Fálkinn - 31.01.1941, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
kr. 6.00 á ársfj. og 24 kr. árg.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura milliin.
HERBERTSprent.
Skiaðdaraliankar.
„Vísindin efla alla dáð“. — Fyrstu
höllina, sem íslendingar reistu, lielg-
uðu þeir vísindunm. Háskóli íslands
á nú veglegustu bygginguna, sem stað-
ið liefir í íslenskum jarðvegi, og sem
að öllum frágangi mun véra glæsi-
legasta háskólabygging norðurlanda
og fullnægja kröfum tímans best. —
Það er' unaðslegt að líta hina há-
reistu höll hið ytra og það er eins og
æfintýri að koma inn fyrir dyrnar,
þar sem sjálft anddyrið biður gest-
ina að „lyfta hug sem hæst“ um leið
og hann lítur upp í blik silfurhergs-
ins, er glitrar i loftinu.
En það er ekki síður æfintýr að
hugleiða hvernig fátæk þjóð liefir
getað risið undir þessari miklu fram-
kvæmd á tímum, sem að flestu leyti
voru þjóðinni erfiðir. Háskólinn reis
úr moldinni á einu mes'a krepputíma
bili, sem yfir þjóðina hefir gengið á
þessari öld, og áður en honum væri
lokið, var heimsstyrjöldin skollin á.
Hvernig mátti þetta ske?
Það var bæði sterkur vilji og á-
gæt liugkvæmni, sem olli þessu krafta
verki. Hjer verður það ekki rakið, en
aðeins minst á þann þáttinn, að „auð-
urinn er afl þeirra liluta, sem gera
skal.“
Einu sinni buðu erlendir fjárplógs-
menn þjóðinni gull og græna skóga
fyrir að mega reisa spilabanlca á
Þingvelli og síðan komu fram tilboð
um liá gjöld fyrir sjerleyfi til happ-
drættis. Auðna íslands rjeð því, að
þessu var hafnað. Og þegar loks var
stofnað happdrætti á íslandi, þá var
það gert fyrir forgöngu íslenskra há-
skólakennara og skyldi arðinum af
þvi varið til þess að reisa háskóla.
Svo var haldið áfram þessu máli í
framkvæmdinni, að nú er háskólinn
kominn upp. Og rekstur happdrætt-
isins á undanförnum árum liefir ver-
ið með þeim ágætum, að það er öll-
um þeim til sóma, sem þar hafa kom-
ið nærri. Það er vafasamt hvort nokk
urt liappdrætti í heimi hefir komist
af með jafn litinn reksturskostnað
og happdrætti háskólans. Og -það er
vitanlega hagur háskólans, sem arð-
inn fær, og þeirra, sem kaupa miða
í liappdrættinu.
Háskólinn er enn ekki greidur að
fullu þó aðalbyggingin sje komin
upp. Og það eru fleiri byggingar, sem
hann þarf að eignast og ýmis annar
kostnaður er kljúfa verður. Hinsvegar
er allmikið verðfall orðið á pening-
um, eins og sjá má af því, að dvr-
tíðaruppbót á kaupi er nú orðin 46%.
Þessvegna hefir liapprættið afráðið,
að hækka verð miða og þá vinninga
Emil Nielsen
sjötugur
Emil Nielsen er algengt nafn
í Danmörku, álíka og Björn
Guðmundsson lijer. En þegar
minst er á Emil Nielsen hjer á
landi, án frekari skilgreining-
ar vita allir hvern átt er við:
fyrsta framkvæmdastjóra Eim-
skiitafjelags Islands. Svo gróið
er nafn hans orðið í meðvitund
þjóðarinnar.
Þessi mikli ágætismaður, sem
getið hefir sjer svo góðan orð-
stír' í siglingasögu þjóðarinnar,
var að 'verða sjötugur á sunnu-
daginn var. Surnum verður á að
lnigsa: Nú, er hann ekki meira?
Því að þeim finst svo langl
síðan þeir- vissu deili á honum
fyrst, sem skipstjóra lijer við
land. Þegar nánar er að þessu
liugað, verður að viðurkenna,
að þessir menn liafa talsvert til
síns máls. Pyrsta ferð hans til
íslands var farin fyrir nær 46
árum, þá kom hann út hingað
sem skipstjóri á seglskipi er
„Mercur“ hjet og liafnaði sig á
Djúpavogi — á sumardaginn
fyrsta, árið 1895. Síðan má
heila, að hann hafi vexáð með
annan fótinn á íslandi.
— En liann liafði siglt lengi
áður. í Rudköbing, þar sem
liann er fæddur, þ. 26. jan. 1871,
var i þann tíð mildl seglskipa-
útgei'ð. Er Nielsen hafði lokið
gagnfræðaprófi, 15 ára gamall,
rjeðst hann í siglingar, svo sem
margir unglingar gei'ðu þar i
hæ, og fór á skip frá Hamboi'g.
Þremur árum síðar hafði hann
lokið stýrimannsprófi jafn-
framt þvi að hann sigldi á þýsk-
úm og dönskum skipum. Sigldi
hann næstu ár, ýmist sem há-
seti eða stýrimaður, þangað til
honum bauðst skipstjórastaða
á „Mercur“ 1895, er þá átti að
fara til Islands. Fyrsta íslands-
ferð hans var þannig fyrsta
ferð hans sem skipstjóra. Því
skipi stýrði hann í tvö ár, var
síðan í siglingum til Amex'íku
með gufuskipinu „Venus“, en
eigendur þess voru eimskipafje-
lagið „Urania“. Hafði hann
skipstjórn tveggja skipa ann-
ara, fyrir sama fjelagið og loks
tók hann að sjer að sjá um
smíði á skipinu „Marz“ fyrir
fjelagið og sigldi því síðan í Is-
landsferðii'.
Nú hefst nýr þáttur í íslands-
ferðum Nielsens. Þann þátt má
kenna við Thorefjelagið, sem
hóf sigliixgar hingað árið 1901.
Nielsen var ráðinn i þjónustu
þess þegar í byrjun og vann
liann því fjelagi, sem aðalskip-
stjói'i þess og ráðunautur með-
an það rak Islandssiglingar. Það
var á þessu tímabili, sem Is-
lendingar kyntust Nielsen og
kostum hans fyrst. Nú var hann
í reglubundnum siglingum, með
skip, er komu á margar liafnir.
Hann sýndi á þessum árum, að
hann var eigi aðeins afburða
skipstjóri heldur jafnframt hve
sýnt honum var um alt skipu-
lag og hve vel og alúðlega hann
lcorn jafnan fram við hvei'n sem
í lilut átti. —
Það var þetta, sem rjeð því,
að þegar stofnun Eimskipafje-
lagsins var ráðin, þá var þegar
leitað til Emils Nielsen um upp-
lýsingar ýmiskonai', sem aðeins
fagmenn, er stundað höfðu sigl-
ingar með póstskipum hjer við
Iand,gátu veitt. Undirbúnings-
fundir undir stofnun fjelagsins
hófust i des. 1912 og sat Niel-
sen á þeim fundum jafnan þeg-
ar hann var staddur í Reykja-
vík — en hann var þá enn í
siglingum. Og' þegar fjelagið
tók til starfa, að loknum stofn-
fundi 17. jan. 1914, var Nielsen
ráðinn fi'amkvæmdastjóri þess
fi'á l^apr. s. á. Þá hafði nýlega
Frh. á bls. 14.
Finskt skip strandar á Skerjaflrði.
Á miðvikudaginn annan er var
strandaði enski togarinn „Lapageria"
á flúð í mynni Skerjafjarðar, sem
„Keppur“ lieitir. Þetta var rjett fyr-
ir hádegið og besta veður. En vegna
reykjamökkvarins frá borginni var
ekki unt að halda rjettri leið.
Tveimur dögum síðar, á föstudag-
inn var, skeður það aftur, að skip
strandar í Skerjafjarðarmynni, á
Leiruboða. Þetta gerðist rjett fyrir
hádegi og orsök strandsins er tali.i
að sama skapi, ekki um 46%, heldur
aðeins þriðjung þess, sem áður var.
Mun sú nýbreytni mælast vel fyrir.
sú sama og lijá enska togaranum:
Mökkurinn frá Reykjavík. Þetta skip
var finskt og heitir „Wirta“, um 7000
tonna skip. Kom það frá Baltimore í
Bandaríkjunum en var á leið til Pet-
samo i Finnlandi hlaðið strásykri,
sem leyfi hafði fengist til að flytja
þangað, vegna þess að farmurinn átti
að fara til finskra sjúkrahúsa. En í
Finnlandi er afarmikil sykurekla. —
Hingað kom skipið til að fá sjer kol
og vistir.
Varðskipið „Ægir“ var þegar sent á
strandstaðinn og reyndi að ná skip-
inu út á næsta flóði. En það tókst
eltki. Skipið hafði rent upp á klett
og botninn rifnað úr þvi á löngu bili.
Var þá þegar hafist handa að bjarga
því sem unt væri af farminiun. Kom
Súðin fyrst á vettvang í þeim erindum
en siðar fleiri skip, svo sem Skalla-
grímur, varðbáturin Óðinn, dráttar-
báturinn Magni og Fagranes. Vann
fjöldi manns, á 3. liundrað að þessu
og náðust 1200—1300 smálestir ó-
skenniar af farminmn. Þegar björg-
uninni var hætt var allur sykurfarm-
urinn, sem eftir var, rennandi af sjó,
því að hann fjell út og inn i lestun-
um. Súðin náði um 630 tonnum úr
skipinu, Skallagrímur —200—300,
Fagranes um 70 og Magfti um 50
tonnum. Þegar þetta er ritað stendur
skipið enn á skerinu, en liðast auð-
vitað í sundur undir eins og veður og
sjór ókyrrist. Skipið er rúmlega 30
ára gamalt.
Frh. á bls. 14.