Fálkinn - 30.04.1943, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
- LiTLfi 5nBnn -
Erik Bertelsen:
Hver skaut hvern?
TT ENSLUKONURNAR Mörk og
Weber keyptu sjer sumarbústað
saman út við sjó, og þær voru báð-
ar skotnar í Mikkelsen kennara. —
Það hjelt liann að minsta kosti.
Þær voru altaf að bjóða honum
heim. Jú, hann langaði mikið til að
sjá sumarbústaðinn — bara að hann
hefði tíma til þess, en hann var
altaf að stúdera — rannsaka þýð-
ingu Goethes fyrir nútímann.
En livað sem því liði — hann
væri altaf velkominn.
Hann var oft laus liálfan dag i
einu. Sannast að segja gekk livorki
nje rak með Goethe-rannsóknirnar.
Hann gat ekkert átt við þær í góða
veðrinu. En samt lagði hann ekki
upp að heimsækja dömurnar. Sum-
part var hann í vafa um, hvort það
væri hann persónulega, eða vísinda-
maðurinn, sem þær dásömuðu. Og
svo flökraði það að lionum, hvort
ekki væri betra að vera piparsveinn.
Því miður hafði Goethe ekkert sagt
um það.
Svo kom fram á haust. Dagarnir
urðu svalir. Vetrarkvöldin mundu
gefa honum nægan tíma til visinda-
iðkana. En skyldi nokkuð verða úr
þeim? Þeir eiga svo marga kúnn-
ingja, þessir piparsveinar. Nei, ef
nokkuð ætti að verða úr verki, þá
yrði hann að eignast konu og lieim-
ili.
Og svo fór hann í sumarbústað-
inn einn sunnudag í september. —
Honum var ekki í liug að biðja
þeirra, hvorugrar. Hann ætlaði að
eins að kynna sjer hvor þeirra
mundi hæfa honum betur. Að því
er hann hjelt var Mörk meiri hús-
móðir en Weber var andlegar sinn-
uð.
Reynslan staðfesti þetta. Mörk sá
um húsverkin. Undir eins. og hún
hafði boðið hann velkominn hvarf
hún fram í eldhús. En Weber sýndi
gestinum í kring og virtist hún gera
• það með mikilli ánægju. Eiginlega
hafði Mikkilsen ekkert á móti því
að vera með henni. Hún var fall-
egri og ræðnari en Mörk. En hon-
um fanst að hún gæti talað dálítið ó-
skáldlegar um daginn og veginn.
Hann sá enga ástæðu til að kalla
þetta litla timburhús laufskála, þó
að þar væri öllu vel til liagað. Og
nýplægt garðkrýli var heldur eng-
inn rósalundur.
Hann sá að þreytandi mundi reyn-
ast að una í ektastandi með svona
manneskju. Og yfir matnum kóln-
uðu tilfinningar hans gagnvart Web-
er talsvert. Því að hann kunni að
meta góðan mat og fann, að Mörk
mundi vera mikill matgerðarsnill-
ingur. Honum gast líka vel að því
hve hæversk hún var. Honum þótti
beinlínis vænt um hana, þó að liann
vildi ekki sýna það meðan aðrir
voru nærri. Þess vegna talaði hann
meira við ungfrú Weber. En þær
misskildu víst þetta báðar.
Þegar Mörk fór að taka af borð-
inu ætlaði Weber að hjápa til, en
Mörk afþakkaði boðið: „Nei, láttu
mig um þetta. Tala þú við Mikkel-
sen.“
Weber hlýddi þegjandi. Hún ljet
Mikkelsen setjast í hægindastól og
fór að tala uin Goethe. En Mikkel-
sen var áhugalítill um liann og vildi
heldur tala um matinn. Hann þóttist
hlusta á Weber, en hugur hans var
allur i eldhúsinu, þar sem glamrið
heyrðist í diskunum. Svo varð hljótt
frammi. Nú mundi hún víst koma
inn. En hún kom ekki. Og þegar
Weber bað hann að lýsa skoðunum
Goethes á ástinni, þá tók liann ekki
eftir spurningunni, en svaraði úti
á þekju:
„Hvað skyldi vera orðið af henni
ungfrú Mörk?“
„Jeg hugsa að liún hafi farið út
í garð.“
„Ættum við ekki að fara út til
hennar?“
„Sama stendur mjer,“ sagði Web-
er, hálf afundin.
En um leið og þau stóðu upp
heyrðist hvellur uppi á lofti. Þau
liorfðust skelkuð í augu. Weber
fölnaði. Og Mikkelsen spurði, með
öndina í hálsinum: „Hver — skaut
—- hvern?“
í sama bili heyrðist dropi falla.
Þau litu bæði upp og sáu rauðan
blett í loftinu, og svo hnigu þungir
dropar niður á stofuborðið.
„Blóð!“ æpti Weber. „Hún hefir
skotið sig!“
Mikkelsen tók öndina á lofti: •—
„Hver hefir skotið sig?“
„Ungfrú Mörk, besta vinkona
mín!“ liljóðaði hún i móðrsýkis-
kasti. „Þetta er yður að kenna. Þjer
eruð afstyrmi. Þjer eruð þorpari!“
„Kæra ungfrú Weber —“ mald-
aði Mikkelsen í móinn.
„Kæra, kæra — minnist þjer ekki
á kærleika við mig. Þjer ættuð að
skammast yðar fram á grafárbakk-
ann! Hún elskaði yður. Þjer viss-
uð það. vel. En þjer ljetuð hana í
óvissu. Þjer kvölduð hana. Þjer
liafið varla talað orð við hana í
allan dag. Og nú hefir hún drepið
sig í örvæntingu yfir þessum þorp-
aralegu aðförum yðar!“
Svo glenti hún upp augun eins
og hún sæi eitthvað hræðilegt. Hneig
niður á sófann og stundi. Mikkelsen
leit við. í dyrunum stóð Mörk,
bráðlifandi.
Hún spurði rólega: „Hvað gengur
á hjerna?“ En Mikkelsen benti á
blettinn á borðinu og sagði: „Heyrð-
uð þjer ekki skotið uppi á lofti?
Einhver skaut sig — eða einhvern
annan!“
Mörk gekk að borðinu, drap fingr-
inum i pollinn og sagði: „Saft! —
Ribsberjasaft! Við eigum tvær flösk-
ur uppi á lofti, og tappinn liefir vist
sprungið úr annari þeirra. Viljið
þjer koma upp og sjá?“
Hann leit til Weber og sá að ekki
liafði liðið alveg yfir hana. Svo fór
hann með Mörk upp á loft. Það var
eins og Mörk hafði haldið. Saftin
liafði ólgað og tappinn látið undan
með hvelli.
Þegar þau komu ofan aftur sáu
þau Weber bregða fyrir. Hún var
komin í ferðaföt og hvarf út um
dyrnar. Mikkelsen varð órótt.
„Hvers vegna fer hún?“ spurði
hann.
„Hún blygðast sin víst fyrir mis-
skilninginn,“ svaraði Mörk bros-
andi. „Og víst enn meira fyrir
hvernig hún skammaði yður.“

Hver samdi leikinn,
OQ hvert er efni hans?
flntDn TjekDu
Fæddur í Taganrog í Rússlandi 1860,
d. í Badenweiler í Þýskalandi 1904.
Um allan heim er rússneska skáld-
ið Anton Tjekov kunnur fyrir smá-
sögur sínar. Sem smásagnaliöfundur
ber han nhöfuð og herðar yfir flesta
samtiðarmenn sina, og fjöldi fólks
hefir dáð þessa grein skáldskapar
lians án þess að hafa hugmynd um,
að hann var líka frægt leikritaskáld,
og enginn samtíðarmaður hans í
Rússlandi var jafnvígur honum á
allar greinar ritlistarinnar.
Og þó var hann sonarsonur ánauð-
ugs bónda, sem hvorki kunni að lesa
og skrifa. En þessi afi hans hafði
kaupsýsluvit, og með ýmiskonar
verslun fjenaðist liann svo, að hann
gat keypt sjer og fjölskyldu sinni
frelsi. Pavel sonur hans var lika
duglegur kaupmaður og dugði vel
í versluninni, sem faðir lians rak í
Taganrog. Græddist þeim fje þangað
til járnbraut var lögð um nágranna-
bæinn, því að þá dróst verslunin frá
’%/r*//*//^i^//*//*//*//+//^/s+//*//+//*//**r»//*/,%//+//*//*//%//%//^/+/
„Heyrðuð þjer þá ....?“
„Jeg heyrði hvert orð. Mjer var
ómögulegt annað. Jeg kom hingað
inn til að athuga, hvort skotið hefði
verið hjer. Mjer heyrðist það.“
„Hm! — hvernig datt henni i hug
að segja Jietta við mig. Höfðuð þjer
sagt henni að ....?“
„Nei, en máltækið segir: „Margur
heldur mann af sjer.‘
„Jú, jeg get hugsað mjer, að hún
hafi hugsað sitthvað um mig. En
þjer, ungfrú Mörk — ?“
Spurningin varð ekki lengri og
hún svaraði engu. Þau horfðu bara
hvort á annað, og hvorugt leit und-
an.
Og þegar Weber hafði jafnað sig
eftir geðshræringuna nokkrum dög-
um seinna mfæ mfæ mfæmfæymm
hjónin í ertnistón: „Hver skaut
hvern?“ þá urðu þau að svara því
hreinskilnislega, að þau hefðu
ekki hugmynd um það.
Taganrog. Þetta gerði út af við versl-
un Tjekovs gamla og fjölskyldan
komst á vonarvöl.
Hún fluttist þá til Moskva, að und-
anteknum Anton hinum unga. Hann
varð eftir og liafði verið sjeð fyrir
mal og húsnæði í þrjú ár, þangað
til hann lyki námi við gagnfræða-
skólann í bænum. En siðan fór
hann til Moskva og tókst að komast
í háskóla þar. Ætlaði hann sjer að
verða læknir. Eri hann varð að
vinna ekki aðeins fyrir sjálfum sjer
lieldur einnig fjölskyldu sinni, og
þess vegna fór liann að semja smá-
sögur fyrir gamanrit eitt, sem kom
út vikulega. Það eru þessar sögur,
sem almenningur i Rússlandi þekkir
Tjekov einkum af enn þann dag i
dag, þó að ýmsar aðrar Jijóðir
mundu telja þær sóðalegar og lítil
listverk. Sögurnar' og leikirnir, sem
hann samdi eftir að hann, var orðinn
fullþroska maður, og sem í þýðing-
um á erlend mál hafa skapað hon-
um heimsfrægð eru lítt kunn í Rúss-
landi, nema af fámennuin hópi
mentamanna.
Maðurinn Tjekov var mjög fje-
lagslyndur. Hann vildi helst altaf
vera í fjölmenni og á lieimili hans
var jafnan margt gesta sainankomið.
En lengst af æfinni átti liann við
sjúkdóm að stríða, því að hann var
tæringarveikur. Þó að hann væri
læknir sjálfur, þá hirti hann lítt um
að fara eins A'arlega með sig og
nauðsynlegt var. Loks bar sjúkdóm-
urinn hann ofurliði, þegar hann stóð
i blóma listar sinnar, aðeins sex
mánuðum eftir frumsýninguna á
leiknum Kirsuberjagarðurinn. Hjá
enskumælandi þjóðum eru þrír aðr-
ir leikir hans í jafn miklum metum.
Þau leikrit heita: Máfurinn, 'Vanga
frændi og Sgsturnar þrjár.
KIRSUBERJ AG ARÐURINN.
Frú Ranevsky og Anya dóttir
hennar koma heim úr Parisardvöl
og komast þá að raun um, að auglýst
hefir verið uppboð á ættaróðali
þeirra fyrir skuldum. Fjölskyldunni
finst Jiað óbærileg tilhugsun, að
missa kirsuberjagarðinn sinn, því
að livítu blómin i honum eru ein
sælasta bernskuminning hennar. En
frú Ranevsky er kærulaus og skilur
ekki gildi peninga. Gayef bróðir
hennar er jafn mikið barn þegar
peningar eru annars vegar. Barbara
stjúpdóttir hennar er eina mann-
eskjan i fjölskyldunni, sem veit hvað
peningar eru — en hvernig á hún
að útvega þá?
Lopahkin, sem áður var þræll, er
orðinn rikur landeigandi. Hann er
gamall vinur og aðdáandi frú Ran-
cvsky og ráðleggur henni að rifa
liúsið á landareigninni og eyðileggja
kirsuberjagarðinn, en leigja svo
landið fyrir byggingalóðir. Þá hafist
svo mikið upp úr því, að öllu sje
borgið. Leigan muni gefa svo mikið
af sjer, að frúin geti lifað og látið
eins og lienni líst til æfiloka.
En hún vill eklci fara að þessu
ráði, finst það ganga of nærri sóma
sinum, og svo er ástin á kirsiberja-
garðinum. Hún slær málinn á fresl,
en vonar að eitthvert kraftaverk
komi henni til bjargar. Þannig líð-
ur fram að uppboðsdeginum. Amma
frú Ranevsky hefir sent henni 1500
sterlingspund og frúin og bróðir
hennar halda að þessi upphæð geti
bjargað málinu við. En þegar Gayef
og Lopahkin koma aftur af uppboð-
inu, fær hún að vita, að upphæðin
Framliald á bls. 11.