Fálkinn - 05.03.1943, Blaðsíða 4

i
4
F Á L K I N N
1
HENRY
KAISER
Skipasmiðurinn og „maðurinn, sem er vopnabúr“
Einu sinni var Henry Kaiser,
byggingasnillingurinn, sem Ameríku-
menn kalla „einmennings-vopnabúr“
og „einmennings-möndulveldabrjót"
spurður hve hratt framleiðslu Banda-
ríkjanna miðaði áfram, í þá átt að
vinna stríðið. Hann svaraði með því
að opna stóra skjalatösku og lók
út úr henni nokkrar myndir. Sú
fyrsta var af ofurlitlu mjólkurbúi
á vesturströndinni.
„Þessi mynd var tekin fyrir þrem-
ur mánuðum. En lítið þjer nú á
þessa“, sagði Kaiser. Svo tók hann
upp aðra mynd, með stórri hend-
inni. Þar var ein af hinum stóru,
nýtísku skipasmíðastöðvum hans,
þar sem skipshlutar eru skeyttir
saman, eins og bifreiðar á renni-
borða, og hleypt af stokkunum fljót-
ar en nokkurn hafði dreymt um
fyrir einu ári.
„ Þetta er sami staðurinn og
mjólkurbúið stóð á,“ sagði hann.
Það eru slíkir galdrar liraðans,
sem einkenna Kaiser, og bygging-
arfyrirtæki lians vekja upp minn-
inguna um iðnaðarjötnana, sem
settu svipinn á framfarir Banda-
ríkjanna. Meðal þjóðar sinnar hefir
Iíaiser, sem einu sinni var aðstoð-
armaður hjá Ijósmyndara, orðið lif-
andi tákn þeirrar framleiðslusnilli,
sem vopnar þjóðina vonum sigurs-
ins.
Hjer skal drepið á sumt, sem
Henry Kaiser er að gera til þess að
vinna bug á öxulveldunum:
Hann rekur sjö skipasmíðastöðv-
ar á Kyrrahafsströndinni og smíðar
þar 10.500 tonna Liberty-skip, sein
eiga að flytja hergögn og vistir til
herja liinna sameinuðu þjóða, og
hleypir einu skipi af stokkunum á
dag. Kaiser hefir gert samning um
að smíða 679 Liberty-skip, 56 tank-
skip og' 30 herflulningaskip — og
þetta samsvarar þriðjungi af skipa-
smiðaáætlun Bandaríkjanna (áður
en hún var aukin síðast). Nýlega
hleypti hann skipi af stokkunum
tíu dögum eftir að kjölurinn var
lagður, en eftir 14 daga var það
fullgert og tilbúið að sigla. Þetta er
mesta skipasmíðaafrek veraldarsög-
unnar. — Og til þess að sjá smíða-
stöðvum sinum fyrir efni hefir hann
stofnað fyrirtæki, sem grafa málm-
inn úr jörðu og hreinsa hann og
bræða.
Hann vinnur magnesium.
Kaiser stofnaði til magnesium
vinslu, sem framleiðir 20.000 tonn
á ári, til þess að sjá fyrir auknum
þörfum flugvjelasmiðjanna af þess-
um ljetta málmi.
Hann rekur stærstu sementsgerð
í heimi, og leggur á þann hátt all
inikilsverðan skerf til hernaðarfram-
leiðslu Bandaríkjanna. Auk þess
byggir hann fallbyssuverksmiðjur,
flugvjelaverksmiðjur, vatnsvirkjunar-
stíflur og skipaskurðagáttir.
Alls rekur hann meira en þrjátíu
iðnaðarfyrirtæki, sem öll starfa að
því, að stríðið vinnist.
Áður en Kaiser fór að smiða skip
tók það venjulega heilt ár að smíða
vöruflutningaskip. Þegar smiðir hans
smíðuðu fyrsla skipið styttu þeir
þennan tíma niður í 195 daga. Síð-
an styttist smíðatíminn niður í 72,
þá í 56 og loks niður í lygilega
stuttan tíma: fjörtán daga. Með þess-
um hraða verður Kaiser fær um að
fullgera tvö skip á dag, frá þeim
72 rennibrautum og kvíum, sem
hann hefir á smíðastöðvum sínum.
Uppörfuðum af liinum ólma hraða
Kaisers mun Bandaríkjamönnum
veitast hægðarleikur að ná settu
marki og hafa smíðað 2.300 Liberty-
skip í loks ársins 1943.
heimsstyrjaldarinnar. Eigi hafði
hann lieldur kynt sjer stálbræðslu
og um manesium vissi hann ekkert,
nema að það er notað til að gera
blossa við myndatökur. (Hann kall-
ar enn stefni á skipi ,,framendann“).
Kaiser var þá „byggingamaður og
gerði i sandi og möl“, og því nafni
kallar liann sig enn.
En nú snýst dagsverk Kaisers
bæði um vatnsvirkjanir, skipa- og
hernaðarverksmiðjur — jietta eru
alt verkefni, sem snúast um „ að
hreyfa þung efni. Allur galdurinn
er sá, að sjá um að eínin hreyfist.“
Löngu áður en afrek Iíaisers í
hernaðarframleiðslunni fóru að tala,
Þetta er Henry Kaiser, hinn þróttmikli og góðlátlegi ,,mönilulbrjótur“,
sem smíðar skip fljótar en nokkurntíma hefir verið gert áður. Síðustu
skipin sín, 10.500 tonna Liberty-skip, hefir hann smiðað að fullu á l 'f
dögum, en þar áður á 24 dögum.
Það var bein afleiðing af skipa-
smíðum Kaisers að hann lenti í því
að verða stálframleiðandi. Skipa-
smíðastöðvar hans þurfa 600 tonn
af stáli á viku, fyrir hverja braut,
eða 43.200 tonn á viku. En það var
seinlegt að flytja alt þetta stál aust-
an úr ríkjum. Þá afrjeð hann að
setja upp slálbræðslur sjálfur, sem
gætu framleitt 420.000 tonn af
hreinsuðu járni. Hann byrjaði á að
byggja stálsuðuna i febrúar í fyrra
og hún var fullgerð núna fyrir ára-
mótin.
Og í sambandi við þelta þá lióf
hann námugröft sjálfur. Hann fer
bráðum að grafa upp króm-blandað
málmgrýti, og nikkel úr námum, sem
liann hefir fundið sjálfur. Magnesi-
umvinsla hans, sem er sú fyrsta í
sinni röð á vestursröndinni, hefir
þegar tvöfaldað framleiðslu Banda-
ríkjanna af þessum mikilsverða
málmi, sem er svo ómissandi fyrir
flugvj elaframleiðsluna.
Hann hafði aldrei smíðað skip.
Afrek Kaisers eru þeim mun eft-
irtektarverðari, sem hann hefir aldr-
ei við skipasmíðar fengist, þegar
Japan og Þýskaland stofnuðu til
var hann kunnur sem afreksmaður
í vatnsvirkjunum, er hafði bygt
þrjú vatnsvirkjunar-minnismerki fyr-
ir stjórn Bandaríkjanna: Boulder
Dam, Bonneville Dam og Grand
Coulee Dam. Það er honum að
þakka, að þessar stiflur og vatns-
virkjanir — sem eru mestu vatns-
virkjanir í heimi — voru fullgerð-
ar svo snemma, að þær gátu fram-
leitt orku í þágu hernaðarframleiðsl-
unnar.
En auk alls þessa, sem nú hefir
verið talið, er „einmenningsvopna-
búrið“ að hjálpa til að byggja fjórðu
og stærstu stífluna — Shasta — sem
er tvöfalt stærri en Boulder og
liærri en Grand Coulee. Þetta er
560 feta hár sements veggur, sem
á að stífla Sacramento-ána i Cali-
forníu.
Afskifti hans af Shasta-stíflunni
sýna vel live Kaiser er fastur fyrir
þegar liann tekur eitthvað í sig.
Hann hafði gert tilboð í stíflubygg-
inguna en þvi var ekki tekið, þvi
að annað hafði komið, ofurlítið
lægra. Þessvegna afrjeð liann, að úr
því að hann fengi ekki að byggja
stífluna sjálfur, skyldi hann að
minsta kosti fá að leggja í hana
sementið. Hann þekti ekkert til sem-
entsgerðar þá, og átti enga sements-
brenslu. En hann fjekk samninginn.
Og til þess að halda hann setti hann
upp sementsgerð, sem var tilbúin
og tekin til starfa eftir jirjá mánuði.
Nú framleiðir sementsgerð Kaisers
fimm miljón tunnur á ári og er
stærsta sementsgerð heimsins.
Iíaiser gerir sjer ekki mannamun
og er jafn hispurslaus þegar hann
er að semja við liáttsetta embættis-
menn stjórnarinnar og þegar hann
er að ráða fram úr einliverju tækn-
isatriði. Einn morguninn kom Ben
Morrel vara-aðmíráll og forstöðu-
maður flotastjórnarinnar fyrir skipa-
smíðastöðvum, á skrifstofuna til
hans kl. 7% að morgni og stóð
Kaiser þó i dyrunum og beið hans,
með skjalatöskuna sína undir hend-
inni. Kaiser vildi gera samning um
að byggja stöðvar fyrir æfingaskóla
flughersins, í Corpus Christi i Tex-
as, en þetta fyrirtæki lcostaði um
80 miljónir dollara. Hann fjekk
samninginn — eftir tíu daga. Hann
fullgerði þessa æfingastöð á einu
ári. En Verkfræðingarnir höfðu sagt,
að það gæti aldrei tekið minna en
þrjú ár að byggja hana.
Henry Kaiser hefir fært meiri
mold úr stað, lirært meira af sem-
entshræru, bygt fleiri stiflur, brýr,
vegi og flúgvelli en nokkur annar
maður, lifandi eða dauður. Nú er
liann orðinn sextugur og er rjett að
byrja að njóta þess, sem liann kall-
ar „töfra afrekanna“.
Meiri en Faraó.
Fjórir faraóar sótu að völdum og
fóru veg allrar veraldar meðan ver-
var að byggja pyramídana í Egypta-
landi. JEn stíflur Kaisers, sem hver
um sig eru meiri en Keopspyramíd-
inn, eru allar bygðar á einum ára-
tug. En athafnaþráin rekur hann á-
fram, svo að jafnvel ekki það hlut-
verk að smíða 8 miljón smálestir af
skipuni — en það er só hluti skipa-
framleiðslunnar, sem Kaiser hefir
tekið að sjer — getur ekki fullnægt
henni. Hann er þegar farinn að gera
áætlanir um, hvað hann eigi að
taka sjer fyrir hendur, þegar friður
komi eftir stríðið. Sú skriða fram-
leiðslunnar, sem nú veltur fram í
Bandaríkjunum, má aldrei nema
staðar, segir hann. „Við eigum að
laka að okkur að endurbyggja heim-
inn.“
Hin atliafnaríka sál Kaisers
býr í hnellinum og hraustum líkama,
og hausinn á honum, sem nýjar hug-
myndir eru altaf að brjótast um í,
er sköllóttur. Synir lians tveir hafa
hjálpað honuin til að koma liinum
risavöxnu liugmyndum i fram-
kvæífid. Annar þeirra, Edgar, 34 ára,
stjórnar tveimur af skipasmiðastöðv-
unuin lians, en liinn, Henry, 25 ára,
sem hefir lokið námi fyrir tveimur
árum, virðist einnig ætla að verða
langstígur eins og faðir hans.
Henry Kaiser hefir unnið sig upp
úr litlu, eins og svo margir aðrir
ameríkanskir forustumenn. Hann
var yngstur af fjórum sonum al-
þýðufjölskyldu. Fór úr barnaskól-
anum, þegar hann var ellefu ára og
fyrsta atvinna hans, var sú, að verða
hjálparsveinn hjá ljósmyndara, er
starfaði i skemtigarði borgar einn-
ar í austurríkjunuin. Ungur og ný-
kvæntur fluttist liann vestur á norð-
anverða Kyrrahafsströnd. Hinar
miklu fjarlægðir og hinir ótæmandi
a
/