Fálkinn - 02.04.1943, Blaðsíða 5

FÁLKINN

Á fundinum i
Casablanca hitt-
ust þeir De
Gaulle, foringi
stríðandi Frakk
og Henri Honor>
Giraud, æðsti
rnaður Frakk-
lands í nijlend-
unum i Afriku
Myndin er tekii
er þeir lakast 1
hendur, en mað
urinn, sem sjest
bak við hnefant
í þeim er
fíoosevelt forseti
Þessi mynd sýn-
ir helstu menn
fíandaríkjanna,
sem sóttn fund-
inn i Casablanca.
Sitjandi eru frá
v. til h.: George
Marshall yfir-
hershöfðingi,
fíoosevelt forseti
og Ernest King
áðmirált. Stand-
andi (frá v.):
Harry Hopkins,
aðalráðunantur
forsetans, Henry
Arnold hæstráó-
andi flughersins,
Somervell hers-
höfðingi og W.
Averell Harriman
framkvæmda-
stjóri láns- oy
leigulaganna t
fíretlandi.
haldið, fór fram í Casablanca
i franska Marokko dagana 14.
—23. janúar. Þessi bær er
stærsta Atlantshafsborg Mar-
okko og liggur um 350 kíló-
metra í suðvestur frá Gibralt-
arsundi. Dar-el-Beida lijet bær-
inn forðum á arabisku, en port-
úgalska nafnið Casa Blanca
þýðir „Hvita húsið“ og er það
samnefni við forsetabústaðinn
í Washington. Hver veit nema
staðurinn hafi einmitt þessvegna
verið valinn til fundarins, sem
tekið hefir ákvarðanir um þær
hernaðarframkcæmdir, sem nú
eru á döfinni? Það voru Portú-
galar, sem stofnuðu þarna borg
á 15. öld, en Frakkar hafa ráð-
ið þar lögum og lofum síðan
1907. Um 170.000 manns eru í
Casablanca, og um þriðjungúr
íbúanna er af Evrópumönnum
kominn.
Það sem mesta athygli vakti
við Casablanca ráðstefnuna var,
að Roosevelt forseti tókst ferð á
hendur þangað sjálfur, ásamt
æðstu mönnum hers síns og
flota, og aðal-ráðunautum. Því
að það er eigi algengt, að starf-
andi Bandarikjaforseti fari úr
landi. Til dæmis fjekk Wilson
forseti ákúrur fyrir það, að
sækja sjálfur friðarfundinn i
Versailles. Þess er og að gæta,
að Roosevelt forseti -er maður
R. W. Seton Watson:
Harmsaga Jugoslaviu
Eftir tímabil fullrar sigurtrúar og
sjálfstrausts hefir nú tekið við nýtt
hugarástand hjá foringjum nasista,
og eiga sigrar Rússa sökina á þeirri
breytingu. Nú prjedika þeir það lát-
laust, að nýskipun Hitlers sje hið
eina, sem bjargað geti Evrópu undan
hrammi bolsjevismans. Það eina
sem yfirgengur frekjuna í staðhæf-
ingum þessara manna, sem kúga og
kvelja stóra hluta Evrópu, er barna-
skapurinn: Þeir búast við að ein-
hver ljái þessum hrópum þeirra
eyra.
Maður veit nægilega mikið um að-
farir þeirra í Póllandi, Noregi og
Frakklandi til þess að sannfærast
um, að það er algerlega vonlaust,
að saminn verði friður við þá menn,
sem nú ráða stefnu Þýskalands.
En hið rjetta sýnishorn nýskip-
unarinnar er það, sem gerst liefir
í Jugoslaviu siðan í apríl 1941. Land
ið hefir orðið borgarastyrjöld, stjórn-
leysi, hungursneyð og upplausn að
bráð, eftir beinni uppörvun frá Ber-
lin og Róm, og ef ekki tekst að koma
á löguin og reglu í. landinu, fyrir
frumkvæði stjórnmálamanna lands-
ins, þeirra er erlendis búa, og í
samráði við Stóra-Bretland, Ameriku
og Rússland, munu hinir sigrandi
herir hitta fyrir dána þjóð eða deyj-
andi, þegar þeir vinna virki nas-
ismans í Jugosl'aviu.
Það er alkunna, að þegar öxul-
veldin buðu Jugoslövum að gerast
bandamenn þeirra, höfðu þeir full-
gert áætlun um að stofna sjerstakt
ríki úr Króatiu. Það var þessi gildra,
sem króatiska bændaforingjartum
dr. Matsjek var ætlað að ganga í.
Ef liann hefði fallist á samninga
Pauls ríkisstjóra við Hitler, árið
1939, þá var það vissulega ekki af
ást til Þýskalands, heldur misskilin
tilraun til að reyna að komast hjá
styrjöld á síðustu stundu. En þegar
hann skildi hvernig i öllu lá gerðist
leiðtogi Króata samherji Simonvitch
forsætisráðherra og samþykti mót-
spyrnu hans gegn árásum Þjóðverja.
Þegar stjórnin varð að flýja land
taldi hann skyldu sína að verða
eftir lijá þjóð sinni, en fullvissaði
hina þrjá stjettarbræður sína, Krnye-
vitch, Shutey og Shubashitc um, að
hann mundi aldrei afneita þeim,
meðan þeir fylgdust að málum. Tveir
þeir fyrstnefndu eru nú ráðherrar
í stjórn Jugoslava í London, en sá
siðastnefndi i Wasliington. í tvö ár
hefir dr. Matsjek nú dvalið undir
öruggri gæslu i fæðingarbæ sínum,
en jafnan hafnað öllum boðum Pave-
litch landstjóra og þýsku herstjórn-
arinnar. Hann neitar að rjúfa skuld-
bindingar sínar eða eiga nokkra
samvinnu við þá meðan erlendir
kúgarar sjeu i landinu. Og nú eru
siðferðileg völd lians meðal Króata
meiri en nokkru sinni áður.
Skuld Bandamanna við Jugoslava
er afar mikil. Mótstaða landsins, sein
kom næst á eftir baráttu Grikklands,
riðlaði að fullu öllum áformum Þjóð-
verja í austri, og líklega hefir hún
bjargað Moskva frá falli. En i Jugo-
slaviu höfðu Þjóðverjar skjót hand-
tök. Fyrsta atliöfn þeirra var sú,
að gera morðingja Alexanders kon-
ungs að landstjóra í Króatiu, sem
Frh. á bls. /4.
ckki heill heilsu, þar sem hann
hefir ekki yfirunnið afleiðingar
lömunarveiki þeirrar, sem hann
fjekk fyrr mörgum árum, þó að
honum hafi með einstöku vilja-
þreki tekist að ná fullri starfs-
orku.
Eins og kunnugt er er það
Bandaríkjaherinn,, undir for-
ustu Eisenhowers yfirhershöfð-
ingja, sem stjórnaði hernámi
Marokko. Og Eisenhower er
æðsti herstjóri Bandamannaliðs-
ins í Norðvestur-Afríku. Roose-
velt notaði þvi tækifærið með
för sinni til þess að heimsækja
Bandaríkjasetuliðið i Marokko,
og ennfremur átti hann tal við
fox-seta Líberíulýðveldisins í
setuliðsstöðvum Bandaríkja-
manna skamt frá Monrovia, sem
er höfuðborg Líberiu. 1 mynd-
unum, sem fylgja þessari grein,
segir nokkuð frá ferð Roose-
velts forseta til Afríku.
Edwin fíarclay,
forseti Líberíu,
og fíoosevelt for-
seti snæddu há-
degisverð saman i
liðsf oringjaskála
Bandarikja-
manna við flug-
völl einn nálægt
Monrovia höf-
uðborg Líberíu.
fíoosevelt brá sjer
þangað í heim-
sókn, eftir að
fundinum í Casa-
blanca var lokið.
mynd er
frá Casablanca
og er hersýning
ameríkanskra
og franskra her-
manna á stræt-
iiiu, en flugvjel-
ar frá Bandaríkja
hernum eru i lág-
lofti yfir borg-
inni. Við þessa
hersýningu voru
þeir sladdir báð-
ir, Winston
ChurchiII og
Franklin fíoose-
velt. Franski fán-
inn er við hún á
byggingunni t. v.
á myndinni.