Fálkinn - 09.04.1943, Blaðsíða 5

F A L K I N N
5
Dauðu trjemyndirnar sem stóðu
í hofunum voru ekki álitnar annað
en þær voru: táknmyndir mann-
legra eftirsóknarverðra dygða: þors,
sakleysis, ástar o. s. frv. Mennirnir
hafa altaf haft barnslega löngun til
að búa til sýnilegar myndir, sem
tákni trúartilfinningar þeirra. Þetta
gerist enn í dag og mun halda á-
fram að gerast.
Jeg veit vel að ýmsir vísinda-
menn líta öðrum augum á ásatrúna
en jeg, en af því að jeg veit um
svo marga aðra, sem eru mjer sam-
mála, tel jeg að mjer sje leyfilegt
að draga ályktanir af skoðunum
mínum og marga ára starfi. Jeg
get ekki tekið tillit til þess þó að
jafn áreiðanlegur sagnaritari og
Snorri Sturluson segi vjða, að menn
hafi trúað þvi að fúin trjemynd
væri goðið Þór, þvi að það er svo
bersýnilegt að þetta er rangt.
Sagnirnar tvær um þetta eru lijer-
umbil eins en -gerast á mismunandi
stað og tima. í annari er Ólafur
Tryggvason aðalpersónan en i
hinni Ólafur helgi. Þessi tvöfalda
saga sýnir hve vel kaþólsku klerk-
unum ljet að afbaka staðreyndir,
þangað til að j)ær runnu inn i með-
vitund almennings. í öðru lagi fer
sögnin í bág við heilbrigða skyn-
semi. ’Bændurnir „báru á milli sin
manlíkan mikið .... en er þat sá
bændur er á þinginu váru, þá
hljópu þeir allir upp ok Iutu því
skrýmsli." Og Dala-Guðbrandr mælti:
„Hvar er nú guð þinn, konungur;
þat ætla ek nú, at hann beri lieldr
lágt hökuskeggit; ok svá sýnisk
mér, sem minná sé karp þitt nú ok
þess hyrnings, er þér kallit byskup
ok þar situr i hjá þér, heldur en
fyrra dag; fyrir því at nú er várr
guð kominn, er öllu ræðr.“
Þá gaf konungur Kolbeini sterka
merki og laust hann „svá goð
þeirra, at l)at brast alt í sundr, olc
hljópu þar út mýss, svo stórar sem
kettir væri, ok eðlur og ormar.“
En konungur bað bændur að líta til
austurs og rann þá upp sólin. Síðan
setti hann þeim tvo kosti, að berj-
ast eða taka kristni og kusu bændur
þá að láta skírast.
Það gæti vel hugsast, að mýs
hefðu hlaupið út úr líkneskinu og
sjálfur hefi jeg fundið mýs í helgi-
myndum kaþólskra hænda, sem
standa úti á víðavangi suður í lönd-
um. En þegar sagt er að mýsnar
hafi verið stórar eins og kettir þá
sýnir það, að sagan hefir sætt með-
ferð og endursögn trúgjarnra fá-
ráðlinga og gerir það söguna í
heild þýðingarminni sem heimild.
Það sem bændur eru látnir segja
um að myndin sje annað og meira
en táknmynd guðdóms þá er það
ekki annað en afbökun og vitleysa
og afsannar sig sjálft, þvi að sá
sem gæti sagt: „nú er guð várr
kominn sem öllu ræður,“ er svo
þroskaður, að hann gæti ómögulega
trúað, að sá guð væri ekki annað
en fúin trjemynd. Trú feðra vorra
var að minsta kosti eins fjarlæg því-
líkum hugmyndum og páfakirkjan
er. Trú á skurðgoð hæfir illa Ástral-
íunegrum og því síður forfeðrum
vorum; þvi að trú þeirra var í eðli
sínu „kosmotheisk“: sólin var í-
mynd guðdómsins, svo var líka um
tunglið, stjörnurnar, himininn (Týr)
og morgunroðann (austrið), og eru
ekki aðeins rómverskir sagnritarar
til vitnisburðar um þetta heldur
norrænar fornleifar (helluristur með
sólarvagni og sólarmerkjum) og
staðanöfn.
í þessari frumlegu og fögru skoð-
un eru rætur norrænnar lífsskoð-
unar. Þegar maðurinn eftir Ragna-
rök er kvaddur fyrir alföður þá
bjargar honum hvorki auður nje
völd, frægð nje hermenskuafrek,
því alfaðir spyr aðeins um eitt:
Hefir þú lifað sem góður maður,
sem var fús til að fórna af þínu
fyrir ahnenningsheill? — — —
Nú skal minst frekar á árekstra
ásatrúarinnar og kristninnar.
Þrátt fyrir ofbeldið sunnan að
(Karl mikli ljet einu sinni drepa
4500 Saxlendinga, svelti landið,
flutti fjölda fólks lil Frakklands og
ljet skira það nauðugt, en kirkjan
rændi eignum þess) gekk þó svo
illa að kristna norðurlönd, að jafn-
vel hundrað árum eftir að Ansgar
kom til Danmerkur var landið ekki
orðið alkristið.
Munkúrinn Wedukind frá West-
falen segir, að Danir hafi ekki vilj-
að láta skírast en haldið þvi fram,
að jafnvel þó Kristur væri guð þá
ættu þeir þó annan guð betri. Við
gestaboð þar sem Haraldur blá-
tönn var viðstaddur fengu Popo
biskup og klerkar hans þessi svör.
Biskupinn bauðst þá til að gera
FaU Þórs. Teikning eftir Frölich,
Valkyrja.
kraftaverk, og með járnburði sann-
aði liann að trú hans væri sú rjetta
og konungur snerist og skipaði þegn
um sínum að láta skírast.
í Noregi fóru boðendur kristn-
innar fram með mesta ofsa. Ólafur
Tryggvasou ljet drepa menn uin-
svifalaust er þeir néituðu að láta
skirast, og hann ljet skera tunguna
úr sumum. Og þó gerðust sumir svo
djarfir að spyrna á móti. Ólafur
hafði nteð vjelum náð Eyvindi kinn-
rifu á sitt vald og hótaði honum lim-
lestingum ef hanu ljeti ekki skír-
ast. En hann var ófáanlegur og
ekki stoðuðu heldur umtölur bisk-
’—------------------------------
Þorgnýr lögmaffur talar á Uppsalaþingi.
upanna. Þá var skál með gtóðum
sett á kvið lionum og liann brend-
ur lifandi. Svona var kristnin boð-
uð. Til þess að draga fjöður yfir
þetta sagði konungur og biskupar,
að Eyvindur væri ekki maður held-
ur andi, sem hefði sest að i manns-
líkama.
Ólafur lielgi var ekki betri, og
það var síst að ófyrirsynju er lend-
ir menn gerðu samtök gegn honum
og drápu hann 1030.
En smámsaman hafði iiýja kenn-
ingin að sunnan gagnsýrt hin nor-
rænu þjóðfjelög svo, að öll and-
Frh. d bls. 14.