Fálkinn - 26.10.1935, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Einkennilegt fólk. VII.
Eftir GUÐBRAND JÓNSSON.
Guðmundur dúllari.
Guðmundur var ættaður að
jeg held úr Hnappadalssýslu,
og man jeg naumast hvers son
hann var, enda skiftir það
minstu um slíka menn, þeir eru
ekki það, sem þeir eru, í krafti
ættar og uppruna. Þvert á móti
er þeim um geðsmuni og gáfur
oftast úr ætt skotið, — þeir eru
beinlínis afbrigði og einmitt
þessvegna kallaðir einkennilegt
fólk.
Guðmundur var að eðlisfari
meinhægðar maður, uppáslátt-
arlaus og heldur gufulegur og
skifti víst mjög sjaldan skapi.
Auðvitað kom þetta fram i
fleiru, og þá því, sem síst skyldi,
en það var vinnuhæfi manns-
ins. Þar til Guðnnindur lióf
flakk sitt var hann vinnuhjú,
og það allviða. Var ástæðan sú,
að vinnubrögðin voru eins dauf
einsog skapið, því að Guðmund-
ur var satt að segja framúr-
skarandi latur og hyskinn til
allra vinnubragða, og það svo
að augljóst var, að naumast var
hægt að segja það, að liann gæti
unnið fyrir sjer.
Guðmundur var fæddur ein-
hvern tíma fyrir miðja öldina
sem leið, og var þá, úr þvi að
hann var svona gerður, ekki
nema eðlilegt að hann legðist í
flakk. Flakkararnir voru, með-
i þeir voru til, nokkurskonar
loddarar fyrir almenning, því
þótt að koma þeirra á bæi þætti
stundum hvimleið, var þó að
því lilbreyting að þeir kæmu,
])ví að bæði höfðu menn þá að
skotspæni gáska síns og eins
reyndu þeir sjálfir að koma sjer
i mjúkinn hjá fóllci á þann hátt,
sem því líkaði, svo að þeir gæti
sest upp lengur í hverjum stað
og flakkað víðar. Þurftu þeir
því að temja sjer einhverjar
„listir“, sem þessu hæfði, enda
var þeim venjulegast eitthvað
slíkt til „lista“ lagt frá náttúr-
unnar hendi.
Guðmundur liafði sjálfur
fundið upp þá list, sem hann
flakkaði með, það var dúllara-
listin. Hvort öðrum, sem heyrðu
þá list leikna, hafi þótl hún
jafn merkileg og höfundinum,
er annað mál, en hann var mjög
hreykinn af henni og þótti hún
göfug. Það er ekki gott að
flolcka hana svo rjett verði, en
nánast verður þó að telja hana
til sönglistar. Athugandi er það,
að margt af frændum Guð-
mundar var og er frábærlega
söngvið og listfengt á því sviði,
svo að vel getur verið að dúllið
hafi verið kræklótt grein, sem
vel hefði mátt vaxa rjett og
verða falleg, ef skilyrði hefðu
lil þess verið, og að Guðmund-
ur hefði þá orðið rjettur lista-
niaður. En það er víst, að skil-
yrðin hrast, livað sem hefur
verið um eðlisgetu Guðmundar.
Það er ekki unt svo vel sje
að líkja dúllinu, sem Guðmund-
ur kallaði svo, við nein önnur
ldjóð, sem úr mannlegum harka
koma, en eigi það að heita eitt-
hvað, var það einna skildasl
sönghljóðum Týrólbúa, þeim
sem kölluð eru „Jodl“ á þeirra
máli, og flestir kannast við af
grammófónplötum. Þegar Guð-
mundur dúllaði settist hann
niður, krosslagði fæturna, hall-
aðist fram á vinstri olnbogann,
stakk fingri í vinstra eyrað og
tók svo til. Um leið og karl
söng var neðri skolturinn á sí-
feldu iði, og fingurinn titraði i
eyranu. Var það einhverskonar
lagnefna, sem hann sönglaði, og
veit jeg ekkert livaðan úr bark-
anum ldjóðið kom, en það var
alt skjálfandi, mjög hátt og
lieldur en ekki ófagurt. Ekki
var neinn teksti undir þessum
söng, en legði maður eyrað við,
virtist atkvæðarunan „liagldagl-
dagldagldagldagld“ koma fyrir
oft og endurtaka sig í sifellu.
Guðmundur var að vísu
hreykinn af list sinni, en þó
með hógværð, og ljet heldur
lílið yfir sjer jafnvel þótt drjúg-
ur væri með dúllið. Það mat
liann og dúllið mikils, að hon-
um datt ekki í liug að leika list-
ina ókeypis, og kvað það full-
lcominn ógerning. Var taxtinn
hjá honum 25 aurar og þaðan
af meira, og voru það allmiklu
meiri peningar í lians tíð en nú.
I hvað Guðmundur hefur eytt
þeim peningum veit jeg ekki,
en ekki er mjer kunnugt um,
að hann hafi verið drykkfeldur,
og það bendir til að hann hafi
verið aðsjáll, að liann vildi ekki
dúlla ef svo mætti segja í guðs-
þakkaskyni. Ekki voru föt hans
lieldur svo, að hann liafi getað
UERn smiLhon
Hallyu/ood — París — REykjavík
Fllt tii uiðhalds fögru og hraustu hörundi,
Heildsölubirgðir:
5kúli Júiifinnsson & co.
eytt miklu í þau, enda hafa
vafalaust óðir menn rjett meg-
inið af þeim að honum. Ekki
munu legsteinakaupin, sem síðar
getur heldur hafa verið það út-
dráttarsöm, að þau liafi gleypt
þá peninga alla, sem karl safnaði
með dúllinu.
Jeg sá Guðmund dúllara oft,
og heyrði mjög oft til hans, og
fanst ekki til um, en einu sinni
hafði jeg þó gaman af. Jeg var
staddur í húsi einu í Reykjavilc
uppi á efri hæð, og kom Guð-
mundur þar; ljetum við hann
þá nokkrir dúlla fyrir liæfi-
lega borgun. Á neðri hæðinni
var embættismaður einn, sem
nú er látinn, að vinnu sinni,
og var hann feiknadrykkfeldur
og sjaldnar ódrukkinn en
drukkinn. Var hann þennan
dag gráttimbraður, sem svo er
kallað, og þegar Guðmundur
dúllaði svo liátt að gnast í
hverju trje í húsinu, þá gnast
þó einna mest í timbruðum
kollinum á manninum, því
hljóð Guðmundar gengu einsog
tvíeggjað sverð beint gegnum
höfuðið. Kom maðurinn þá
vaðandi á bæxlunum uppá.loft,
og jós skömmunum yfir Guð-
mund og kallaði liann bæði
landeyðu og flakkara. En Guð-
mundur tók þessu með meslu
stillingu og spurði okkur hina
ósköp hóglega: „Hvað er að
manninum? Hann hlýtur að
vera drukkinn". Hvað drukkinn
sem þessi maður liafði verið,
höfðu fáir, að minsta kosti útí-
frá, orðið til að segja honum
það, svo að það var vafalaust í
fyrsta sinn, sem liann lieyrði
það af ókunnugum vörum, og
þar eð liann lagði ekki miklar
mannvirðingar á Guðmund og
var auk þess hrokabelgur, varð
hann skömmustulegur við og
snáfaði þegjandi hurt.
Síðustu flakkaraárin var Guð-
mundur i fylgd með Símoni
Dalaskáld, og kallaði Símon
hann skrifara sinn og þótti mik-
ilmannlegt að vera ekki einn á
ferð, en ekki lagði hann miklar
virðingar á Guðmund og lá ekki
á því, en Guðmundi blöskraði
hinsvegar sitthvað í fari Símon-
ar, og voru þeir því allajafna
stórlineyxlaðir livor á öðrum,
enda var sambúðin skrykkjótt,
þótt alt færi stórslysalaust.
Síðustu æfiárin var Guð-
mundur austur í Fljótshlíð og
andaðist þar skömmu siðar en
Símon förunautur hans.
Stolt Guðmundar af dúllara-
listinni skildi hann ekki eftir á
grafarbarminum. Allir menn
liafa eitlhvert takmark, er þeir
vilja ná, sem skapar æfi þeirra
tilgang og. alt starf þeirra hein-
ist að og gerir æfina bærilega
fyrir þá. Takmörkin kunna að
virðast mismerkileg, og eru það,
mæld á borgaralegan kvarða,
enda þólt þeim, sem setja sjer
þau þyki á annan veg. Takmark
Guðmundar var í sjálfu sjer á-
gætt, því að liann vildi að sín
sæi einhvern stað og starfs síns
að sjer látnum. Slikt er mark-
mið margra, og vilja þeir þá að
verk þeirra lifi og aðrir njóti
þess áfram. Svo var ekki fyrir
Guðmundi og takmarkið lijá
honum var því ekki annað en
að legsteinn geymdi nafn lians
og dúllaralistarinnar um aldur
og æfi, því að hún fór í þá daga
út í veður og vind, þar sem ekki
voru hjer til tæki lil að hand-
sama dúllið og varðveita, enda
efasamt að svo hefði gert verið,
jafnvel þó þau hefðu verið til.
Þetta sá Guðmundur í hendi
sjer og festi því kaup á leg-
steini yfir sig allöngu fyrir
dauða sinn og stendur hann nú
yfir moldum karls í Hlíðarenda-
kirkjugarðí. Er vísa eftir Guð-
, mund sjáll’an letruð á steininn,
og segir í henni, að andvirði
steinsins sje goklið með fje, er
honum áskotnaðist með hinni
„þjóðfrægu list“ sinni — dúll-
inu. Er þar því nokkuð af dúll-
fjenu komið sem steinninn er
og er hann talandi vottur þess,
að engin list, hvað ómerkileg
sem hún kann að þykja, hafi
ekki varanlegt gildi.
Þegar „Lusitania“ var skotinn nið-
ur af þýska kafbátnum í heimstyr-
jöldinni fórst hinn þekti leikhússtjóri
Charles Frohman. Honum hefir ver-
ið reistur ininnisvarði i rLondon, sein
margt leikliúsfólk, viðsvegar að, æf-
inlega skoðar, er það kemur til
London. Fæstir vita þó, að á Savoy-
gistihúsinu er dálitil myndastytta af
Frohman. Hún stendur við það borð
í veitingasalnum, þar sem Frohman
æfinlega var vanur að sita. Og hvert
einasta ár kemur systir lians til
London til þess að leggja blóm við
minnisvarðann og sitja við sama borð
og lianii var vanur á Savoy.