Fálkinn - 30.07.1943, Blaðsíða 4

4
fAlkinn
TVÆR MERKAR BYGGINGAR:
Somerset House og Hamton Court
1. SOMERSET HOUSE. Eftir Claud Golding.
Mörgum þykir vænt um að bregða sjer inn í Temple úr
öllum skarkalanum í Strand, einni mestu umferðagöt-
unni í London. En þeir eru ekki margir, sem þekkja
annan húsagarð, nokkru vestar, við Somerset House. Þó
eiga margir erindi í Somerset House, því að þar eru
skráðar allar barnsfæðingar, giftingar og mannalát í
Bretlandi, og þangað leitar fólk einnig þegar það þarf að
kæra útsvarið sitt eða skattinn.
í eftirfarandi grein segir Claud Golding í fám orðum
sögu Somerset House og stofnun skráningarstofunnar,
sem verið hefir þar síðan 1836.
Sá sem reikar fylgdarlaus uni
hið fræga stræti Strand, er ekki
líklegur til að taka eftir boga-
dyrum einum, sem liggja inn
í húsagarð, umkringdan þung-
búnum byggingum, með slitnum
dyrahellum. En þarna við þenn
an húsagarð eru heimkvnni
tveggja merkra stofnana —
Manntalsskrifstoí'unnar og Skatl
stofunnar. Á fyrnefnda staðn-
um eru skrásettar allar fæðing-
ar, hjónabönd og mannalát, þar
getur fólk fengið afrit af arf-
leiðsluskrám og þarna er unn-
ið úr manntalsskýrslunum. En
skattstofan innheimtir tekju-
skatt og ýms önnur opinber
ítjöld.
í meira en hundrað ár liefir
þessi húsagarður endurómað
af fótataki allskonar fólks, sem
hefir þurft að fá að skoða
manntalið. Margt af því hefir
alist upp sem munaðarleysingj-
ar og vill fá að vita deili á for-
eldrum sínum. Aðrir eru að
gera kröfu til arfs fyrir sjálfa
sig eða aðra, og meðal tíðustu
gesta eru skrifarar málaflutn-
ingsmannanna.
Stungið hefir verið upp á því
að flytja þessa stofnun í önnur
húsakynni úti á landi. En verði
það gert þá er rofin aldar göm-
iil hefð, því að það var árið
1836 sem fyrsti manntalsstjór-
inn var skipaður í Englandi og
settist að í Somerset House. Og
húsið yrði ekki það sama ef
manntalsskrifstofan flytti það-
an. Og ekki mundi sama and-
rúmsloft Victoríutimabilsins
vera yfir stofnuninrti, ef hún
flyttist i önnur húsakynni, sam-
kvæmari tískunni en Somerset
House er.
Þeir sem lesa sumar frásagn-
ir Charles Dickens, ekki síst
i „David Copperfield“ fá nokkra
hugmynd um andrúmsloftið í
Somerset House, þar sem Dick-
ens er að lýsa Doctor Connnons.
Setningarnar sumar, svo sem
„gamall og skuggsæll húsagarð-
ur, hellulagður“, eiga ekki síð-
ur við Somerset House en hinn
staðinn. En Doctor Commons
var að sumu leyti fyrirrennari
Somerset House, svo að eigi er
furða þó að líku sje saman að
jafna.
Það er skemtileg kenslustund
í sálfræði að svipast um í göng-
unum á Somerset House og
horfa á fólkið, sem er að leita
að nöfnum i miljónaregistrun-
um. Hringstigar hafa verið sett-
ir upp til þess að geta náð upp
i hillurnar, og bækurnar, sem
flett er upp í, eru svo þungar
að kvenfólki er ofraun að hand-
leika þær.
Einu sinni þegar jeg var að
blaða þarna í skrám komu tvær
ameríkanskar konur lil mín og
báðu mig um að fletta upp gift-
ingarvottorði foreldra sinna, en
þau böfðu flust til Ameríku
nokkru fyrir jjrælastyrjöldina
1861—4. Jeg hafði ekkert sjer-
stakt að gera og varð j>ví þarna
með þeim í tvo tíma. Við gát-
um fundið nöfnin, en hvergi
voru neirt skilríki finnanleg
fyrir Jjví, að foreldrarnir hefðu
nokkurntíma gifst, en hálfvegis
grunar niig', að systurnar hafi
haft einhverja nasasjón af þessu
áður en þær fóru að leita.
Að luxfa upp á fæðingarvott-
orðum fólks, sem fætl er fvrir
1836 mætti virðast erfitt verk,
|)ví að þá voru fæðingar hvergi
skráðar nema í ministerialbók-
um prestanna. Öldum saman,
fyrir 1836 hjeldu prestarnir
skrár yfir fæðingar, giftingar
og mannalát. En j)essar skrár
voru ekki fullkomnar, sjerstak-
lega hvað fæðingar snertir, því
að mörg börn voru aldrei skírð.
Og svo voru sumir prestarnir
slóðar. Til dæmis voru liundruð
fólks gefin saman í hinu fræga
Hampton Court er með ljetl-
ara yfirbragði og nátengdari
gleðinni en nokkur ensk kon-
ungshöll önnur. • Byggingin er
fögur, skrúðgarðarnir eru haf
Fleet-fangelsi, þar sem ýmsu
illj)ýði var safnað saman, en
skrár um j)essar giftingar voru
næsta ófullkomnar. Og meira
að segja var skránum ábóta-
vant lijá ýmsum af liinum svo-
kölluðu betri prestum. Nöfnin
voru skakt rituð. og sumstaðar
höfðu prestarnir bætt við ýms-
um athugasemdum frá sjálfum
sjbr, svo sem: „Altaf vorkendi
jeg lionum,“ eða „stelpan var
einslakt flón.“
En það sem Manntalsstofan
skráir af fæðingum, hjónabönd-
um og mannslátum, er óhælt
að reiða sig á.
Somerset House var uppruna-
lega höfðingjasetur, sem Ed-
ward Seymour, hertogi af Som-
erset og hróðir þriðju konu
Hinriks VIII., Jóhönnu Seym-
our, bygði. Grjótið er sumt af
öðru efni í höll jjessari, kom
úr ýmsum skrítnum stöðum.
Mikið af grjótinu var tekið úr
svonefndu beinahúsi gömlu Sl.
Paulskirkjunnar og klaustur-
kirkju Jóhannesarklausturs i
Clerkenwell í London.
Á 17. öld átti Henrietta kona
Charles fvrsta heima i höllinni,
og þegar Charles annar dó, selt-
ist Katrín af Bragansa, ekkja
hans þar að. Síðan eignaðist
liver drotningin eftir aði’a Som-
ersel House, þangað til það var
rifið seint á 18. öld.
Sir William Chambers bygði
Somerset House það. sem nú
stendur, en hann var einn af
fremstu húsameisturum Eng-
lands á átjándu öld. Ekkert
sjerstakt var gerl við þetta mikla
stórhýsi framan af, en j)ó voru
þar jafnan haldnar málverka-
sýningar konunglega Málara-
skólans, þang&ð til Málverka-
safnið var bygt. Fornfræðafje-
dagið og önnur lærdómslistafje-
lög, svo sem stjörnufræðifjelag-
ið, jarðfræðifjelagið og fleiri,
hjeldu þar oft fundi sína. Nú er
liúsið alþjóðareign.
af blómum á bökkum Thames,
grasvellirnir með fjölda af gos-
brunnum, og trjágarðarnir með
fram öllum vegum — alt gleð-
ur jjetta augað. Sunnudagsgestir,
llogagöngin, sem gengið er inn um frá Strand inn í húsagarðinn i
Somerset House.
2. HAMPTON COURT. Eftir Owen Morshead
Hampton Court stendur á Temsárbakka, skamt frá Lond-
on og hallargarðarnir eru opnir almenningi. Þessvegna
þekkja fleiri þessa höll en flestar aðrar konungshallir. —
Owen Morshead er bókavörður í annari konungshöll,
Windsor Castle og hefir skrifað um hana hjer í blaðinu.
Hjer fer á eftir grein, sem hann hefir skrifað um Hamp-
ton Court.