Fálkinn - 24.09.1943, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Líf og dauði Fasismans
Eftir Wickham Steed
D’Annunzio af sjer fyrir mikla
fjárupphæð. Þá sneri herfor-
ingjaráðið sjer til Mussolini og
hjálpaði til að undirbúa að fasc-
istar „gengi til Róm“. Af ýms-
um ástæðum tafðist þetta þang-
að til í olctóber 1922, þegar þeir
konungsfrændinn hertoginn af
Aosta og Diaz hershöfðingi,
stjórnandi hersins, hræddu Vic-
tor Emmanel konung til þess að
gera Mussolini að forsætisráð-
herra og boða hann til Róma-
borgar með símskeyti.
Mussolini hafði sjálfur verið
í *svo miklum vafa um hvort
„gangan til Róm“ tækist, að
hánn tók ekki þátt í lienni sjálf-
ur, en l)jó sig undir til að flýja
til Sviss, ef illa kynni að fara.
En þegar liann liafði fengið
skeyti konungs „geklc“ hann til
Róm í svefnvagni. Fylgismenn
hans höguðu sjer eins og óald-
arflokkur livarvetna i landinu,
börðu andstæðinga sína og
heltu ofan í þá laxerolíu, bundu
þá við ljóskerastólpa, brutu hús
þeirra, brendu blaðaskrifstof-
ur, skutu sósíalista og sam-
vinnumenn undir því yfirskyni
að þeir væru að „koma á reglu‘5^
Grandi (síðar sendiherra í Lon-
don) og Ralbo sköruðu fram úr
þessum óhæfuverkum.
löngu síðar, livort þetta væri
satt, svaraði hann: „Það var
alveg satt. En hitt er jafn satt,
að jeg liefi klifrað upp í valda-
sessinn á bökum þess fólks, sem
lijelt að kommúnistahættan væri
til“.
Matteotti-ódæðið.
Samt var Mussolini ekki rótt.
Sósíalistar vpru enn liðsterkir
á þinginu og um land alt. Hinn
„almenni" (lcaþólski) ílokkur
Don Luigi Sturzo átti 107 menn
á þingi. Þó að marxistar hegð-
uðu sjer bjánalega, með þvi
að reyna að koma á allsherj-
arverkföllum, áttu hinir hæg-
fara sósíalistar að foringja víta-
lausan mann og mælskan, Gia-
como Matteotti, sem Mussolini
hafði beyg' af.
Snemma í júní 1924 lagði
Mussolini fyrir bófaflokk þann,
sem var leynilögrela hans, og
var undir stjórn De Bono hers-
höfðingja, að „lítillækka“ Matte-
otti með því að nema hann á
brott og lemstra hann. Þessari
skipun var hlýtt. Matteotti var
numinn á brott um hábjartan
dag, og var drepinn er liann
reyndi að verjast limlestingun-
um. Líkinu var fleygt í vatns-
ræsi undir vegi í Campagna
II.
Mennirnir, sem studdu hann
til valda.
Þarna urðu tímamót hinnar
svonefndu „bolsjevikahreyfing-
ar“ á Italíu. Iðjuhöldar, auðkýf-
ingar og landeigendur, ásamt
miðstjettamönnum, sáu, að þeir
Stríðsmaðurinn Mussolini.
höfðu verið að hræðast grýlu,
og ákváðu að láta ’ grýluna
horga brúsann. Stóreignamenn-
irnir sáu nú Mussolini *fyrir fje,
gegn þeirri kvöð að liann skyldi
heita svartstökkum sínum til
þess að ganga á milli bols og
höfuðs á kommúnistum og sós-
~ íalistum. Þeir gerðu það. Giol-
itti, hinn slægi „frjálslyndi" for-
sætisráðherra, skipaði hernað-
aryfirvöldunum að afhenda fas-
istum vo])n og skotfæri, og gaf
lögreglu og öðrum yfirvöldum
bendingu um, að láta sjer sjást
vfir misgerðir fascistanna. Þús-
undir sósíalista og samvinnu-
manna voru drepnir eða lemstr-
aðir að ósekju. Þetta þótti þó
of mikið af því góða. Urðu æs-
ingar út af þessu og við kosu-
ingarnar i júli 1921 voru 125
sósíalistar kosnir á þingið. Giol-
itti fjell, en hinir vopnuðu fasc-
istar stóðu eftir, sem raunveru-
legir stjórnendur landsins.
Þá tók italska herforingjaráð-
ið í taumana. Það livatti D’Ann-
unzio til þes að ,ganga til Róm‘
og taka sjer einræði. En nýi for-
sætisráðherrann, fyrverandi sós-
íalisti sem hjet Bonomi, lceypti
En erlendis varð sú skoðun
víða ríkjandi, að fascisminn
hefði bjargað ítölum frá komm-
únismanum, þó að Mussolini
hefði skrifað — og aldrei þessu
vant sagði hann satt — í blað
sitt, Popolo d’Italia, að engin
hætta hefði stafað af komm-
únismanum í Ítalíu eftir sept-
ember 1920. Þegar enskur aðdá-
andi hans spurði hann að þvi
D’Annunzio, skúldið, sem lagði Fi-
ume undir ítallu.
hjá Róm, en blóðug föt lians
voru afhent De Bono um kvöld-
ið. Mussolini ljest ekkert vita
um hvað af Matteotti liefði orð-
ið og ljet svo ummælt, að hann
mundi liafa flúið úr landi.
Þegar líkið fanst varð þessi stað-
hæfing að engu, en atburðurinn
vakti megna gremju og æsingar
um alla Italíu. MuSsolini skalf.
Öldungardeildardómur rann-
*
sakaði málið. Sú rannsókn
leiddi margt í ljós. Nokkrir af
morðingjunum voru settir í
fangelsi.
En nú gerðu andstæðingar
fascista í þinginu skissu, sem
ómögulegt var að lagfæra. I
stað þess að vekja landslýðinn
til haráttu gegn fascismanum,
Ciano greifi, tengdasonur Mussolini,
sem sakaður er um að hafa notað
sjer völd sín til þess að draga sjer
fje.
neituðu þeir að mæta á þing-
fundum þangað til leyst væri
úr liinni „siðferðilegu spurn-
ingu“ um sekt Mussolini. Frjáls-
lyndi foringinn á þingi, Amen-
dola varð að gjalda þessa skissu
með lífi sínu. Mussolini ljet
lemja hann til bana.
I æsingunum, sem urðu út af
Dlalteotti-morðinu sneri Victor
Emmanuel sjer á ný til „gamla
refsins“, Giolitti, og spurði liann
hvort hann vildi taka að sjer að
áhyrgjast, að lög og regla lijeld-
ist í landinu, ef Mussolini væri
látinn fara frá. Giolitti svaraði
því játandi - hann skyldi koma
á reglu eftir þrjár vilcur. Þeg-
ar konungur spuixSi hverju sú
bið ætti að sæta, svaraði Giolitti
að stjórnin yrði að vera afskifta-
iaus þann tima, meðan þeir,
sem hefðu orðið fyrir barðinu á
fascistunum væru að kveða þá
í kútinn. Konungi leist ekki á
þetta og Ijet Giolitti fara en
gerði Mussolini fastari í sessi.
I launaskyni fyrir þetta kúgaði
Mussolini nú þingið, rauf stjórn-
arskrána, sem konungurinn
hafði svarið að vernda og varð-
veita, er hann tók ríki, og lagði
á smiðshöggið með því að gera
konunginn að leikbrúðu stór-
ráðs fascista, sem gekk svo
langt að lieimta sjer vald til
þess að ráða ríkiserfðum.