Fálkinn - 22.01.1943, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
KONUNGUR HJEGÓMANS
r
A hverri mínútu fæðist flón,“
segir Phileas Taylor Barn-
um i „Saga æfi minnar“. „Það
er um að gera að nota sjer
þessa staðreynd." Og það er
víst að fáir menn hafa notað
sjer jafn eftirminnilega flónsku
almennings og þessi 100% Am-
eríkumaður, sem varð skemtana-
kongur Bandaríkjanna og kall-
aði sig: Konung hjegómans!
Hann var leiktrúður í skraut-
útgáfu og frægari en allir sam-
tíðarmenn hans. Hvorki H. C.
Andersen, Dickens, Thackeray
eða Jenny Lind urðu eins fræg
og amerikanski trúðurinn.
Flestar hirðir Evrópu tóku hon-
um sem höfðingja og lengst af
æfi sinnar var hann mest um-
talaði maðurinn í Ameríku. Og
á því skeiði, sem Amerika nú-
tímans varð til, setti hann öll-
um öðrum fremur þann svip á
hana, sem hún hefir haldið síð-
an.
Barnum var fæddur í smá-
hænum Bethel í Connectitut í
U. S. A. 5. júlí 1810. Faðir lians
var smákaupmaður og Barnum
var í snatti í húðinni, þegar liann
var krakki. En jafnframt hyi’jaði
hann fyrirtæki sjálfur: að selja
hæjarbúum happdi’ættisseðla. Þá
voru engin lög í U. S. A. sem
bönnuðu einstakiingum að hafa
happdrætti og Bamum, sem þá
var 12 ára gi’æddi talsverl á
spilafýsn bæjarbúa. Síðan fór
liann til New York, sem þá var
aðeins lítill hær með 20.000 í-
búum. Dickens, sem kom til
Ameríku um það leyti, kvartar
undan svönunum, sem sjeu að
flækjast fyi’ir gangandi fólki á
Broadway. Göturnar voru ó-
flóraðar og ljótar og engan
grunaði þá, að New York yrði
stærsta borg veraldarinnar.
Brjóstmóðir Washingtons.
Barnum keypti sjer búðax-
holu í hafnarstrætinu Bowery
og sýndi þar ýmiskonar sjald-
gæfa hluti, lifandi og dauða.
Einn góðan veðui’dag sögðu
blöðin frá því, að fóstra Georgs
Washingtons — 161 ái’s gömul
negrakerling — væri enn á lífi,
og að nú væri hægt, fyrir , 25
cents, að sjá konuna, sem hafði
„fóstrað vorn stóra foringja og
frelsishetju, sem frelsi og sjálf-
stæði Ameríkumanna væri að
þakka.“ Kerlingin hjet Joice
Heth og var gömul, mállaus og
blind, og hafði Barnum keypt
hana fyrir slikk. Kvittun ein,
dagsetl 1727 átti að sanna, að
Augustine Washington faðir
forsetans, liefði keypt hana þ :g-
ar hún var 54 ára gömul og
að hún liefði fóstrað fyrsta for-
seta Bandai’íkjanna. Auðvitað
vildu allir sjá þetta viðundur
og þegar New York-búar höfðu
svalað forvitni sinni fór Barn-
um með kerlinguna í sýningar-
fei’ðaiag um öll fylkin. Því mið-
ur dó lxún þegar Barnum hafði
átt hana í rúmt ár. Fx-ægustu
læknar ríkjanna krufðu liana og
komust að þeii’i’i niðui-stöðu, að
hún hefði i mesta lagi verið 75
Nú ferðaðist Barnum í nokk-
ur ár með dálítið trúleikahús.
Sýningarkraftainir vox’u: einn
dansandi negi’i og Itali sem gat
látið hyssusting standa á nef-
inu á sjex’. Þessi sýningai’flokk-
ur hætti störfum 1837, og þó
Barnum væri alveg peningalaus
þá tókst lionum að kaupa
.Scudders American Museum“
á horninu á Broadway og Ann
Street. Þá voru engin opinber
söfn í New York og þessvegna
hópaðist fólk á þetta safn Bar-
nums, þar sem það fjekk að
sjá nokkra náttúrugi'ipi og mál-
vei’k eftir fræga menn. Hann
sýndi einnig eftirlíkingu af
Niagarafossum, „með ekta
vatni“ og öll New York kom að
skoða þetta furðuvei’k. Á þak-
inu á safninu gerði hann „hang-
andi aldingarða“ — það voru
tvö sedrustrje í bölum og tíu
pottablóm, og þai-na seldi kona
lians ísrjóma. Auk dauðra hluta
sýndi Barnum einnig ýms lif-
andi fui’ðuverk: digi'an stx’ák,
jötunn, glaseygðan mann og
fleix-a, sem fólki þótti mikið
varið í.
Einn daginn sögðu öll blöðin
fi’á þvi, að hinn frægi enski
landkönnuður dr. Griffin væri
komin til Wasliington frá
Pei’nambuco, en þar hefði hann
veitt elcta hafmey, sem liann
hefði stoppað út og ætlaði með
til London. „Dr. Griffin“ var
einn af kunningum Barnums,
sem hafði skrifað sig inn á gisti-
hús undir þessu nafni og ljet
blöðin hafa viðtal við sig og
leyfði blaðamönnunum eftir
mikið nauð að sjá hafmeyjuna
— mikið ferlíki, sem hann liafði
sett saman úr belg af apa og
hákarlssporði. Kom mynd af ó-
freskjunni í öllum blöðum og
New York-blöðin ljetu þá von
í ljós, að þessi merkisgi’ipur
yrði hafður til sýnis í Ameríku,
en Griffin sagði, að það fengist
ekki— safnið í London ætti
hann. En loks frjettist að Barn-
um hefði tekist að festa kaup
á hafmeyjunni „fyrir ógrynni
fjár“ og nú streymdu allir á
safnið til að skoða furðuverkið.
Næsti liappadráttur Barnums
var dvergurinn — 6 ára gamall
drengur — sem eklci átti að vera
nema tvö fet á liæð. Barnum
leigði liann fyrir 3 dollara á
viku o,g græddi þúsundir doll-
ara á lionum. Eftir nokkuri’a
ára ferðalag í Ameríku fór
hann til Englands með „Gen-
eral Tom Tumb“. Þar var lion-
um sagt að enginn vildi borga
peninga fyi’ir að sjá venjulegan
dverg, en Bai'num, sem var
glöggur sálfræðingur vissi, að
í Englandi varð að beita öðr-
um auglýsingaaðferðum en í
Bandaríkjunum. Hann sýndi
ekki Tuma litla strax en sá til
þess að talað væri um hann og
að fólk yx-ði forvitið. Hann
heimsótti margt aðalsfólk og
Tumi varð einskonar kellu-
rakki aðalslcvenna. Þóttist eng-
inn maður með mönnum, sem
ekki hafði boðið Tuma og Barn-
uin fóstra lians heim. Loks
tókst honum að láta taka á móti
dvergnum vio hirðina og varð
Victoría drotning svo hrifin af
dvergnum að hún bauð hon-
um heim livað eftir annað og
gaf honum ýmsar gjafir, t. d.
ofurlítinn vagh með shetlensk-
um smáhestum. Og nú var tími
kominn til að sýna Tuma oþin-
berlega. Allir vildu sjá uppá-
hald drotningarinnar og Barn-
um rakaði saman fje á „Gen-
eral Tom Thumb“. Frá Eng-
landi fóru þeir til París, þar
sem Lúðvik konungur tók á
móti þeim.
Barnum og Jenny Lind.
Tumi þumall varð frægur
um alla Evrópu. Hann var gest-
ur við flestar hirðirnar, kon-
ungar og drotningar jusu yfir
hann gjöfum og Barnum og
Tumi komu aftur til Ameríku
sem ríkir menn. 1 Evrópu hafði
Barnum heyi-t talað um „sænska
næturgalann“ Jenny Lind. Nú
rjeð hann hana til að lialda 150
hljómleika í Amei’iku og bauð
henni 150.000 dollar fyrir. Þetta
var fyrsta „stjarnan frá Ev-
rópu“, sem boðin var til Banda-
ríkjanna og allir spáðu að hún
mundi setja Barnum á hausinn.
í Ameríku vissi engin hver
Jenny Lind var, en mánuðina
áður en hún kom voru blöðin
í sífellu að tala um hana. Þeg-
ar hún kom vestur, 1, septem-
ber 1850 stóð 30.000 manns við
bryggjuna til að taka á móti
henni, þó að enginn vissi neitt
ára görnul!
Jeuiijj uíua, sciu auitiuiii yiocuui oyi yutu /jar á.