Fálkinn - 06.08.1943, Blaðsíða 3

FÁLKINfi
3
Aldarafmæli Edwards Grleg
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavik. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfratn
HERBERTSprení.
Skraddaratiankar.
Aldrei verður of oft á þvi klifað
við eyru þjóðar, sem kallar sig
menningarþjóð, og meira að segja
gortar i tima og ótímo af menningu
sinni — og þó einkum forfeðranna
— að ebki getur það verið skamm-
laust, ef sómatilfinnin kemur nærri
þeim hugsunum, að ísland-i«eigi ekki
neitt listasafn eða þjóðmenjasafn.
Söfnin eru til, eða vísir til þeirra.
En þau lifa „á útigangi“ eins og
próf. Haraldur heitinn Níelsson
sagði forðum í háskólaræðu, er hann
flutti. Síðan sú ræða var flutt hefir
þó svo um skipast, að Háskólinn
hefir eignast rnjög vegleg húsa-
kynni og stúdentar hafa aðgang að
tveim góðum, nýtisku bústöðum,
undir eins og hernáminu lýkur.
En listin og dýrmætustu eignir
þjóðmenjasafnsins — þetta er í
kössum i kjöllurum austur í Hrepp-
um eða hver veit hvar. Listin er á
vergangi, þrátt fyrir það að land-
ið hefir á síðustu þremur áratug-
um eignast fríðan hóp listafólks,
einkum málara. Þeir sem eru komn-
ir á síðari helming aldar, að aldri
til, muna það vel, að um aldamót-
in .var aðeins einn málari til á
íslandi. Svo kom annar — og svo
komu rnargir.
Fyrir óheppilega tilviljun hefir
málverkalist íslendinga orðið að bit-
beini í munnum stjórnmálamann-
anna. Fá dæmi eru til þess í sögu
þjóða að stjórnmálomenn hafi þótt
öðrum betur failnir til þess að
segja almenningi sönn orð um list.
Og þó að listmönnum ýmsum tak-
ist misjafnlega, þá mun rjettast að
láta sem minst um það. Því að það
gleymist sem gleymast skal, og
geymist, sem geymast skal. Því ræð-
ur komandi kynslóð, en ekki sú„
sem er skirnarvottur að verkun-
um.
En á þeirri flæðiöld mammons,
sem nú fer um landið, væri ekki
nema þarft og rjett að gera ráðstaf-
anir til þess, að landið eignaðist
sæmilegt liús, sniðið við vöxt, fyrir
íslenslct listasafn og þjóðmenjasafn.
Það er dýrt að byggja stórhýsi núna
en það er ódýrt að leggja krónurn-
ar til hliðar núna, fyrir sliku húsi.
Við höfum, okkur lil skammar, átt
þjóðleikhús í smíðum í áratug. Það
er sagt, að það geti eigi orðið full-
gert fyr en eftir að striðinu er lolc-
ið. Stríðinu lýkur og þjóðleikhúsið
verður fullgert. Én næsta húsið í
listarinnar þjónustu verður mál-
verkasafnið. Vill ekki þing og stjórn
Fáir menn á Norðurlöndum hafa
sungið sig inn í fleiri hjörtu, en
tónsnillingurinn Edvard Grieg.
Tónsmíðar hans hljóma heimsend-
anna á milli, við hin nyrstu höf og
undir suðrænum pálmum og alls
staðar hrífa þau hugina. En samt
sem áður er það fyrst og fremst
hjartá Noregs, sem syngur í tónum
Griegs. í norsk þjóðlög, norska þjóð-
trú og sagnir, sækir hann innbiást-
ur sinn, kraft tóna sinna.
Fimtánda júní síðastliðinn voru
liðin hundrað ár frá fæðingu Ed-
vards Grieg. Þess var víða minst,
koma sjer saman um, að peningar
verði i liandraðanum, lil jjess að
reisa það að fullu, undir eins Og
ófriðnum iýkur.
til dæmis hjá löndum hans í Lund-
únum. Heima í Noregi mundi lians
áreiðanlega iiafa verið minst með
stórkostlegum og veglegum hálíða-
höldum, ef föðuriand hans hefði
verið frjálst, en ekki hiekkjað við
fangelsismúr nazismans. En á ald-
arafmæli hans komu landar hans i
Lundúnum saman í stærstu hljóm-
leikaliöll Lundúna, Albert Hall, og
iiyltu minningu lians. Þeir feðgar
Hákon sjöundi og Ólafur rikisarfi,
voru viðstaddir þessa Grieghljóm-
leika, og margt annara þektra Norð-
manna.
Edvard Grieg fæddist í Björgvin
15. júni 1843. Faðir lians var kaup-
maður og báðir foreldrarnir söng-
elskir og listfengir. þó einkum móð-
irin. Á unga aldri kyntist Edvard
fiðJusnillingnum Ole Bull, sem kom
honum i náin kynni við norsk þjóð-
lög og norskt jjjóðlíf gegnum tón-
listina. Ole Buli sá, að mikill og
góður efniviður var í þessum unga
vini hans og hvatti til þess, að hann
yrði látinn leggja stund á hljómiist-
arnám. Sextán ára gamall fór Ed-
vard Grieg svo til Leipzig, sem þá
var mikil hljómlistarborg og lræg,
Ekki fjell honum jjó aliskostar við
Leipzig og taldi uinhverfið þar ekki
eiga við sig. Siðar dvaldist hann í
Kaupmannahöfn um nokkurra ára
skeið, en síðan fluttist haún lieim
til Noregs.
Frú konungsstúkunni:
Fru Gerd Grieg, Húkon konungur,
Ólafur konungsson og Nordahl
Grieg.
Tónlistarstörf Griegs verða ekki
rakin hjer enda hefir það verið
gert á öðrum vettvangi. En allir þeir
sem nokkru sinni hlýða á tónlist
liafa eitthvað lieyrt af tónsmiðum
Griegs og flestir hrifist af þéim.
í samningu tónsmíðanna studdist
hann mjög við norsk þjóðlög og al-
þýðulög, en var eigi að síður frum-
Iegur og sjálfstæður. Og þótt liljóm-
list lians sje fyrst og fremst norsk,
á hún jafnframt hið aljijóðlega, sem
flytur liið staðbundna út yfir tak-
mörk sín og gerir öllum þjóðum
fært að njóta þess.
Skipstapar Svía.
Svíar hafa mist 204 skip,
samtals 530 þúsurtd smá-
lestir, síða.n stríðið hófst,
en þeir hafa smíðað á inn-
lendum smíðastöðvum 390.-
000 tonn í s.karðið.
Samkvæmt skýrslum, sem birtar
hafa verið í „Svensk Sjöfartstidn-
ing“ liafði sænski kaupflotinn mist
alls 204 skip, samtals 520.000 brúttó
smálestir, til marsloka í ár. Þar eru
meðtaldir þrir fislci-vjelbátar, sam-
tals 620 smálestir. Skipatjónið er að
svo stöddu orðið meira en það var
í allri fyrri heimsstyrjöldinni, en
þá var 247 sænskum skipum ým-
ist sökt eða að þau voru tekin her-
námi. Ef stóru farþegaskipin „Stock-
holm“ og „Kungsholm“, sem Svíar
urðu að selja, vegna þess að þau
lágu í erlendum höfnum þegar styrj-
öldin skall á, væru talin með, mundu
enn hækka tölurnar, sem lýsa skip-
tapa Svía i þessari styrjöld.
Þegar hlutfalislalan er athuguð:
hlutfall skipatjóns Svía í sambandi
við stærð flotans fyrir stríð, reynist
svo að Svíar hafa mist um 40%
Frh. á bls. 14.
Albert Hall, sem er stærsti hljómleikasalur Lundúnaborgar, var jijett-
skipadur fólki. Meðal viðstaddra voru Hákon 7. Noregskonungur, Ólaf-
ur rikiserfingi, meðlimir norsku stjórnarinhar og sendilxerrar erlendra
rikjo við hirð Hákonar konungs. I konungsstúkunni sátu þau frú
Gerd Grieg til hægri handar konungi og Noraahl Grieg til vinstri hand
ar Ólafi Hákonarsyni.