Fálkinn - 05.11.1943, Blaðsíða 11

F Á L Ií I N N
11
Dvergríki Evrópu
vera of lítið til að mega vera með-
Sitt af hvsrju um furstadæmið
Lichtenstein, lýðveidið San Mar-
ino, spilavítið Monaco og- frírík-
ið Andorra. —
Árið 1939 afsalaði furstinn í Liclit
enstein, Franz L, sjer vödum í liend-
ur bróðursonar síns, Jósefs prins,
sem fyrir nokkrum árum kom till
íslands til að veiða lax. Furstinn
var orðinn hálfníræður en Jósef ekki
nema 33 ára og ógiflur enn. Leridir
hann sennilega í klónum á einliverri
amerískri dollaraprinsessu, sem gel-
ur ef til vill gerbreytt öllu ríkinu
með vasapeningunum sínum. Franz
gamla leiddist altaf í Lichtenstein
Og hjelt sig lengstum í Vín, en
þegar Þjóðverjar hirtu Austurriki
fóru Lichtensteinbúar að ympra á
því, að gamli maðurinn kæmi heim
í ríki sitt svo að Hitler gleypti hann
ekki líka. En það vildi Franz ekki
heyra nefnt á nafn og fóru svo leik-
ar, að hann sagði af sjer.
Lichtenstein er eitt af hinum svo-
nefndu dvergríkjum Evrópu, sem
fyrir óskiljanlega gletni örlaganna
hafa fengið að halda sjáfstæði sinu
undir handarjaðrinum á löndum,
sem eru þeirn niiljón sinnum votd-
ugri. Hin ríkin eru San Marino,
Monaco og Andorra. Monaco er
þeirra voldugast og frægast, og frægð
sína og fje á það að þakka spila-
vítinu í Monle Carlo. Ekkert þess-
ara ríkja er svo slórt, að hægt sje
að sjá það berum augum á litlu
Evrópulandabrjefi.
Lichtenstein er furstadæmi og
gengur furstatignin i erfðir i karl-
leg'g furstanna. Sjest þess fyrst get-
ið á 12. öld i gömlum skræðum.
Land þetta liggur að Rin, og er eins
og krækiber á milli Sviss annarsveg-
ar og Austurríkis hinsvegar. Helm-
ingur landsins er i Rínardalnum
sjálfum og er þar frjósamt land
og búhöldar góðir, sem selja bæði
korn og kvikfjenað úr landi, en
liinn helmingurinn er fjalllendi, og
liæsti tindurinn i landinu er tals-
vert liærri en Öræfajökull (2573 m.)
og heitir Naakopf. Landið er 159
ferkílómetrar, eða nokkru stærra en
Þingvallavatn og ekki nema dagleið
göngumanns að fara kringum alt
ríkið. Á þessum litla skækli lifa
12.000 manns, þar af eru tæp tvö
þúsund í höfuðborginni, sem heitir
Vadus. Eru íbúar allir rómversk-
kaþólskir, eins og íbúar hinna dverg-
ríkjanna. Engin er þar herslcylda
og voru Lichtensteinbúar lilutlausir
í lieimsstyrjöldinni miklu, og nulu
þess þar, að engan munaði um þá.
Aðalatvinna landsbúa er jarðyrkja
og griparælct, en auk þess vinna
þeir góðar marmaranámur, sem eru
í landinu. Og af iðnaði til útflutn-
ings má sjerstaklega nefna kven-
töskur og vasabækur, úr innlendu
geita- og sauðskinni. Líka eru þar
tvær spunastofur, sem vinna að
mestu leyti úr bórnull.
Ein járnbraut í landinu' og teng-
ir hún það við járnbrautir Austur-
ríkis og er hún um 12 kílómetra
löng.
Árið 1920 sótti Lichtenstein um
inngöngu í alþjóðabandalagið. En
beiðninni var synjað — landið þótti
limur í svo veglegri samkundu. Hin
dvergríkin liafa ekki lieldur fengið
að ganga i þjóðabandalagið. En
þrátt fyrir þessa lítilsvirðingu sótt-
ust margir eftir því, að fá að verða
ríkisborgarar í Lichtenstein og er-
lendum auðfjelögum þótti gott að
láta skrásetja heimilisfang sitt par,
því að skattarnir voru ekki nema
brot af því, sem þeir liefðu orðið
annarsslaðar. Og frímerkin frá Licht
enstein eru lika eftirsótt, álíka og
íslensku frímerkin voru hjer fyrr-
um, meðan póstflutningarnir voru
litlir.
ítalska lýðveldið San Marino er
ekki nema fáeinna klukkustunda
akstur með járnbraut í suðaustur frá
Lichtenstein og er nokkurra kíló-
metra vegur þaðan niður að Adria-
hafi. íbúar eru þar nálægt þúsund
fleiri, en i furstadæmi Jósefs, en
stærðin talsvert minni, því að land-
ið er ekki nema 98 ferkílómetrar.
Er hægt að aka kringum San Mar-
ino í bifreið á rúmum hálftíma. Þó
er San Marino ekki minsta dverg-
ríkið í Evrópu. En í einu tillili þyk-
ist San Marino vera fremst allra
ríkja í Evrópu. Það telst nefnilega
að vera 1000 ára gamalt! Sagan segir
að trúboði einn, Marinus að nafni
hafi slofnað þetta ríki um 300 ár-
um e. Kr., og skjallegar sannanir
eru fyrir því, að landið hefir verið
lil um 700. Tveir ,capitani reggenti*
(einskonar liöfuðsmenn eða ræðis-
menn) liafa stjórnina með höndum
og' kosningarrjett hafa allir, sem eru
orðnir 21 árs og eru heimilisfeður.
Piparsveinar hafa því aðeins kosn-
ingarrjett, að þeir liafi tekið dokt-
orspróf! Herskylduna sleppa menn
ekki við þarna, eins og í Lichten-
stein. San Maririo hefir lier: 38 for-
ingja og 950 dáta. Útflutningsvaran
segir nokkurnveginn til um atvinnu-
vegi landsbúa: það er vín, ull, ilm-
vötn, sápa, viðsmjör, liveiti, mais
og kalksteinn, sem þeir flytja út. Á
siðustu öld var San Marino frægur
griðastaður pólitískra útlaga, til
dæmis dvaldi Garibaldi um langt
skeið i San Marino. Fánalitir lands-
ins eru blátt og hvítt.
Eins og áður er sagt kemst mað-
ur kringum San Marino i bifreið
á rúmum hálftima,. en til þess að
komast kringum næsta dvergríkið
á sama tíma þarf maður engan bil,
heldur aðeins reiðhjól. Monaco er
ekki stærra en svo. Land þetta ligg-
ur við Genovaflóa og er ekki nema
21.6 ferkílómetrar, minst allra dverg-
ríkja Evrópu. En hinsvegar er það
þjettbýlast allra ríkja Evrópu, því
að þarna búa 25.000 manns, eða
1160 manns á ferkílómctra. Býr alt
þetta fólk i þremur bæjum, Monaco,
sem ei’ höfuðborgin, með rúmum
2000 íbúum, La Condamine með tæp-
um 12.000 íbúum, og Monte Carlo
með 11.000 íbúum. Þarna er skilj-
anlega ekki neitt rúm fyrir sveita-
býli. Monaco er arfgengt furstadæmi
eins og Lichtenstein og heitir fursta-
ættin Goyon-de-Matignon-Grimaldi.
Fram að 1911 voru furstarnir i Mon-
aco einvaldir, en síðan 1918 er land-
ið undir vernd Frakldands. Núver-
andi fursti er Lúðvík II. og er 68
ára. Harin er sonur Alberts I. sem
dó 1922 og varð frægur maður, með-
al annars fyrir áliuga sinn á haf-
rannsóknum. Það var hann, sem
stofnaði liaffræðasafnið í Monaco,
sem er best allra safna lieimsins i
sinni grein.
Frægast er Monaco fyrir spilavít-
ið í Monte Carlo. Er það illræmt um
allan lieim, nema hjá borgarbúunum
í Monte Carlo, sem sleppa við alla
skatta, því að spilabankinn greiðir
tvær miljón krónur á ári fyrir leyf-
ið, og það hrekkur fyrir útgjöld-
unum. íbúunum er bannað að koma
í spilavítið, svo að ekki þarf að
óttast að þeir rýi sig. Þeir lifa
næðisömu lífi, eins og fólk, sem lif-
ir á eignum sínum, helsta likams-
vinna þeirra er að tína appelsínur,
sítrónur og olífur og búa um það til
útflutnings. Iðnað hafa þeir engan,
nema ilmvatnagerð og sætinda. Her,
inn í Monaco er skipaður þremur
foringjum og 71 dáta.
Andorra ér um flest alger and-
stæða furstadæmisins Monaco. Þelta
dvergriki liggur á afskektum og
fremur hrjóstrugum stað upp í Pyr-
eneafjöllum, á landamærum Fraklc-
Vinnukonan: — Hvað á jeg til
bragðs að taka, frú. Jeg get ómögu-
lega náð stóra kolastykkinu i sund-
ur?
Frúin: — Hugsið þjer yður bara,
að það sje einn af dýru postulins-
bollunum minum. Þá skuluð þjer
sanna, að það lætur sig.
—x—
lands og Spánar. Það er stærst allra
dvergríkjanna, 453 ferkílómetra stórt
en jafnframt er það fámennast
þeirra allra, því að ekki lifa þar
nema 5000 hræður. Og þessi fjalla-
þjóð er á lágu menningarstigi, sið-
laus og hjátrúarfull" og fæstir eru
þar læsir á bók. Það er talið, að
þetta fólk lifi aðallega á kvikfjár-
rækt og má það að nokkru leyti til
sanns vegar færa. Aðalatvinnan er
þess eðlis, að lmn verður ekki ti-
unduð á hagskýrslum: liún er nefni-
lega sú, að smygla tóbaki og ýmsum
öðrum tollvörum inn i Spán og eru
Andorrabúar víst tvímælalaust dug-
legustu smyglarar Evrópu, þó að
aðrar þjóðir liafi átt kræfa menn í
greininni á bannárunum. í öðru eru
Andorrabúar einnig fremri flestum:
þeir eru bestu fjallgöngumenn og
klifrarar í Evrópu. Þeir eru fjall-
lendinu vanir.
Andorrabúar fengu sjálfstæði sitt
árið 775 i þakklætisskyni fyrir það,
að . þeir vísuðu liermönnum Ivarls
mikla leið suður yfir Pyreneafjöll,
er hann átti i stríði við Mára á
Spáni. Svo að í rauninni geta þeir
þaklcað dugnaði sinum í fjallgöng-
um það, að þeir fá að heita sjálf-
stæð þjóð.
—■ Við höfum herbergi fyrir tiu
krónur og fjórtán krónur yfir nótt-
ina.
— Hver er munurinn?
— Þau á tíu krónur eru altaf
útleigð.
HALDIÐ HLNNI ÞURRI OG
SUNLIGHT
YÐAR ENDIST LENGUR
nota meiri sápu til þess að þvó llíkurnar úr, og á þann han
endist Sunlight-sápuslykkið yðm til miklu flein þvotta
cn áður
Og hinn mjög freyöandi
'’unlight sápulögm n<ei
óhreinindunum a burt
án þess ajS þjer slítið
þvottinum með því að
nudda hann ems og sjá
m á á t vei m u r með •
íylgjandi myndum. Með
því að nota Sunhght þá
sparrð þjer ekkt aðeuv-
■'ápuna, heldursjmnð ji|('i
líka fatnaðinn
SUNLICHT
C Æk lj|J| sparar vinnu
& H^B sparar peninga
x-s 1351 /5-151__________IXI ££-{ramlei<>>«l.i
SUekkuö Ijósmynd af þvolh
PVPGNUM Or
ÓDVRRI
VO.NDRI SAt'U
\11• • • .‘i111v» ratigrar
|)\ tii t aaófcróar
Ljcnfnó skcint,
Ijra'rjirnir slitnir.
PVEGNUiM
ÚR
SUNLIGHT
Eullkonun aflciðinp i
Siinlight-þvottar j
Ljcreftió scm nýtt.
þráóurinn óskemUur
Einföld aðferð til að spara
Sunlight-sápuna yðar ei
sú, að láta hana ekkt otan
í þvottavatnið Þegai
þjer þvoið, þá vætið
þvottinn, nuddið s\o
Sunlight-sápustykkinu a
jrá bletti, sem óhreinastu
eru Djer jjurfið ekki að
—x-—