Fálkinn - 08.01.1943, Blaðsíða 6

0
í Alkinn
- LiTLfí sfiBnn -
Cbannmo Pollock:
Týndi
gullpeningurinn.
EFTIR síðustu heimsstyrjöld var
það hópur manna, sem hvarf
heim til átthaga sinna, í þorp
eitt í Frakklandi. Flestum þeirra
tókst að fá atvinnu á ný og lcomast
sæmilega af, en einn þeirra, sem
hjet Francois Lebeau, hafSi orSiS
fyrir gaseitrun og aldréi náS sjer
fylJilega aftur. Hann reyndist ekki
maSur til aS geta stundaS vinnu
sína aS staSaldri og lenti því i íá-
tækt og volæSi. En samt þóttist
hann ekki geta veriS þektur fyrir
aS þiggja lijálp frá nágrönnum sin-
um og afþakkaði hana jafnan er
hún var boSin fram.
Hermennirnir úr stríSinu, sem
þarna voru saman komnir lijeldu
sjer veislu einu sinni á ári, til þess
aS rifja upp gamlar cndurminning-
ar. Þeir höfSu þessar veislur hver
heima hjá öSrum, til skiftis. í eilt
skiftiS komu þeir saman hjá Juies
Grandin, en honum liafSi græöst
vel fje og hann var' orSinn feilur
og fyrirmannlegur. Grandin sýndi
kunningjum sínum sjaldgæfan hlut:
— stóran og gamlan gullpening, og
fór mörgum orSum um, hve gamall
hann væri orSinn og sjaldgæfur,
Peningurinn gekk mann frá manni,
meSan setiö var undir borSum, því
aS allir þurftu aS skoSa hann ítar-
lega. En nú liöfðu allir gestirnir
fengiS sjer duglega neðan í því, svo
að þeir tóku að verða háværir og
skrafhreyfnir, og brátt gleymdist
peningurinn en önnur mál komu á
dagskrá. Löngu síðar, þegar Grandin
mundi eftir peningnum á ný og fór
að ganga eftir honum, þá var hann
hvergi að finna.
Nú varS uppi fótur og fit, spurn-
ingar og mótmæli gengu manna á
milli og fór að liorfa til vandræða.
Loks lagði hreppstjórinn það til, að
Jeilað væri á hverjum einstökum
manni, sem þarna var staddur, og
allir tóku því vel — nema Francois
Lebeau. Fjelagar hans störðu forviSa
á liann.
„Þú neitar að iáta leita á þjer?“
spurði Grandin tortryggnislega.
Lebeau roðnaSi. „Já,“ sagSi hann,
..jeg get ekki ieyftt það.“
„Skilur þú,“ sagði gullpeningseig-
andinn, „hvað sú neitun getur haft
í för meS sjer?“
„Jeg stal ekki gullpeningnum, og
jeg sætti mig ekki við að láta leita
á mjer,“ svaraði Lebeau.
Nú gengu hinir fram, hver efir
annan, og sneru vösum sínum út-
hverfum. Og hvergi kom gullpen-
ingurinn fram, svo að grunsemdin
á Lebeau fór vaxandi.
„Þjer haldið áreiðanlega ekki fast
við þessa neitun yðar, Lebeau?"
sagði hreppstjórinn í skipunartón.
En Lebeau svaraði engu. Grandin
stikaði þóttalega út úr stofunni.
Enginn mælti orð við Lebeau fram-
Dver samdi Ieikinn, oo hvert er efni hans?
6. Gotthold
ar, en allir sörfðu á hann með
aumkandi augnaráði er hann fór
á burt eins og halakliiitur liundur,
sannfærðhr um það, aS allir hjeldu
sig vera glæpamann.
Upp frá þeim degi var Lebeau
sem ærulaus maður. Kunningjar
hans i þorpinu litu ávalt undan er
hann várð á vegi þeirra. Hann varð
æ fátækari, og þegar kona hans dó,
ekki löngu síðar, þá var enginn sá
er vissi eða ljet sig nokkru skifta,
hvort hún hefSi dáið úr hor eða af
blygðun yfir Francois Lebeau.
Nokkrum árum síðar, þegar atvik
það, sem nú hefir verið sagt frá,
var orðið að einskonar þjóðsögu,
ljet Jules Grandin breyta imsi sínu
allmikið. Þá fann einn trjesmiður-
inn gullpening í rifu milli tveggja
gólfborðanna, sem full var af ó-
hreinindum. Þetta var í gólfi stof-
unnar, sem veislan sæla liafði verið
haldin í.
Þó að Grandin væri mikill á
lol'ti og þættist meiri en aðrir menn
þá var liann þó ekki nema maður
fyrir því. Og nú, er liann liafði
sönnurt fyrir sakleysi Lebeaus, var
hann ekki seinn á sjer að biðja fyr-
irgefningar. Hann flýtti sjer heim í
hreysi Lebeaus, sagði honum frá
livernig peningurinn liefði loks
komiS í leitirnar, og baðst afdrátt-
arlausrar afsökunar á því, að hann
hefði felt grun á hann.
„En,“ sagði hann að lokum, —
„úr því að þjer vissuð, að pening-
urinn var ekki á yður, hversvegna
þvertókuð þjer þá fyrir, að láta leita
á yður?“
Tötralegur, tærður og örvasa fyr-
ir aldur fram, leit Lebeau á Grand-
in háll'brostnum augum. „Vegna þess
að jeg var þjófur,“ svaraði hann.
„Fjölskylda mín og jeg höfðum ekki
liaft nóg að eta vikum saman —
og vasarnir voru fullir af mat, sem
jeg hafði hnuplað af borðinu, til
þess að hafa heim með mjer.“
V. MAJENDIE GENERALMAJÓR
er hæstráðandi enska hersins í
Norður-frlandi. En þar hafa Bretar
mikinn her og þjálfunarstöðvar, og
Bandaríkjamenn eins. Mun hvergi
i enska heimsveidinu verá saman
kominn jafn mikill her á jafn litlu
svæði og í Uister.
Egils ávaxtadrykkir
Gotthold Ephraim Lessing, sem
stundum er kallaður fyrsti leikrita-
höfundur Þjóðverja, fæddist i Kam-
enz i Þýskalandi árið 1729 en dó i
Brunsvík árið 1781. Faðir hans
var prestur í lúterskum sið. Eins og
oft er siður á prestaheimilum ann-
aðist faðir hans uppfræðslu hans
undir skóla, en sendi hann síðan á
frægan latíuskóla í Meissen. Less-
ing var svo mikill námsmaður, að
þegar hann var 10 ára gat luinn
komist á háskólann i Leipzig.
Þar lagoi hann tyrst stund á guð-
fræði, tók svo að nenia læknisfræði,
en aS lokum fagurfræði og heiin-
speki. Ilann hafði þá þegar ltaft
nokkur kynni af leikhúsum, því að
liann þýddi franska leiki á þýsku,
fyrir leikhús frú Neuber. En árið
1748 tók þessi frú til sýningar
fyrsta leikritið, sem Lessing fruim
samdi, en það hjet „TJngi lærdóms-
maðurinn". Uppfrá því helgaði Less-
ing sig allan ritstörfunum. Um eitl
skeið vann liann að þýðingum fyr-
ir Voltaire, sem þá dvaldi í Þýska-
landi. En samvinna þeirra endaði
með misklið, sent sumir segja að
hafi sprottiö af því, að Lessing hafi
misbrúkað traust það, sem Voltaire
liafSi sýnt honum.
Annars hefði þessi vinátta ekki
getað lialdist lengi livort sem var,
því að hjá Lessing þróaðist stnám-
saman stefna, sem var algerlega and-
stæð hinni gerfi-klassisku stefnu
Volaires. Lessing segir honum strið
á hendur í fyrsta leikritinu, sem frá
honum fór, þeirra sem nokkuS kveð-
ur að, en það var Ungfrú Sara
Sampson, sem út kom 1755. Er þella
harmleikur úr borgarastjettarlífinu,
og hafði róttæk álirif á leiklistina i
Þýskalandi.
Árið 1707 kom út frægasta leik-
rit Lessings: Minna von Barnhelm.
Er jtetla fyrsti leikurinn, sem velur
sjer ldutverk og efni úr samtíðinni
í Þýskalandi. Frani að þessu hafði
fjárhagur Lessings verið svo óviss,
að hann liafði ekki þorað að hugsa
til hjónahands. En árið 1770 varð
hann bókavörður hertogans í Brúns-
vík en hann sat i Wolfenbuttel. Nú
hafði Lessing trygt sjer iífsuppeldi og
kvæntist en misli konu sina og ung-
an dreng áður en tvö ár voru liðín.
Hann sökti sjer enn dýpra niður í
ritstörfin en áður, til þess að sefa
sorgir sínar. Samdi hann nú harm-
Lessing
leikinn Emilia Galotti og sömuleið-
is viðamikið leikritið, Vitringurinn
Nathan, sem að efnisvali og formi
var mjög frábrugðin eldri leikritum
hans.
Lessing var eigi aðeins hinn fyrsli
éiginlegi leikritahöfundur Þjóðverja,
heldur er hann einnig talinn „faðir
þýskrar gagnrýni“. Meðal rita hans
í þessari grein ber einkum að nefna
Hamburg Dramaturgie, sem er frægt
verk, og hefði átt að verða höfund-
inum fjeþúfa. Að svo varð ekki lá
i því, að ágæti ritsins varð þegar
öllum svo augljóst, að ýmsir útgef-
endur stálu því og gáfu það út i ó-
leyfi höfundarins. í öðru riti, sem
heitir Laökoön, gagnrýnir Lessing
ljóðagerð og málaralist.
Lessing var enn í fullu fjöri, er
dauðinn sótti liann skyndilega
heim, er hann var á ferðalagi í
Brúnsvík,( árið 1781.
MINNA VON BARNHELM.
Leikur þessi var frumsýndur í
Hamburg 1767, en vakti ekki
alhygli. Næsta ár var hann
sýndur í fíérlín og fjekk þá
þegar i stuð miklar vinsældir.
"1J ON TELLIIEIM majór er upp-
* gjafaforingi úr hernum. Ilann
er blásnauður maður, en það stafar
af því, að liann hefir ekki fengið
endurgreitt fje, sem hann á hjá
stjórninni, en er svo heiðarlegur
inaður, að hann vill ekki taka lán,
ef ske kynni að það kynni aS bregð-
ast, að liann fengi fje sitt greitt aft-
ur. Húseigandinn, sein von Tellheim
leigir lijá, notar sjer tækifærið, eitt
sinn er majórinn er að heiman, og
ber reitur hans út úr ibúðinni. Seg-
ist þurfa að nota hana lianda konu
einni og þernu hennar. En þetta er
fyrirsláttur. Ilúseigandinn óttast um
að von Tellheim geti greitt leiguna,
enda skuldar hann orðið talsvert
mikið.
En þegar húseigandinn er að taka
saman pjönkur von Tellheims, rekst
liann á innsiglað brjef, sem sam-
kvæmt árituninni innheldur 500
dali. Og nú vill liann fyrir hvern
mun friðmælast við von Tellhiem.
Hitt veit liann ekki, að undirforingi
majórsins, Werner að nafni, sem
vissi um vandræði von Tellheims,
hefir skilið þessa peninga eftjr hjá
honum, í þeirri von að hann notaði
þá, eins og hann ætti þá sjálfur. En
Tellheim vill ekki grípa til þeirra,
vegna óvissunnar um aS liann gæti
endurgreitt þá. Hinsvegar hefir hann
beðið Just þjón sinn um að taká
eina verðmætið sem liann átti, en
það var dýrmætur hringur, og veð-
setja hann, til þess að borga húsa-
leigúna og kaup það, sem hann
skuldaði þjóninum.
Just veðselur húseigandanum
hringinn, en sjálfur vill hann ekki
taka við kaupi, þvi að hann segist
vera í skuld við majórinn og vilji
vinna hana af sjer. Ilúseigandinn er
málugur maður, og nú sýnir hann
nýja leigjandanum liringinn og seg-
ir frá eigandanum og vandræðum
hans. Leigjandinn, Minna von Barn-
Frh. á bls. 11.