Fálkinn - 03.09.1943, Blaðsíða 2
2
F Á L K I N N
\
Ekkert rotið i Danmörku
Hjer fer á eftir stuttur úrdráttur úr grein í
„The New Republice“ — „Nothing rotten in
Denmark“ eftir C. H. W. Hasselries.
■\J AZISTAR liafa leitast við að
’ gera Danmörku að einskonar
sýningargiugga fyrir fegurð Stór-
Þýskalands. Þar hafa innrásarmenn-
irnir hagað sjer best og helst reynt
að koma sjer í mjúkinn hjá þjóð-
inni; þar auglýstu þeir í flónsku
sinni, að jjeir væru að gerast „skipu-
lagslega elskaðir“. En j)ar hafa þeir
orðið fyrir verstu vonbrigðunum.
Danir vörðust ekki innrás naz-
istasveitanna vegna þess að þeim var
l>að ofurefli. Sem mesta menningar-
þjóð nútímans liöfðu Danir ekki
vjelar til víga. Þeir neyddust til að
treysta griðasamningunum, sem Þjóð
verjar gerðu við þá árið 1939. — En
síðan innrásina 9. apríl 1940 hefir
mikið andóf verið háð í Danmörku.
Viðnám Dana Iiófst nteð neyðar-
legu háði, sem gerði nazista bál-
reiða, en hinsvegar var þeim ókleift
að endurgjalda í sömu mynt. En nú
nýlega ltefir viðnámið breyst í
spellvirki og vinnustöðvanir.
Skömmu eftir hernámið setti
kaupmaður einn upp auglýsingu uin
kenslukver í ensku. Þar stóð: —
„Lærið ensku áður en hinir ensku
vinir okkar koma.“ Hann fjekk
harðar ákúrur fyrir, og breytti því
auglýsingunni svona: „Lærið þýsku
áður en Þjóðverjar vinir okkar fara.‘
f afgreiðslusölum stærsta dagblaðs
ins í Kaupmannahöfn var nazistum
það þyrnir í augum að sjá stóra,
innrammaða mynd af Churchill. En
þeir gátu ekkert sagt, því að mynd
þessi hafði verið tekin úr stóru
tímariti i Berlin og var þar með
þessari undirskrift: „Vonleysissvip-
urinn á Churchill, þegar hann frjetti
um fall Frakklands.“ Danir nota nú
orðatiltækið „vonlaus eins og Cliur-
chill“ í háði. Sjerstaklega lieyrast
þessi orð oft i liinum mörgu Churc-
hill-klúbbum danskra stúdenta.
Dánir kalla hina grænklæddu her-
menn nazista engisprettur. Þetta
nafn átti sjerstaklega vel við, þeg-
ar Danir sýndu leikrit bygt á einni
sögú H. C. Andersen á Kgl. leikliús-
inu. Þar var sagt frá Iltlum, græn-
um skordýrum, sem gátu alls ekki
skilið hvers vegna þau væru svo itla
þokkuð. Nazistar bönnuðu sýning-
una; en með þessu banni játuðu þeir
opinberlega, að þeir hefðu skilið
skensið með teiknum, og vakti þetta
htátur um alla Danmörku.
Þegar nazistar fóru til Kristjáns
konungs og kröfðust þess að Danir
settu lög gegn gyðingum, svaraði
hinn vísi konungur: „Hjer er ekkert
gyðingamál á ferðinni, sjáið þjer.
Við tetjum ekki sjálfa okkur ómerk-
ari menn en þá.“ Nazistar reiddust
svarinu, en gátu ekki að gert. Síðar
var konungur viðstaddur gyðinga-
messu í fullum skrúða.
Þegar Hitler simaði konungi langt
afmælisskeyti, urðu nazistar alveg
steinliissa á svari konungs. Það var
svo: „Þakka yður fyrir!“
Foringi Gestapo i Danmörku,
Werner Best (Danir kalla starf hans
„bestialskt"), krafðist þess að Dan-
ir tjeti af liendi við Þjóðverja tíu
tundurskeytabáta, sem er meiri lilut-
inn af þeim l'lota, sem Danir eiga.
Þegar nazistar voru mintir á loforð
sitt, að floti Dana skyldi látinn ó-
hreyfður í þeirra eigu, sneru þeir
við blaðinu. Sögðust liafa verið
misskildir: þeir vildu aðeins taka
skipin á leigu.
„Danski flotinn er ekki til teigu,“
sagði konungur alvarlega.
„Þá tökum við skipin. Gerið þau
viðbúin undir að framseljast okk-
ur!“ sagði nazistaforinginn.
Danir afvopnuðu skipin og fluttu
allar- fatlbyssur og annan útbúnað í
land og settu það inn í geymstuhús.
Siðan brann geymsluhúsið til kaldra
kola. Nazistar skipuðu blöðunum
að minnast ekkert á tundurbátana.
En konungurinn tjet l'lagga ötlum
dönskuin flöggum í hálfa stöng og
kvaddi sjálfur áhafnir bátanna, 800
manns, með handabandi.
Þegar Þjóðverjar auglýstu leit að
flugritum, kvað við um alla Dan-
mörku aðvörunin: „Felið flugritin
yðar.“ Ilvenær sem enskir flugmenn
hafa orðið að lenda í Danmörku
og liafa verið handteknir hefir flætt
yfir þá blómum og gjöfum. Danir í
Englandi báðu enska flugherinn að
varpa sprengjum yfir verksmiðjur
Burmeister og Wain, sem sniiða
stærstu Dieselmótora i lieimi. Þegar
kprengjurnar fjellu til jarðar fóru
Danir ekki dult með gleði sína.
Um sinn hjeldu Þjóðverjar því
fram, að engin skemdarverk væru
unnin í Danmörku. En á nóttunni
sjást bjarmar af eldi á himninum,
bjarmar sem þættu skrítnir á friðar-
timum. Járnbrautarteinar, bryggjur
og brýr- verða fyrir sprengingum.
Járnflísar finnast í smjöri, sem er
flutt til Þýskalands. Fiskur, sendur
,frá Danmörku er úldinn,
Skemdarverkin eru nú orðin svo
algeng, að Þjóðverjar, sem bönnuðu
blöðunum áður að minnast á þau,
leyfa þeim nú að geta um minni-
liáttar skemdarverk, og aðvara
dönsku þjóðina um leið. En um liin
meiriháttar skemdarver'k er alls
ekki getið — t. d. þegar frumkvæði
Dana sjálfra, með aðstoð breskra
sprengja gerði stærstu skipasmíða-
stöð Dana óvirka í sex rnánuði.
Sífeldar samgöngur eru mitti Eng-
lands og Danmerkur. Danir komas'
úr landi um Svíþjóð, og með aðstoð
enska flughersins komast þeir heim
aftur með því að nota fallhlífar og
Danir hjálpa þessum ferðamonnum.
Nazistar heita þráfaldlega háum
verðlaunum fyrir að framselja Dani,
sem andvígir sjeu Þjóðverjum, en
hingað lil hafa þessi boð ekki verið
þegin. „Við furðum okkur á því, að
Danir vænta sjer alls góðs af Bret-
um, en alls ilts af Þjóðverjum,“ sagði
þýskt blað í einfeldni sinni nýlega.
Vitanlega banna Þjóðverjar bækur
eins og For Whom the Bells Tolls,
The Moon Is Dawh og The Keys of
the Kingdom, en þó komast þessar
bækur leynivegu til attra, sem vilja
lesa þær. Tuttugú og fjögur leyni-
hlöð eru gefin út og dafna vel, eitt
þeirra hefir 50.000 eintaka uþplag.
Og sje starfsfólk svona blaðs liand-
tekið í kvöld, þá er nýlt fólk lil
reiðu og kemur blaðinu út á morg-
un.
Nazistar hafa tekið helminginn af
liinum ágætu kúm og hestum Dana,
þrjá fjórðu af svínastofni þeirra,
fimm sjöttu af liænsnum þeirra og
öðrum alifuglum, afrakstur sements-
verksmiðjanna, og .skipasmíðastöðv-
arnar nota þeir allar. Þeir „borga“
fyrir þetta með þýskum liernáms-
mörkum.
Nazistar heimtuðu að fá 150.000
verkamenn í þýslcar verksmiðjur, og
lofunðu því að dönsku verkamenn-
irnir skyldu njóta söniu kjara og
þýskir, en um verkamenn frá öðr-
um liernumdum löndum áttu önnur
og óliagkvæmari ákvæði að gilda.
En að svo stöddu hafa þó ekki nema
um 35.000 danskir verkamenn feng-
ist til að fara til Þýskalands, þrátt
fyrir allskonar hótanir.
Þrátt fyrir þriggja ára blessun
og blekkingar nazistaveldsins, gátu
Danir þó liaft frjálsar kosningar.
„Þetta sýnir hve víðsýnir og göf-
uglyndir við erum,“ sögðu kúgararn-
ir. En Þjóðverjar göptu af undruu
yfir svarinu, sem fjekst við kosn-
ingarnar. Af tveimur miljónum at-
kvæða mættu 90 af hundraði á kjör-
fundunum, eða um 55% allra lands-
búa. Nazistaflokkurinn danski fjekk
tæplega tvö atkvæði af hverjum
tmndrað.
í Bandaríkjunum skar hinn vin-
sæli sendiherra Dana, Henrik Kauff-
man á öll tengsl við liina dönsku
stjórn í Danmörku, sem var á valdi
Þjóðverja, og gerði samning þann,
sem skipar Grænland undir vernd
Bandaríkjanna. Hann annast einnig
greiðslur af dösnkum veðdeildar-
brjefum, sem seld liafa verið í
Bandaríkjunum.
„Friðar-takmark okkar,“ sagði dr.
Kauffman nýlega i ræðu, „er mjög
einfalt. Við gerum engar kröfur til
*
Síra Þórðnr Oddgeirsson, prófastur
á Sáuðanesi, varð sextngnr t. þ. m.
Gnðbjör'd Ögmundsdóttir, Tjörn
Stokkseyri, verðnr 75 ára í dag.
landa; í raun rjettri ' engar kröfur
til annars en frelsisins.“
Viðskiftasamningar voru undirritaðir í síðustu viku
milli Bandaríkjanna og Islands og skulu þeir gilda til
næstu þriggja úra. Leland Morris sendiherra undir-
skrifaði fgrir hönd Bandaríkjanna, en Vilhj. Þór vegna
Islands. Sjást þeir sitjandi hjer á mgndinni, en stand-
andi að balci þeim þeir Carlos Warner, Björn -Ólafsson
og Agnar Kl. Jáhsson.
U. S. Signal Corps tók mgndina.