Fálkinn - 26.03.1943, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Heppileg Tilviljun
Eítip SandDP Hunyady.
A aðalskrifstofu risafyrirtæk-
is nokkurs í Budapest vann
maður að nefni Kovács. Hann
Iiafði ekki minstu áhrif á stjórn
og rekstur fyrirtækisins, hann
var aðeins venjulegur starfs-
maður með hvítan flihba, og
hafði gerst svo djarfur að stofna
heimili. Hann átti' konu og þrjú
börn. Kováks hafði fórnað öll-
um unaðssemdum lífsins á alt-
ari þessarar fjölskyldu. Hann
hvorki reykti nje dralck og fór
aldrei á bíó. Hann hefir sennilega
verið um fertugt, þegar líðan
lians tók að valda honum kvíða.
Hann var altaf þreyttur og sí-
þyrstur og íionum hætti við
svima. Lengi vel vildi hann
ekki einu sinni kannast við það
með sjálfum sjer að hann væri
veikur, því að heilsuleysi er
hættulegur munaður fyrir menn
af hans stjett. En þessi eilífi
þorsti varð svo kvalafullur,
Kovács ljel loks að orðum konu
sinnar og |þr á ókeypis heilsu-
verndarstöð til þess að láta
skoða sig.
Læknirinn rannsakaði Kov-
ács og tilkynti honum, að hann
hefði sykursýki. Hann skýrði
fyrir honum hinar ýmsu hættur
sjúkdómsins og fyrirskipaði in-
súlin. Hann lagði ríkt á við
hann að forðast framvegis sæt-
indaát, mjölmat, brauð, kartöfl-
öflur, baunir og sæta ávexti.
Kovács hafði engar áhyggjur
af sælgætinu, nje öðru sætmeti,
en hvað gat hann fengið í stað
brauðs og jarðepla? Hvernig
átti hann að borga insulinið?
Og livað gat hann tekið til
hragðs, ef eitthvað kæmi fyrir —
til dæmis ef sjónin bilaði. Lækn-
irinn hafði sagt honum, að syk-
ursýkin liefði oft skaðleg áhrif
á augun.
Þessi vitneskja fjekk svo mjög
á veslings manninn að fyrstu
dagana á eftir langaði hann
mest til að fremja sjálfsmorð.
Hann valdi sjer meira að segja
sterklegan nagla í eldhúsin'u,
sem hann gæti liengt sig á.
En smátt og smátt sætti hann
sig við hlutskipti sitt. ríonum
var Ijóst, að hann varð að
halda áfram að lifa fyrir fjöl-
skvldu sína. Hann komst að
raun um, að insulinið og spraul-
una gat hann fengið ókeypis
hjá styrktarfjelagi, sem hann
var meðlimur i, og það var
leikur einn fyrir hann að lialda
m a t a rreglurn ar. Skrifstofuþj ón -
inum fanst hann alt i einu liafa
fengið geysileg völd i hendur.
Hann mátti ákveða sjálfur
hvernig hann skipti hinum dag-
lega kolvetnisskamti. Hann gat
kosið um hálft epli og eina
brauðsneið. Þetta var skemtun
í sjálfu sjer, einna likast því
að ráða krossgátu. En hann
varð lika að læra að þekkja
gildi hitaeininga og kolvetnis-
magn hinna ýmsu fæðutegunda.
Mentun lians tók yfirleitt fram-
förum og sjóndeildarliringur
hans víkkaði. Nú vissi Kovács
hver Banting var og hverskon-
ar líffæri briskirtillinn er. Sum-
um geta jafnvel veikindi orðið
einskonar upphefð. Meðbræður
þeirra gefa þeim meiri gaum en
áður , og er þá fyrirgefanlegt
þótt þeir fari að finna meira til
sín. Þessvegna fanst Kovács
manngildi sitt og metnaður
aukast að miklum mun, eftir
að hann yissi að hann var svk-
ursjúkur.
Hann hafði um mánaðarskeið
verið ýmist hnugginn, eða
hressari en liann átti að sjer
þegar skrifstofustjórinn kom
einn morgun að borðinu hans,
og sagði honum, að forstjórinn
vildi tala við hann. Kovács stóð
skjálfandi á fætur. Undirtyll-
um er lítt um það gefið, að
eftir þeim sje tekið. Hvað gat
forstjórinn viljað honum? Ekk-
ert gott, svo mikið var víst.
Hverskonar ógæfa skyldi nú
dynja yfir hann. Sennilega yrði
honum sagt upp. Þar kom það!
Eftir tuttugu ára þjónustu ætl-
uðu þeir að reka hann!
Kovács skjögraði i gegnum
ótal herbergi, þar sem þrælar
eins og hann sjálfur, lcarlar og
konur lutu yfir skrifborð og
ritvjelar — þvi næst kom hann
á „bjartari svið“, þar sem dýr-
indis leðurhúsgögn urðu á vegi
hans. Loks gekk hann inn fyr-
ir einangruðu hurðina inn í hið
allra helgast. Pætur lians sukku
í dúnmjúka gólfábreiðu; við
homun blasti veglegt, gríðar-
stórt skrifborð; á veggnum yfir
þvi hjekk mynd af stofnanda
fyrirtækisins, sem hvesti á hann
augun i gegnum mikið rosl-
ungsskegg.
Sjálfur forstjórinn var ósýni-
legur. Blaðið, sem hann var að
lesa í, huldi hann alveg. Frá
vindli hans steig mjó. hláleit
reyksúla upp fyrir bjaðröndina,
líkt og fórnarreykur frá altari.
Kovács stóð fram við dyrnar.
Hann hneigði sig djúpt og síð-
an þrisvar sinnum i röð, eða þar
til hann var kominn inn á miðja
gólfábreiðuna —• þar stað-
næmdist hann. Hann reyndi á-
rangurslaust að ná valdi yfir
sjer og honum lá við andköfum,
þegar hann sneri sjer að skrif-
borðinu.
Forstjórinn hjelt áfram lestri
sínum í heila ■ mínútu, en Kov-
ács fanst það vera eilífðartími.
Loksins lagði hann frá sjer
dagblaðið og sneri sjer að skrif-
stofuþjóninum. Andlit hans var
gljáandi, stórgerl og skegglaust
og svipurinn hörkulegur. Hann
ávarpaði Kovács stutt og vafn-
ingslaust:
„Mjer hefir verið sagt að þjer
hafið sykursýki — er það rjett?“
Það lá við sjálft að Kovács
linigi niður á gólfábreiðuna.
„Þar lfiom það! Hann hefir
komist að því, að jeg er veik-
ur! Og nú ætlar hann að reka
mig“ Hann skalf í hnjáliðunum.
Nú yrði hann að taka á öllu
sem hann átti til og verja sig.
„Já, vðar göfgi, það er satt,“
stamaði hann. „ En vejkindin
há mjer á engan hátt við að
leysa verk mitt á skrifstofunni
vel af hendi! Þvert á móti; síð-
an jeg fór að hafa matarreglur,
er jeg enn hressari og styrkari
en áður. Ef yðay göfgi vildi gera
sjer það ómak og leita vitneskju
um það, mun hann komast að
raun um, að síðan Banting fann
insulinið, er sykursýkin ekkert
hættuleg.“
Forstjórinn bandaði lauslega
til lians feitri, vel hirtri hendinni
og sagði drýgindalega, en þó
góðlátlega:
„Ætli að maður kannist ekki
eitthvað við það! Jeg hefi nú
gengið með sykursýki í tiu ár.“
Hann tók litla silfuröskju upp
úr vasa sínum og bauð Kovács
munngæti, sem var sjerstak-
lega ætlað svskursjúklingum.
Því næst tók hann að gefa hon-
um heilræði af náð og myndug-
leik þess, sem veit hvað hann
syngur. En fyrst spurði liann
Kovács, hvernig hann hefði
komist að þvi að hann væri
veikur. Hvernig insulinið ætti
við hann? Hve mikinn sykur
hefði hann? Og hvers konar
mataræði hefði læknir hans fyr-
irskjpað?
Forsjórinn þrýsti hönd hans
um leið og hann fór, og afhenti
honum dálitla ávísun, hátíðlega
ritaða með eigin liendi, í við-
urkenningarskyni fyrir trú-
mensku hans við fyrirtækið.
Kovács var í svo miklum
hugaræsingi, er hann kom út úr
skrifstofunni. að hann varð að
loka sig inni i snyrtiklefanum
áður en hann gæti látið nolck-
urn sjá sig. Hann grjet og hló i
senn. Hugenotta fyrir hundrað
árum síðan mun hafa verið eitt-
hvað svipað innanbrjósts, er
hann af tilviljun komst að því,
að hinn voldugi borgarstjóri,
sem hafði líf hans á valdi sínu,
var sjálfur Hugenotti, þótt
leynt færi.
Að tiu dögum liðnum gerði
forstjórinn aftur boð fyrir Kov-
ács. Hann varð gripinn skelfingu
á ný. Hvað gat forstjórinn eigin-
lega viljað honum? Nú þóttist
hann viss um, að dagar sínir á
skrifstofunni væru taldir, og að
forstjórinn hefði ákveðið að
láta hann fara.
Þegar Kovács kom inn á
einkaskrifstofuna, horfði for-
stjórinn rannsakandi á hann og
spurði svo:
„Er það satt, Kovács, að
þjer ‘gefið yður sjálfur insulin-
sprautur hjer á staðnum?“
Háls og magi undirmannsins
herptist saman í angist og hann
hugsaði leiftursnögt: Auðvitað
átti jeg ekki að gera það! En
hvernig í dauðanum hefir hann
grafið það upp? Það er úti um
alt! Nú ætlar hann að reka
mig. Hann fór að stama út úr
sjer afsökunum:
,Já, yðar göfgi, það er satl.
En það getur alls ekki truflað
neinn, og þetta tekur aðeins
fáeinar mínútur .... Jeg geymi
meðalið og sprautuna í skjala-
veskinu mínu og svo fer jeg inn
i snyrtiklefann. Það tekur ekki
nema drvkklanga stund.“
Forstjórinn leit á bronze
klukkuna, sem stóð á skrifborð-
inu. „Nú er klukkan hálf tíu.
Hafið þjer fengið insulinið í
dag?“