Fálkinn - 15.10.1943, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Leo Tolstoi:
UPP
í borginni Vladimir átti heima
ungur kaupmaður, Ivan Dimitrich
Aksunov að nafni. Hann átti tvær
verslanir og eitt ibúðarhús.
Aksunov var laglegur maður með
ljóst, hrokkið hár, fullur af fyndni
og hrifinn af hljómlist. Á öndverð-
um æskuárum sínum hafði hann
heldur setið að sumbli og gerðist
þá oft liávaðasamur, er hann draklc
úr hófi fram. Eftir að hann stað-
festi ráð sitt, ljet hann af öllum
drykkjuskap, nema við sjerstök tæki-
færi.
Eitt sumar ætlaði Aksunov á mark
aðinn í Nizhny. Þegar hann var að
kvelja fjölskyldu sina, sagði lcona
hans við hann: „Ivan Dimitrich
legðu ekki af stað i dag, mig hefir
dreymt ljótan draum um þig.“
Aksunov hló og sagði: „Þú ert
hrædd um að jeg iendi í einliverju
slarki á markaðnum.“
Kona hans svaraði: „Jeg veit ekki
við hvað jeg er hrædd, en jeg veit
það eitt, að jeg hefi þunga drauma.
Mig dreymdi að þú værir að koma
aftur heim og þegar þú tókst ofan
húfuna, þá sá jeg að hár þitt var
grátt.“
Aksunov hló. „Þetta er heilla-
merki,“ sagði hann. „Við skulum
sjá hvort jeg sel ekki allar vörur
mínar og færi þjer einhverja gjöf
heim af markaðnum.“ Síðan kvaddi
hann fjölskyldu sína og ók á brott.
Þegar leiðin var hálfnuð, hitti
hann annan kaupmann, sem hann
þekti. Þeir tóku gistingu á sama
veitingahúsinu. Fengu þeir sjer te
og fóru síðan að sofa í herbergjum
hvoru við hliðina á öðru.
Það var ekki háttur Aksunovs að
sofa lengi fram eftir degi og þar
sem hann vildi nota morgunsvalann,
vakti hann ökumann sinn fyrir dög
un og sagði honum að hafa hest-
ana tilbúna.
Því næst fór hann yfir um til
húsráðanda (hann bjó i smáhýsi á
bak við), greiddi reikning sinn og
hjelt svo áfram ferð sinni.
Þegar hann hafði farið um 25
milur, nam hann staðar til þess að
á hestunum. Aksunov hvíldi sig á
meðan í gangi gistihússins. Síðan
hjelt hann út i anddyrið, ljet hita
te og dró fram fiðlu sína og tók.að
leika á hana.
Alt í einu ók þríæki upp að dyr-
unum. Það hringlaði í bjöllunum
og embættismaður steig út og tveir
hermenn með honum. Hann sneri
sjer að Aksunov og byrjaði að yfir-
heyra hann og spyrja hann hver
hann væri, hvaðan hann kæmi. Ak-
sunov leysti greiðlega úr spurning-
unum og sagði: „Viljið þjer ekki fá
yður te með mjer?“
En embættismaðurinn hjelt áfram
að spyrja hann spjörunum úr. Hann
spurði: „Voruð þjer einn eða með
öðrum kaupmanni? Sáuð þjer hinn
kaupmanninn í morgun? Hversvegna
lögðuð þjer af stað fyrir dögun?“
Aksunov undraðist, að allar þess-
ar spurningar skyldu vera lagðar
KOMA SVIK UM SIÐIR
fyrir hann. En hann sagði alt af
ljetta um það sem gerst hafði og
bætti síðan við: „Hvers vegna spyrj-
ið þjer mig eins og jeg væri þjófur
eða ræningi? Jeg er á ferð í eigin
erindunPog þess gerist engin þörf að
yfirheyra mig.“
Embættismaðurinn kallaði á lier-
mennina og sagði: „Jeg er sýslu-
maður í þessu hjeraði og ástæðan til
þess að jeg yfirheyri yður er sú,
að kaupmaðurinn, sem þjer voruð
með síðastiiðna nótt, hefir fundist
skorinn á háls. Við verðum að rann-
saka farangur yðar.“
Þeir fóru inn í húsið. Hermenn-
irnir og sýslumaðurinn leystu utan
af farangri Alcsunovs og rannsökuðu
hann. Alt í einu dró sýslumaðurinn
liníf út úr poka og hrópaði: „Hvers
hnífur er þetta?“
Aksunov leit við og þegar hann
sá blóðstorkinn hnífinn tekinn út
úr poka sínum, varð hann hræddur.
„Hvernig stendur á að blóð er á
hnífnum?"
Aksunov reyndi að svara, en gat
varla komið upp nokkru orði. Hann
stamaði: „Jeg —- veit það ekki —
jeg á hann ekki.“
Þá sagði sýslumaðurinn: „í morg-
un fanst kaupmaðurinn skorinn á
háls. Þjer eruð sá eini, sem hefir
getað gert það. Húsið var lokað
innan frá og enginn annar var þar.
Hjerna er þessi blóðstorkni linífur
í pokanum yðar og svipur yðar og
látbragð koma upp um yður! Segið
mjer livernig þjer drápuð liann, og
hversu miklu fje þjer stáluð?"
Aksunov sór og sárt við lagði að
hann hefði elcki gert það, að hann
hefði ekki sjeð kaupmanninn eftir
að þeir drukku saman teið, að hann
hefði enga peninga nema 8 þúsund
rúblur, sem væru hans eigin eign,
og að hann ætti ekki hnífinn. En
hann var óstyrkur í röddinni, and-
lit hans var fölt og hann skalf af
otta eins og hann væri sekur.
Sýslumaðurinn skipaði hermönn-
unum að binda Aksunov og setja
hann upp í vagninn. Þegar þeir
bundu hann á fótum og fleygðu hon-
um upp í vagninn, signdi liann
sig og grjet. Peningar hans og vörur
voru teknar af honum og hann flutt-
ur til næstu borgar/og hneptur þar
í varðliald. Upplýsinga var leitað
um hann í Vladimir. Kaupmennirn-
ir og aðrir borgarbúar sögðu að
liann hefði verið vínhneigður áður
fyrr og eytt tíma sínum til einskis,
en að hann væri góður maður. —
Siðan hófst rjettarrannsóknin: Hann
var ákærður fyrir að hafa myrt
kaupmann frá Ryazan og rænt hann
20 þúsund rúblum.
Kona hans var utan við sig af
örvæntingu og vissi ekki hverju
hún ætti að trúa. Börn hennar voru
öll kornung. Eitt þeirra liafði hún
á brjósti. Hún fór með þau til borgar
innar, þar sem maður hennar var
í haldi. í fyrstu fjekk hún ekki að
heimsækja hann. En fyrir þrábeiðni
hennar var henni leyft það að lok-
um. Þegar hún sá eiginmann sinn
hlekkjaðan í fangabúningi, lokaðan
inni með þjófum, glæpamönnum,
fjell hún i ómegin og lá lengi i
óviti. Síðan tók liún börnin til sín
og settist niður nálægt honum. Hún
ræddi við liann um ýmsa hluti heim-
an frá, og spurði hann hvað hefði
komið fyrir hann.
Hann sagði henni alt af ljetta. Hún
spurði: „Hvað eigum við nú til
bragðs að taka?“
„Við verðum að senda beiðni til
tzarsins, að liann láti ekki saklaus-
an mann tortímast.“
Kona hans sagði honum að liún
hefði sent beiðni til tzarsins, en
henni liefði ekki verið sint.
Aksunov svaraði ekki og virtist
mjög hugsjúkur.
Síðan sagði kona hans: „Það var
ekki út í bláinn, að mig dreymdi að
húr þitt væri orðið grátt. Manstu
eftir því? Þú hefðir ekki átt að
leggja af stað þann dag.“ Hún strauk
fingrunum gegn um hár hans og
sagði: „Elsku Vanya, segðu konunni
þinni sannleikann, varst það ekki
þú, sem gerðir það?“
„Svo að þú grunar mig líka!“
sagði Aksunov. Hann huldi andlitið
i höndum sjer og fór að gráta. Sið-
an kom hermaður og sagði, að kona
hans og börn yrðu að fara burt og
Aksunov kvaddi konu og börn í
síðasta sinn.
Þegar þau voru farin varð Aksun-
ov hugsað til þess, sem sagt liafði
verið og þegar liann mintist þess
að kona hans hafði einnig grunað
hann, sagði hann við sjálfan sig:
Það virðist sem Guð einn viti sann-
leikann. Nú verðum við að 'leita til
lians eins og frá honum einum er
miskunar að vænta. — Og Aksunov
sendi enga beiðni framar. Hann gaf
upp alla von, en bað til guðs.
Aksunov var dæmdur til flenging-
ar og til vistar í námum. Síðan var
hann húðstrýktur með hnútasvipu
og þegar sárin undan svipunni voru
gróin, var hann sendur til Siberíu
með öðrum föngum.
í 26 ár dvaldi Aksunov sem fangi
í Siberíu. Hár hans varð hvítt sem
mjöll og skegg .hans gerðist grátt
og þunt. Öll gleði hans var dauð.
Hann varð lotinn í herðum. Hann
gerðist seinn í gangi, talaði fátt og
hló aldrei, en baðst oft fyrir.
í fangelsinu lærði Aksunov skó-
gerð og vann sjer inn dálitla peninga
sem hann varði til þess að kaupa
„Æfi dýrlinganna". Þessa bók las
liann, þegar ljós var nóg i fangels-
inu. Á sunnudögum las hann kafla
úr Biblíunni í kirkju fangelsisins
og söng i kórnum, því að liann hafði
enn þá ágæta rödd.
Yfirvöldum fangelsisins geðjaðist
vel að Aksunov, vegna hógværðar
hans og hinir fangarnir báru virð-
ingu fyrir honum. Þeir kölluðu liann
„afa“ og „dýrlinginn". Þegar þeir
þurftu að senda yfirvöldunum í
fangelsinu beiðni um eitthvað, gerðu
þeir AksunoV ætíð að formælanda
sínum og þegar deilur risu milli
þeirra sjálfra leituðu þeir til lians
til þess að láta liann jafna málið
og dæma i því.
Aksunov bárust engar fregnir
lieiman að og hann vissi einu sinni
ekki ,hvort kona hans og börn væru
enn á lífi.
Einn dag kom nýr hópur af saka-
mönnum í íangelsið. Um kvöldið
söfnuðust eldri fangarnir lcringum
liina nýkomnu og spurðu þá frá
hvaða borgum og þorpum þeir væru
og fyrir hvaða sakir þeir liefðu ver-
ið dæmdir. Aksunov settist einnig
niður lijá föngunum og hlustaði
hryggur á svip á samtalið.
Einn af nýju föngunum, liár, sterk-
legur maður um sextugt með þjett,
grátt skegg, var að segja hinum fyr-
ir hvað liann hefði verið tekinn
fastur.
„Jæja, vinir,“ sagði hann. „Jeg
gerði nú ekki annað fyrir mjer en
að taka liest, sem var.bundinn við
sleða, og jeg var tekinn fastiir og
ákærður fyrir þjófnað. Jeg sagði að
jeg liefði aðeins tekið hann til þess
að komast fyr lieim og mundi síðan
hafa slept honum. Þar að auki var
ökumaðurinn vinur minn. Svo að jeg
sagði: „Það er alt í lagi.“ „Nei,“
sögðu þeir. „Þjer stáluð þá lionum.“
En þeir gátu ekki sagt hvar, hvernig
jeg hefði stolið honum. Einu sinni
framdi jeg virkilegt órjettlæti og
hefði rjettilega átt að vera kominn
hingað fyrir löngu, en í það skifti
komst ekki upp um mig. Nú liefi
jeg verið sendur hingað fyrir eklci
nokkurn skapaðan lilut .... Jæja,
jeg er að skrökva að ykkur, jeg hefi
verið fyrr i Siberíu, en jeg dvahli
þar ekki lengi.“
„Hvaðan ertu?“ spurði einhver.
„Frá Vladimir. FjöLkylda mín er
frá þeirri borg. Nafn mitt er Makar,
en jeg er einnig kallaður Semyonich.'
Aksunov leit upp og sagði: „Segðu
mjer Semyonich, þekkir þú nokk-
uð Aksunov-fjölskylduna í Vladim-
ir? Er það fólk enn á lífi?“
„Þekki það? Auðvitað. Aksunov-
fólkið er ríkt, þó að faðirinn sje í
Siberíu: syndari eins og við sjálfir,
að því er virðist! En hvað um þig
afi, hvers vegna komst þú liingað?
Aksunov þótti ilt að ræða um ógæfu
sína. Hann varp öndinni mæðulega
og sagði: „Vegna synda minna hefi
jeg verið í fangelsi þessu í 26 ár.“
„Hvaða synda?“ spurði Makar
Semyonich.
En Aksunov sagði aðeins: „Það er
nú svo — jeg hlýt að hafa átt það
skilið.“ Hann mundi ekki hafa sagt
neitt meira, en fjelagar hans sögðu
nýju föngunum, hvernig á ])ví stæði
að Aksunov væri í Siberíu, að ein-
hver hefði drepið kaupmann nokk-
urn og komið síðan lmifnum í far-
angur Aksunovs og hann verið
dæmdur saklaus.
Þegar Makar Semyonich heyrði
þetta, leit hann á Aksunov, sló sjer
á lær og lirópaði: „Þetta er alveg
dásamlegt! Virkilega dásamlegt! En
hvað þú ert orðinn ellilegur afi!“
Hinir spurðu hann, hvers vegna
liann væri svo undrandi og livar
hann hefði sjeð Aksunov áður. En
Makar Semyonich varðist allra
frjetta. Han sagði aðeins: „Það er
dásamlegt að við skulum hittast
hjer, drengir!“
Þegar Aksunov lieyrði þessi orð,
datt honum í liug, livort þessi mað-
ur vissi, hver hefði drepið lcaup-
manninn, svo að hann sagði: „Semy-