Fálkinn - 27.08.1943, Blaðsíða 14

14
F Á L K 1 N N
9
%
Happdrætti Hailgrímskirkju i Reykjavík
4
Vinningurinn eitt af vönduðustu íbúðarhúsun-
um í höfuðstaðnum.
Úr eldhúsi
Húsið er alt laust til íbúðar, svo eigandinn
getur ráðstafað því eftir vild 1. okt. n. k.
Vinningurinn verður tekjuskatts- og útsvars
frjáls.
Tryggið yður miða í tíma.
Látið Hallgrímskirkju njóta nafns!
Happdrættisnefnd HaJIgrímskirkju.
happdrættlshússlns
Hvaðan koma rúbínarnir
Það er einskonar æfintýraljómi
yfir gimsteinsnafninu rúbín. Rauðir
rúbínar þykja allra eðalsteina feg-
urstir, og einnig eru þeir með dýr-
uslu gimsteinum, einkanlega ef þeir
eru stórir. I fornum austurlenskum
sögum er víða minst á rauða, geisl-
andi rúbína, og engar gjafir þóttu
konunglegri en þeir, enda voru þeir
óspart notaðir til þess að skreyta
með kórónur og veldissprota hinna
austrænu fursta, sem flesfir söfnuðu
meira að sjer af gulli og gimsteinum
en furstum Evrópu hefir nokkurn-
tíma tekist. Þessir gimsteinar finn-
ast mjög' óvíða i heiminum, en þó
einkum i landi, sem nú er oft minst
á, nefnilega í Burma. Þar finnast
rúbínar í árfarvegum, en eru þá ó-
ásjálegir. Það er ekki fyr en eftir
að Jjeir hafa verið slipaðir, sem
þeir l>ykja hæfir í ennisspangir
hefðarkvenna og kórónur höfðingj-
anna.
Ekta austurlenskir rúbinar finnast
á mjög takmörkuðu svæði, einkum
í nánd við bæina Kyat-Pyen, Mook-
op og ýms smáþorp í 'Burma. Enn-
þá eru mjög óbrotnar aðferðir hafð-
ar til þess að ná gimsteinunum.
Árnar bera fram með sjer mikið af
aur og leir, eins og íslensk jökul-
vötn, en lilaðið er fyrir þennan
framburð með timburgrindum og
Ieirinn síðan þveginn vandlega, því
að í honum eru rúbínarnir. Flestir
Jreirra eru vitanlega örsmáir, en
þeir fáu stóru rúbinar, sem koma
í leitirnar eru afar dýrir. í gamla
daga voru það ákvæði, að allir
rúbínar, sem náðu ákveðinni ]>yngd,
voru eign konungsins í Burma;
sterkur vörður var haldinn um nám-
urnar og einkum höfð gát á, að
Evrópumenn kæmust ekki í J>ær.
Þær kröfur eru gerðar til góðra
rúbína að J>eir sjeu dumbrauðir á
lit, dúfublóðsrautt er liturinn kall-
aður. Ef steinninn liefir þennan lit
og ákveðna ]>yngd er hann mildu
dýrmætari en jafnjmngur demant-
ur. — Annar steinn, sem heitir
spinel og er einnig eðalsteinn, get-
ur einnig verið eins fallegur á að
lita og ekta rúbin, en liefir ekki
sömu hörku og eðlisþynd og ekta
rúbín. Þessvegna er það algengt, að
spinel sje seldur sem ekta rúbín,
því að hann er miklu algengari og
því ódýrari en ekta rúbín. Stærsti
ekta rúbíninn, sem menn vita um
í Evrópu, var sá, sem Gustav III.
Svíakonungur færði Katrínu Rú'ssa-
drotningu er hann fór í lieimsókn
til St. Pjetursborgar. Hann var und-
urfagur enda fóru sögur af þessari
gjöf um alla Evrópu. Annar sögu-
legur rúbín er sá, sem er í ensku
keisarakórónunni, í miðjum Matta-
krossinum. Pjetur grimmi gaf „svarta
prinsinum" þennan gimstein árið
1367, og síðar var hans getið er
Hinrik V. hafði hann með sjer i
orustuná við Azincourt en l>á mun-
aði minstu að liann týndist. Síðar
hefir það komið á daginn að steinn
þessi er spinel en ekki ekta rúbín,
en eigi að síður er þetta einkar fag-
ur og glitrandi eðatsteinn. Það kvað
vera mjög erfitt að skera úr um
hvort rúbínar sjeu ekta eða ekki, og
jafnvel bestu sjerfræðingum getur
skeikað í því efni. Þannig töpuðu
einu sinni þrír skrautgripafræðing-
ar veðmáli er þeir áttu að dæma
um rúbin, sem þeir töldu ekta.
Harkan er öruggasta einkennið; hún
er nærri því eins mikil og á demönt-
um, en hann er tiarðasti steinninn
sem menn þekkja. Eitt er einnig
einkennilegt við ekta rúbín; þegar
hann er hitaður mikið þá verður
liann grænn á litinn, en fær aftur
sinn eðlilega lit er hann kólnar.
í mörg ár hefir verið reynt að
búa til gimsteina á efnarannsókna-
stofum, með því að blanda saman
ýmsum efnum við mikinn hita og
ýms óvenjuleg skityrði. Hefir t. d.
tekist að framleiða örsmáa demanta
með þessu móti. En þó að eitthvað
verði ágengt í þessu framvegis,
munu gimsteinar þeir, er koma úr
skauti jarðar, halda sínu fulla gildi,
eins pg ekta silki þykir jafn eftir-
sóknarvert síðan farið var að gera
gerfisilki. t

Dt’ekkiö Egils-öl

Bókafregn.
GLETTUR,
1000 kímnisögur.
H.f. I.eiftur gaf út.
Þó að allmikið birtist af skrítlum
í blöðum og tímaritum virðist það
eigi úr vegi þó að gefið sje út í bók-
#arformi ,,úrval“ af þesskonar bók-
menntum. Um þær 1000 skrítlur eða
kímnisögur, sem Hersteinn Pálsson
liefir tckið saman' í eina bók', sem
hann nefnir Gletlur, má segja það,
að þær taka atlmjög fram skrítlum
þeim, sem að jafnaði birtast i blöð-
unum og liefir mikit natni verið
lögð við þýðinguna á þeim. Því að
það er alls ekki vandalaust að þýða
skrítlur svo vel fari, og mikinn
fjölda af erlendum skrítlum er ó-
mögulegt að þýða á annað mál, svo
sem þær, sem fela í sjer orðaleiki
og „brandara".
Það er kostur á bókinni, að skrítl-
urnar eru flokkaðar niður eftir efni,
og eru flokkarnir atls 16. Hjer er
ein úr fyrsta flokknum, sem nefnist
ýmsar skrítlur (nr. 36):
„Aðstandendur hins látna símuðu
næstu blómabúð. Borðinn með
kransinum átti að vera mjög breið-
ur og á honum átti að standa:
„Hvíldu i friði,“ báðum megin, og
ef rúm leyfði, þá „Hittumst hjá
guði“.
Aðalafgreiðslumaðurinn var ekki
við, en nýi aðstoðarmaðurinn bauðst
til að sjá um þetta. Þegar kransinn
kom vakti liann óskifta athygli allra.
Á honum stóð: — „Hvíldu í friði
báðum megin og ef rúm leyfir þá
hittumst lijá guði.“
Skrítlurnar í „Glettum“ eru allar
teknar úr amerísku skritlusafni og
lýsa þvi fyrst og fremst ameríkanskri
gamansemi. Sumar skrítlurnar liafa
sjest á prenti áður á íslensku, en
við slíku verður aldrei sjeð í svona
bók. Langsandega meiri hlutinn lief-
ir ekki áður komið fyrir augu is-
lenskra tesenda, og inun verða tek-
ið með miklum þökkum af þeim,
sem langar til að brosa. — H.f.
Leiftur gaf út bókina.
FJÁRSJÓÐAEYJAR.
í skáldsögum er stundum sagt frá
ýmsum fjarlægum eyjum, þar sem
fjársjóðir liafa verið fótgnir, og
slundum hefir það jafnvel komið
fyrir í raun og sannleika, að teið-
angrar liafa verið gerðir út til þess
að l'inna slíka fjársjóði, En til eru
fjársjóðaeyjar al' annari gerð, sem
að vísu eru ekki eins ,,skáldlegar“
og í sögunum, en bera þó nafn með
rentu. Tökum til dæniis eyjuna
Nauru i Kyrrahafi. Fyrir rúmri
hátfri öld veilti enginn maður þess-
um óbygða kóralliólma athygli. En
svo kom það á daginn, að eyjan
var mestinegnis fosfat, sem tnegt var
að vinna úr feiknin öll af dýrmæt-
um áburði. Og á samri stundu varð'
eyjan mörg hundruð miljón dollara
virði. Sama er að segja um Bell
Island við New Foundland. Það er
ekki langt síðan að eyja þessi var
ekki talin nema 100 dollara virði.
En þá fundust þar járnnámur og
var eyjan þá þegar seld fyrir tvær
mitjónir dollara. Það eru auðtindir
jarðarinnar sem skapa fjársjóðaeyj-
ar nútímans.