Fálkinn - 18.09.1942, Blaðsíða 11

F Á L K I N N
11
i
Herr Doktor Schmidt
Eftir Albert Brandt.
ERU SVÍAR MEÐ
ÖXULVELDUNUM.
Frli. af blx. 5.
T-T INN 9. apríl, þegar Þjó'ðverjar
rjeðust inn í Noreg og Dan-
mörku, tilkyntu ])eir Svíum, að þetta
væri gert til að „vernda“ Noreg, en
lofuðu þvi að Svíar skyldu látnir
í friði ef þeir hervæddust ekki og
veittu ekki Norðmönnum hjálp. Sví-
ar svöruðu því, að þeir hefðu ekki
í hyggju að efna til ófriðar, en hins-
vegar mundu þeir neita rjettar sins,
sem sjálfstætt ríki. Baráttan hjelt
áfram í Noregi. 'Bandamenn settu
her á land þar, og Þjóðverjar báðu,
fyrst á laun og síðan opinberlega
um leyfi til að fara með her yfir
sænskt land. Sviar neituðu þessu
tvívegis, en í júlí, eftir að banda-
menn höfðu liorfið á brott með iið
sitt frá Dunkirk og Narvik, endur-
tóku Þjóðverjar beiðni sína sem
úrslitakosti, og Sviar svöruðu ját-
aridi, enda var þeim innrás vís að
iiðrum kosti.
Þess er vert áð minnast, að um
þetta leyti var Svíþjóð að heita
mátti varnarlaust land. Herinn var
mestmegnis lítt æfður. Stórskota-
iiðið hafði skotfæri til hálfsmánað-
ar „varlegrar notkunar", Landið
átti (jeg hefi hjer fyrir mjer orð
gamals liðsforingja) engar sprengju-
fiugvjelar, sem vqeru svo nýjar, að
þær gæti tekið ])áll í nútíma viður-
eign, og aðeins eina sveit orustu
flugvjela, sem gátu komist yfir 250
mílur á klukustund.
En nú eru þeir dagar liðnir, að
Svíar urðu að láta undan kröfum
Þjóðverja. Á síðasta ári leyfði
sænska stjórnin 103. þýsku lierdeild-
inni að fara um Svíþjóð áleiðis til
Finnlands. Það vac síðasta sporið
á undanhaldsbrautinni. Síðan hefir
Þjóðverjum tvívegis verið neitað
um ieyfi til að fara með her um
landið, hina öruggustu leið lil norð-
urvígstöðvanna. Svíar hafa sagt
þvert nei við öllum tilraununum
til þess að fá þá til að lána Þjóð-
verjum skipastól, sem nemur 200.000
smálestum, og liafa þvertekið fyrir
cll tilmæli Þjóðverja um að fá rjett
til neyðhafna fyrir skip og flugvjel-
ar i .Svíþjóð.
Ef jeg ætti að sverja á annað borð
þá skyldi jeg ieggja eið út á þetta: að
Svíar munu berjast og berjast eins
og ijón, ef Þjóðverjar ráðast á þá.
Þeir eiga að visu sína V, herdeild
og sina cjuislinga: menn eins og
Torsten Kreuffer, bróðir hins ill-
ræmda Ivars Kreuger eldspitnakon-
ungs, en sjálfur er hann fyrverandi
tugthúslimur. Hann heldur úti and-
bresku blöðunum Aftonbladet og
Stockholmstidninffen, og rekur ýms
fyrirtæki í hernumdu löndunum. Þá
má nefna landkönnuðinn fræga,
Sven Hedin, mann, sem ber virð-
ingu fyrir ofbeldinu og er upp með
sjer af lofi eða heiðursmerkjum
„góðvinar míns Hermanns“ (Goer-
ing). En Svíar eiga líka ágæta rík-
islögreglu, og heila fylking manna,
sem húsvörður hefir verið hafður
um fyr en nú, á viðsjártímum.
„Þeir vinna fyrir Þjóðverja?“
Vissulega selja þeir mikið af járn-
grýti frá Kirkuna til Þýskalands,
svo og timbur og trjákvoðu úr hin-
um norðlægu skógum. En þeir geta,
samkvæmt legu iandsins, ekki selt
þetta neinum ' öðrum. En 70% af
utanriksverslun þeirra byggist nú á
vöruskiftum. Þjóðverjar skulda þeim
núna 500 miljón krónur á viðskifta-
reikningnum, og kolaafhending
þeirra til Svíþjóðar átta mánuðum
á eftir tímanum, og er því kent um,
að svo mikill hörgull sje á járnbraut-.
arvögnum í Þýskalandi. Þessvegna
er svo mikill kolaskortur í Stock-
hólmi, að þar er ekki heitt valn í
íbúðunum, jafnvel þó að grimdar-
frost sje. Sænslcir kaupsýslumenn
eru orðnir svo tregir til að eiga við-
skifti við Þjóðverja, að þegar nýj-
ustu viðskiftasamningar voru gerðir
varð sænska ríkisstjórnin að ganga
í ábyrgð fyrir greiðslum þeim, sem
hinir þýsku kaupendúr eiga að inna
af hendi til Svía.
Og þjóðinni hefir runnið í skap.
Hin níðingslegu morð verkamánna-
leiðtoganna í Osló, grimdarathæfi
nasista í Evrópu og heimsókn
George Gibson í Stockbolm — en
liann hefir gert meira en nokkur
annar Bnglendingur lil þess að
vekja Svia til umhugsunar um hina
sönnu þýðingu baráttunnar fyrir
frelsi og velsæmi — þetta og margt
annað hefir sameinað að minsta
kosti 75% af sænsku þjóðinni um
að óska bandamönnum sigurs af
heilum hug. Við atkvæðagreiðslu
Gallup-stofnunarinnar sænslui kom
það i ijós, að 35% trúir frjettum
baiidamanna, en aðeins ú.4 frjettum
öxulveldanna.
t STOCIÍHOLM gengur lífið sinn
-*■ vanagang. Þegar jeg kerii aftur
til Svíþjóðar mun fólkið vera að
dansa kringum maístöngina í þjóð-
búningum sínum. Og úti í Skár-
gárden munu livít segl líða áfram
og þenjast út, yfir ótrúlega bláu
hafi. Glóhærðir piltar og stúlkur
hópast saman í hólmum og skerj-
um og í baðfjörunum fyrir utan
borgina. Fólk talar mest um fatn-
aðarskömtunina og matarskömtun-
ina, talsvert svijiað og i Englandi.
Við fáum appelsínur og sítrónur,
silki fæst óskamtað, skór og hattar.
og mikið af snijöri, sykri og mjólk.
En þið Englendingar hafið tóbak,
lieitt vatn, te og kaffi og enskan
b'jór.
Á strætum sænskra bæja mun jeg
á nýjan ieik sjá finslca hermenn í
fríinu sínu, handarvana, fótalausa
unglinga, 17—18 ára gamla. Þarna
eru og nazistar ineð þórshamarinn
sínn og láta sjer mjög umhugað um,
að heilsa liverir öðrum með naz-
istakveðju. Þarna eru Norðmenn,
sem Jiera N-ið sitt i hnapjiagatinu,
Bretar með V-ið sitt, og stundum
sjest enskur fiugmaður — með
R. A. F.
Svíar eru sjálfir ágætir hermenn,
sjómenn og fiuginenn. Þeir eru nú
ljettari i spori en áður og hafa
betri vopn en áður. Þeir eru full-
trúar þjóðar, sem hefir fundið sjálfa
sig' eftir margra ára svefn.
HOLLENDINGURINN FLJÚ'GANDI.
Fr. af bls. (>.
þekkja það á koisvörtu siglutrjenu
og blóðrauðum seglunum. Norsku
sjómennirnir kalla til skijjshafnar-
innar á þessu furðulega skipi, en
enginn svarar og enginn sjest skiji-
verjinn. Loks vaknar þó liin óliugn-
anlega áhöfn, gamlir gráhærðir
menn, skorpnir og hrukkóttir, sem
ailir eru í sömu álögunum og skip-
stjóri þeirra. Þeir hefja söng svo
óhugnanlegan og draugalegan, að
hinum hugdjörfu norsku sjómönn-
um „rennur kalt vatn milli skinns
og hörunds.“
Nú veit Eiriknr að Senta er lieitin
Hollendingnum. Hann er yfirkom-
inn af harmi og örvæntingu og
grátbænir hana að hverfa aftur frá
þessari villu og heitast sjer. Rifjar
liann ujij) gamlar endurminriingar
og ioks ákærir hann liana um scik
við sig. Þegar Hollendimuirinn lieyr-
ir þetta, þykist hann sannfærður
um, að enn liafi hann verið dreg-
inn á tálar og vill nú hverfa á brott
frá Sentu sem skjótast. En þegar
Senta verður þess vör, að hann er
að leggja af stað til hafs, eltir hún
hanri og fleygir sjer í sjóijin, fram
af klettum.
En með þessari fórn er álögun-
Önnum kafnasti nazistinn í Evrópu
um þessar mundir er stór og þrek-
inn mentamaður, sem heitir Paul
Schmidt. Þegar Hitler uppgötvaði
hann fyrir sex árum, var hann ó-
merkilegur skjalaþýðandi í utan-
ríkisráðuneytinu þýska. Hann var
ekki einu sinni meðlimur nazista-
flokksins. I dag er Paul Sclimidl
voldugastur af nafnlausu nasistun-
um bak við tjöldin. Hann er einka-
túlkur „foringjans", hollur ráðu-
nautur hans og ritari. Hann liefir
fengið heiðursmerki flestra ríkis-
stjórna i Evrópu. Hann er sá „þriðji
viðstaddi" á öllum þeim fundum,
sem Hitler heldur með fulltrúum
Balkanríkjanna, Frakklands, ítaliu
og Noregs.
Það sem gerir liann hættulegan
nazistum og þýðingarmikinn heim-
inum er hin fræga „Iitla svarta bók“,
þar sem skráð eru öll merkilegustu
skilríki, varðandi aðra heimsstyrj-
öldina. Þar eru nákvæmlega skráð
samtöl þau, sem Hitler hefir átt
við Mussolini og Pétain, Laval og
l'ranco, Matzuoka og Cvetkovich. Út-
gefandi einn í New York símaði
Schmidt einu sinni og bauð hon-
um 18.000 sterlingspund fyrir end-
urminningar sínar, en þær koma
aldrei á prent. Því að Schmidt er
heiðarlegur maður og veit of mörg
leyndarmál til þess, að hann kunni
ekki að linlda sjer saman. —
Fyrir sex árum þurfti Hitler, sem
kann ekki annað en þýsku, á túlk
að halda, sem hann gæti treyst til
fullnustu, manni sem hefði lag og
hæfileilca til að láta lítið á sjer
bera. Paul Schmid.t var tilvalinn
i þetta. Hann var að visu sex fet
á hæð, norrænn svo að ekki varð
um vilst, hann var dolctor i heim-
sjieki og víðförull málamaður. Hann
var fæddur í Saxlandi fyrir 45 ár-
um, skólakennarasonur og átti liálf-
franska móður, sem kendi honum
fyrst að meta kenslubækur í mál-
fræði. í fyrri heimsstyrjöldinni varð
hann starfsmaður í upplýsingadeild
Þjóðverja, sem túlkur. Hann talaði
við liandtekna franska og breska
fyrirliða, til þess að liafa upp úr
þeim upplýsingar.
Það var tilviljun að Hitler „upp-
götvaði“ Schmidt. Þetta gerðist við
móttöku erlendra sendiherra í Ber-
lín, þar sem alt sendiliðið var við-
statt. Yfir tebollunum reyndist Hitl-
er dálitið erfitt að skilja þýsluina,
sem franski sendifullrúinn talaði
(stundum, þegar hann álítur ])að
mikilsvert, hlustar hann með at-
hygli á mál manna, þó að hann
skilji eklci éitt einasta orð). Dr.
Schmidt stóð þarna rjett hjá. Hann
blandaði sjer í 'samtalið og tólcst
að greiða úr misfeUunum, svo að
lítið bæri á. Hitler varð hrifinn af
eftirtekt hans og talct, og gerði
Schmidt þegar að úlk sínum. Og
síðan hefir Schmidt altaf vérið nær-
staddur, þegar Hitler hefir þurft að
tala við útlendinga.
Q CHMIDT er einn af þeim fáú
mönnum, sem Foringinn metur
mikils, sem mannlega veru. Frá upp-
um lokið. Furðuskijoið sekkur í
djúpið, en englar bera vesalings
„Hollendinginn fljúgandi" til eilifr-
ar hvildar og friðar, þar sem hann
fær að vera samvistum við brúði
sína, „sem reyndist honum trú til
dauðans/*
Þetta snildar-verk samdi Wagner
í París, þar sem liann lifði þá við
sult og seyru með ungri konu sinni.
hafi hefir hann haft mikil áhrif á
orðbragð Hitlers og framferði hans,
þegar hann á viðræður við stjórn-
málaerindreka, hann hefir lagfært
hið ruddalega málfæri hans og kent
honum orðalag l)að, sem tíðkast
meðal stjórnarerindreka. En af
langri og náinni viðkynningu við
Hitler hefir Schmidt líka tileinkað
sjer ýms einkenni hans. Á við-
ræðufundum fylgist hann nákvæm-
lega með geðbrigðum Hitlers og
eftirlíkir raddbreytingar haps. Þeg-
ar Ilitler, árið 1938, hrópaði til sir
Iiorace Wilsons, friðárerindrelca
Breta: „Ich werde die Tschechen
verschlagen!" þá lagði Schmidt á-
herslu á þetta með því að berja i
borðið og öskra á ensku: „Jeg skal
ino-ola Tjekkana!"
En Hitler hrópar ekki á ráðstefn-
nema af ásettu ráði. Þegar liann
grætur eða lætur glamra i gífuryrð-
um þá er það til að liafa áhrif. Það
táknar að þá telji hann rök eða
sáttaumleitanir litils virði, en hitt
áhrifameira, að setja einhvern minn-
isverðan blæ á samkunduna. Á úr-
slitasamfundum liefir Schmidt stund-
um liaft mildandi áhrif á Hitler.
Einu sinni var það á fundi með
frönskum erindrekum, að Hitler
spratt upp og rigsaði út úr fundar-
salnum. Schmidt bað Frakkana að
bíða. Eftir bálftíma kom Ilitler aft-
ur og hjelt áfram viðræðunni. Það
er einnig sagt, að ])að liafi verið
Schmidt sem afstýrði því að slitn-
aði upp úr samningunum i Godes-
berg, þegar Hitler og Chamberlain
hittust í annað sinn. Ef honum
hefði ekki tekist að koma vitinu
fyrir Hitler ])á mundi striðið hafa
byrjað ári fyr en það gerði.
Scbmidt verður ávalt að beita
hárfínni nákvæmni og stjórnmála-
takt, og er talið að horiuni hafi al-
drei tekist það eins vel og á fund-
inum í Múnchen, 1938. í Brúna hús-
inu í Munchen voru samankomnir
voldugustu mennirnir i Evrópu
Daladier, Chamberlain, Hitler og
Mussolini. Eneinn þeirra skildi mál
liins til fulls. En Schmidt haf'ði mál
þeirra allra á valdi sínu, og sköll-
óttur liausin á honum hringsnerist
á milli þeirra og spúði úr sjer þýð-
ingunum, hratt eins og vjelbyssa
kúlum'. Meðan hann var að túlka,
skrifaði liann hjá sjer alt sem sagt
var. Það var því Schmidt einn, sem
vissi til lilýtar livað stórlaxarnir
sögðu.
Þann sögulega dag vjek Schmidt
ekki frá Hitler í sextán tíma. Á
eftir var hann viðstaddur lokafund
þeirra Hitlers og Chamberlains, þar
sem uppkastið var gert að ensk-
þýska samningnum. Breski forsætis-
ráðherrann var svo hrifinn af dugn-
aði Schmidts, að liann bað hann
um að vera túlk á síðasta fundi
hans við Daladier, og má það heita
einstætt atvik I stjórmálasögu.
IYI ED mestri leynd fara þeir fram
A fundirnir sem Hitler og Musso-
lini hafa með sjer. Schmidt var með
Foringjanum og ,,il Duce“ í Palazzo
Venezia i Róm, í kanslarabústaðn-
iim í Berlin, í járnbrautaryagninum
á Brennerskarði og í Doge-höllinni
i Venezia. Hann hlústar í eina auka-
tækinu sem lil er, á allar viðræður
þeirra einræðisherranna i síma.
Útbreiðið „Fálkann“