Fálkinn - 02.04.1943, Blaðsíða 6

6
F Á L K 1 N N
- UTLfl SflBfin -
lage Brodersen:
í
Silfurbrúðkaup
/jetta eru fyrstu konurnar úr hjálparliði kvenna í Bandaríkj- <«
unum, seni komu til Englands til að aðstoða Bandaríkjaherinn < >
þar, ýmist við skrifstofustörf eða ýmsa forslöðu. Þær hafa <►
allar liðsforingjatign. [
AÐ átti víst að vera veisla uppi
hjó henni frú Madsen á kvist-
inum. Að minsta kosti lagði matar-
lyktina þaðan, ilm af góðum mat,
einhverju verulega góðu, niður alla
stiga. Var þetta ekki skrítið með
hana frú Madsen, þessa gæðakonu?
Aldrei var hægt að komast að því
hjá henni hvað hún ætlaðist fyrir.
En þegar einhver bað hana um að
lána sjer eilthvað eða gera sjer smá-
greiða, þá var hún altaf til reiðu.
Væri hún hinsvegar spurð um þelta
eða hitt, þá varð hún undir eins svo
leyndardómsfull á svipinn. Þetta
var engu lagi líkt. Það var í raun-
inni hálfgerður óþokkaskapur af
henni frú Madsen. Jú, en hún frú
Pedersen, sem bjó næst henni frú
Madsen hafði sagt konU þjónsins á
annari hæð — það sagði hún Vict-
oria — að það ættu ekki að vera
neinir gestir hjá frú Madsen. Og
samt var matarlykt hjá frú Madsen,
svo góð matarlykt, að vatnið hlaut
að koma fram í munninn á þeim,
sem lítið höfðu smakkað allan dag-
inn annað en kaffilögg eða þvi um
likt.
------það átti að vera veisla uppi
hjá frú Madsen á kvistinum. Nú var
farið að dimma inni i litlu stofun-
um. Úr þröngu djúpi hliðargötunn-
ar skriðu skuggar upp eftir veggj-
um gráu og sviplausu húsanna. Þeir
földu sig um stund í dýpslu krók-
unm, en svo læddust þeir lævislega
yfir alt gólfið og loftið og höfðu
innan skamms fylt stofurnar með
rökkri. Frú Madsen liafði lokið við
að koma litlu drengjunum i rúmið.
Nú stóð liún frammi i eldhúsi yfir
lampanum glaslausa og hugsaði um
steikina, sem var i pottinum og var
svo stór, að jafnvel fínt fólk hefði
haft ástæðu til að finna til sin af
henni. Hún liugsaði til brúðkaups-
ins sins fyrir tuttugu og fimm árum,
og það rifjaðist upp- fyrir henni, að
það væri nærri þvi eins langt siðan
að hún hefði verið glöð og vongóð.
En svo var það i gærkvöldi, að hann
Madsen hafði tekið um hálsinn á
henni og sagt, að nú yrðu þau að
gera sjer dagamun á morgun. Hann
hafði fengið henni peninga og sagt,
að nú yrði hún að kaupa handa
þeim góðan mat. Þó þau hefðu átt
erfiða daga stundum — vegna þess
að — — hann átti svo erfitt með
að vera óvinur flöskunnar, þá skyldi
silfurbrúðkaupsdagurinn þeirra að
minsta kosti verða gleðidagur, og
svo hver dagur upp frá því.
Nú var maturinn tilbúinn. Nú gæti
Madsen komið hvenær sem væri.
Hann ætti að geta verið kominn.
Hún bar lampann inn í stofuna og
lagði hvítan dúk á borðið. Diskarn-
ir voru svolítið sprungnir og kvarn-
aðir, en þeir voru að halda silfur-
brúðkaup líka, svo að þetta var
ekkert tiltökumál.
Hún opnaði gluggann hallaði sjer
út á gluggakistuna og horfði út.
Bara að liann færi nú að koma. Hann
skyldi fá að sjá, að hún gæti gert
heimilið vistlegt og að hún gæti
búið til góðan mat, þegar liún hefði
eitthvað til þess — — — og það
væri skemtilegra heima en á veit-
ingakránni. — Jæja, kanske vissu
þeir um hvaða dagur væri, þarna á
verksmiðjunni og hefðu. fengið sjer
glas saman. — — Bara að hann
kæmi undir eins og hann gæti. —
Jæja, þetta höfðu verið erfið ór.
Hún vildi ekki trúa því, að hann
kæmi ekki. Þess vegna hugsaði hún
um alt annað. Hún lagði sig fyrir til
að livíla sig, og svo' rann henni í
brjóst. — —
— — Það var skarkali frammi í
ganginum. Hún spratt upp og fann
að henni var kalt. Glugginn stóð
opinn. Hún hafði víst sofið lengi.
Nú kom maðurinn lienanr slagandi
inn. Hann var fullur og var með
blóm i potti undir handleggnum.
Með linmæltum bliðuorðum setti
hann blómapottinn á borðið. Svo
staulaðist hann áfram og fleygði sjer
í rúmið.
Hún lieyrði að hann kjökraði. Og
alt í einu var eins og birti í hennar
innri- manni. Svona hafði hún aldrei
sjeð hann áður.
Það var drepið á dyrnar frammi
og hún heyrði ryðgaða kerlingar-
röddina hennar frú Pedersen. Hvað
gekk eiginlega á áðan, spurði liún.
Hún hafði lieyrt að hann datt þarna
frammi. Og svo hafði verið matar-
lýkt á ganginum allan daginn. Hann
mundi víst ekki hafa meitt sig?
Frú Madsen strauk sjer um augun
með svuntuhorninu og svo sagði
hún — og rödd hennar titraði af
gleði: „Já, það er silfurbrúðkaups-
dagurinn okkar í dag!“
Og svo settist frá Madsen á rúm-
stokkinn hjá honum. Nú svaf hann
svo fast.

Hver samdi leikinn,
og hvert er efni hans?
BjörnsíjEPnE Bjömson
Fæddur í Kvikne í Austurdal 1832.
Dáinn í Paris 1910.
Þrátt fyrir Bjarnar-nafnið var
Björnstjerne Björnson síst af öllu
birni lilcur. Þessi samtíðarmaður,
vinur og keppinautur slórskáldsins
Henriks Ibsen var i flestu tilliti al-
ger andstæða lians. Ibsen jjráði ein-
veruna, Björnson kunni livergi bet-
ur við sig en í fjölmenni og var
hrókur alls fagnaðar. Ibsen fór af
landi burt í ónáð og fullur fyrir-
litningar á þjóð sinni, Björnson
dvaldist meðal þjóðarinnar, tók þátt
1 í stjórnmálum og barðist fyrir and-
legu frelsi hennar, og var í rauninni
foringi frjálslyndra manna í Noregi
í fjörutiu úr.
Björnson var prestfesonur, og í
æsku fluttist faðir hans nokkrum
sinnum milli prestakalla, svo að
sonurinn kyntist ýmsum landshlut-
um og nýju fólki á hverjum stað.
Hann tók stúdentspróf frá Heltberg
gamla og byrjaði háskólanám, en
hætti því til þess að geta gefið sig
að blaðamensku, en árið 1858 gaf
hann út fyrsta leikrit sitt, „Milli
bardaganna“. Sama árið varð hann
leikhússtjóri hjá „Den nationale
scene“ i Bergen. Af því starfi hans
leiddi það, að hann fjekk árið 1800
opinberan styrk til þess að ferðasl
til útlanda, og fór hann þá víða um
lönd og kynti sjer þau efni, sem
leikrita- og sagnaskáldi mega eink-
um að haldi koma.
Björnson átli þvi láni að fagna
að giftast ágætri konu, Karoline,
sem sjálf var leikkona í æsku, og ■
urðu samfarir þeirra hinar ágætustu.
Hún er nú látin fyrir fám árum, í
hárri elli. Um eitt skeið slóst upp i
vináttu þeirra Ibsen, og tók Björn-
son sjer það nærri, en ástæðan til
óvinganinnar var misskilningur. —
Síðar giftist Sigurd, sonur Ibsens,
Bergljótu dóttur Björnsons, hinni
kunnu söngkonu, og eftir það varð
vinátta ‘þeirra Ibsens og Björnsons
innilegri en nokkru sinni áður.
Björnson fjekk bókmentaverðlaun
Nobels árið 1903, og mun hafa ver-
ið meira lesinn um þær mundir, en
nokkur Norðurlandarithöfundur
annar. Það kvað jafnvel svo ramt að
þessu, að meira mun hafa verið þýtt
á önnur mál eftir Björnson þá, en
Ibsen. Mátti heita að Björnson væri
jafnvígur á alt: skáldsöguna, leik-
ritið og kvæðið. Þegar frá er skil-
inn Ibsen sem leikritaskáld, er Björn-
son tvimælalaust mesta skáldið, sem
Noregur hefir alið til þessa.
Hin eldri leikrit 'Björnsons vorú
mcð ljóðrænum blæ og efni þeirra
rómantiskt og lýsti trúlineigð. Af
leikritum þessa flokks má nefna:
„Sigurð slembi“, sem mun vera einna
mest þekt. Eftir því sem áhugi Björn-
sons á þjóðfjelagsmálum og viðfangs-
efnum af fjelagsmálasviðinu óx og
breyttist efnisval lians. Leikrit og
sögur hans frá efri árum eru öll
með meiri raunsæisblæ og oft með
nokkrum fræðslukeim. Árið 1874
kom „Gjaldþrotið“ út og fyrri hlut-
inn af „Um megn“ árið 1883. Eru
þessi tvö leikrit góð sýnishorn af
siðari ára leikjum Björnsons og jafn-
framt ein kunnustu leikrit hans. Af
öðrum leikritum má nefna „Leon-
arda“, „Hanski" og „Ritstjórinn“.
Gjaldþrotið.
(Kom út i Kaupmannahöfn 1874,
og varð brátt leikið í ýmsum borg-
um Norðurlanda. Frumsýningin var
i Stoklchólmi, nokkrum dögum áð-
ur, en leikurinn var sýndur í Krist-
ianiu. Heimili Henning Tjælde er í
litlum sjávarbæ í Noregi.)
Henning Tjælde, kaupmaður og
bruggari veitir fjölda manns vinnu,
og kaupið sem hann borgar fólki
sínu, er mikilsverður þáttur í af-
komu bæjarfjelagsins. Þegar Tjælde
þarf að færa út kvíarnar, þykir vin-
um lians og kunningjum það gott,
að mega ávaxta fje sitt í þeim.
Signe og Valborg, dætur Tjældes,
hafa verið aldar upp í iðjuleysi,
eins og titt er um ríkra manna dæt-
ur. Aðaláhugamál Signe er að lara
i höfuðstaðinn með unnusta sinum,
liðsforingjanum, til þess að verjast
leiðindum lieima, en Valborg virðist
Frh. á bls. 11.