggur að
einu fræðilegu rannsóknirnar sem
fyrir liggja séu þær, sem 4. árs
nemar vinna að, sem lokaverkefni
til B.Sc. prófs. Ástæðu þess að
rannsóknum hefur ekki verið sinnt
sem skyldi tel ég vera, að fastir
kennarar námsbrautarinnar eru
rnjög fáir. í um 250 nemenda
námsbraut starfa 2 dósentar, 1
lektor (í 37% stöðu) og 1 aðjúnk.
Vinnuálag á þessa einstaklinga er
því mjög mikið og raunar einnig þá
hjúkrunarfræðinga aðra sem út-
skrifast hafa frá H.í. Margir sinna
einhverjum stjórnunarstörfum og
jafnvel einhverri stundakennslu
einnig.
Okkar krafa hlýtur því að vera sú
að kennarastöðum verði fjölgað og
aðbúnaður námsbrautarinnar
færður í viðunandi horf (annað
eins og hefur jú verið gert í 5 sinn-
um minni deild). Ég tel augljóst að
menntun hjúkrunarfræðinga yrði
þeim mun betri sem þáttur sér-
menntaðra hjúkrunarfræðinga yrði
meiri.
Er stéttaskiptingin svona á ísl.
sjúkrahúsum?
Eins og ástandið er í dag fellur
námsbraut í hjúkrunarfræðum
undir læknadeild (hefur þó tak-
markað sjálfstæði). Þar mú líkja
okkur við hundana sem fá þá mola
er falla af borðum húsbóndans.
Læknisfræði og hjúkrunarfræði
eru tvær ólíkar greinar þó af sama
stofni séu. Því miður virðist enn við
lýði sá hugsanahúttur að hjúkrun-
arfræði sé þjónustugrein læknis-
fræðinnar, hjúkrunarfræðingar
geri ekkert annað en framfylgja fyr-
irskipunum lækna. Þetta er alrangt.
Hjúkrunarfræðingar vinna sjálf-
stætt starf í samvinnu við aðrar
heilbrigðisstéttir. Þessi samvinna á
að fara fram á jafnréttisgrundvelli,
þannig að allir vinni saman að vel-
ferð skjólstæðinganna. Hver starfs-
grein ber ábyrgð á sínum þætti
þjónustunnar. Hjúkrunarfræðingar
bera ábyrgð á hjúkruninni og
læknar á læknisfræðilegri þjón-
ustu. (2).
Þeim mun betri menntun sem
hjúkrunarfræðingar hafa, þeim
mun fjölþættara getur starf þeirra
orðið og þeim mun betri þjónustu
geta þeir veitt. Nám í hjúkrunar-
fræðum á því hvergi annars staðar
heima en í Háskóla íslands.
Jafnréttið
I allri þeirri umræðu um kjara-
mál, sem fram hefur farið að und-
anförnu hefur ekki hvað minnst
verið fjallað um launakjör kvenna.
Þeir sem heiðarlegastir eru gagn-
vart sjálfum sér hljóta að viður-
kenna að mikið launamisrétti er
ríkjandi milli kvenna og karla.
Þetta misrétti er ýmist opinbert eða
falið í starfstitlum. Lægst launuðu
starfsstéttirnar eru þær sem aðal-
lega eru skipaðar konum. Þarna
eru hjúkrunarfræðingar engin
undantekning. Aðeins 4 karlmenn
hafa útskrifast sem hjúkrunarfræð-
ingar úr H.í. (á móti 104konum)og
nú eru 12 karlmenn skráðir í
námsbrautina. Hver er skýringin á
því? Svarið tel ég vera a.m.k. þrí-
þætt. í fyrsta lagi eru þessargömlu
kredduhugmyndir um að starf
hjúkrunarfræðinga sé samskonar
og húsmóðurstarfið (læknirinn
samsvarar þá húsbóndanum) og
því geti konur aðeins sinnt. í öðru
lagi njóta hjúkrunarfræðingar ekki
þeirrar virðingar sem talin er
„nægileg" körlum og í þriðja lagi
eru launin of lág til að nokkur
karlmaður telji sig geta framfleytt
fjölskyldu af þeim (konur geta það
— eða hvað?).
Fyrsta skrefið til að efla virðingu
stéttarinnar er að auka okkar
sjálfsvirðingu og kynna nám okkar
og störf. Ég hef mikið velt því fyrir
mér hvert orsakasamhengið sé milli
fjölda karlkyns hjúkrunarfræðinga
og launanna. Hvort heldur þurfi
fyrst að fjölga karlmönnum í stétt-
inni og þá fáist sanngjörn laun, eða
hvort hærri laun laði að fleiri karla.
Mér er ekki Ijóst hvort þarf að
koma fyrst. Hins vegar er ljóst að
með því að hækka laun hjúkrunar-
fræðinga myndu fleiri útskrifaðir
skila sér til starfa, alag á þú sem
starfandi eru minnkaði og starfs-
ánægja og gæði þjónustunnar yrðu
meiri.
Ég get ekki lútið hjá líða að geta
þess launamisréttis sem ríkir milli
hjúkrunarfræðinga úr H.l. og ann-
arra háskólamenntaðra manna
með sambærilegt nám að baki
(B.Sc. gráðu — 120 einingar). í
nóvember 1978 úrskurðaði Kjara-
dómur að hjúkrunarfræðingar með
B.Sc. próf skyldu taka laun skv. 103
launflokk BHM. Var það a.m.k. 4
launaflokkum lægra en Kjara-
dómur hafði dæmt öðrum há-
skólamönum með sömu prófgráðu.
(3) Nú í október 1983 er málum
þannig háttað að hjúkrunarfræð-
ingar (B.Sc.) taka laun skv. 106.
launaflokki BHM (4) á sama tíma
og t.d. verkfræðingar (B.Sc. — 120
einingar), sem er „karlastétt", taka
laun skv. 110. launaflokk BHM (5).
Bilið verður enn breiðara ef litið er
á stjórnunarstöðurnar. Deildar-
Elsa Friðfinnsdóttir.
hjúkrunarfræðingar taka laun skv.
109. launaflokk (4) (einum launa-
flokk lægra en byrjunarlaun verk-
fræðinga) en deildarverkfræðingur
skv. 116. launflokk (5). Auk þess fá
verkfræðingar sína fyrstu starfs-
aldurshækkun eftir eitt ár en
hjúkrunarfræðingar eftir þriggja
ára starf. (4) (5). Þetta er það jafn-
rétti kynjanna sem við íslendingar
eru svo stoltir af.
Að lokum vil ég minna á bréf
Jafnréttisráðs fra 1978 þar sem lýst
er furðu sinni fyrir því að blað skuli
brotið að meta 4ra ára núm í hú-
skóla (120námsein.) lægra en annað
sambærilegt háskólanúm, þegar ný
námsgrein (hjúkrunarfræði) við
H. I. útskrifar í fyrsta sinn nær ein-
göngu konur. Jafnréttisráð varar
jafnframt við því fordæmi sem
þetta getur skapað með tilliti til
jafnrar stöðu karla og kvenna í
þjóðfélaginu. (6)
Lokaorð
Ég vil hvetja hjúkrunarfræðinga
(og ekki síður aðra stúdenta í H.í.)
til að skera upp herör gegn því
virðingarleysi og þeim ójöfnuði
sem hjúkrunarfræðin býr nú við.
Verum stolt af því að vera hjúkr-
unarfræðinemar og síðar hjúkrun-
arfræðingar. Sýnum okkur sjálfum
og starfi okkar tilhlýðilega virð-
ingu.
Berum höfuðin hútt.
\
Elsa Friðfinnsdóttir,
Hjúkrunarfræðinemi.
Tilvitnana- og hcimildaskrá:
(1) Lög um Háskóla íslands nr. 77/1979 og
reglugerð fyrir Háskóla íslands nr. 78/1979.
I. kafli, 1. grein.
(2) Lög um heilbrigðisþjónustu. Stj.tíð. A nr.
59/1983.
(3) Laura Sch. Thorsteinsson og Margrét
Björnsdóttir, Curatoró. árgangur. Reykjavík
1982.
(4) Sérkjarasamningur Félags háskóla-
menntaðra hjúkrunarfræðinga og fjármála-
ráðherra f.h. ríkissjóðs. Gildistaka 1. mars
1982.
(5) Sérkjarasamningur Arkitektafélags ís-
lands, Kjarafélags tæknifræðinga í opinberri
þjónustu og Kjarafélags verkfræðinga í op-
inberri þjónustu annars vegar og fjármála-
ráðherra hins vegar. Gildisttaka 1. mars 1982.
(6) Bréf frá Jafnréttisráði dagsett 13/12 1978.
Viðskiptafræðinemar gleðjast
■■■hhbhi
Aðalfundur Félags viðskipta-
fræðinema var haldinn föstudag-
inn 7. október s.l. Alls sóttu um 170
manns fundinn.
Á fundinum var kjörinn ný
stjórn félagsins, í henni sitja:
Sigurður Kolbeinsson, formaður
Jón Þ. Sigurðsson, gjaldkeri
Birgir S. Bjarnason ritari
Halliirímur T. Rasnarsson, form.
AIESEC
Halldór Hreinsson form. NESU
Ólafur H. Sverrisson, ritstjóri Hag-
mála.
Um kvöldið stóðu 4. árs nernar
fyrir ölteiti miklu í Féiagsstofnun
Stúdenta. Þar var fjölmenni mikið
og menn skemmtu sér af eldmóði
miklurn langt fram eftir nóttu.
Meðfylgjandi myndir tala sínu
rnáli um það.