Fálkinn - 26.11.1943, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
Aðalríyr konungshatlarinnar í Delhi, þar sem varakonung-
urinn býr. Lífvörður konungs stendur við dyrnar dag og
nótt.
milli var liSið. Nú var vjela-
hernaður orðinn þungamiðjan
og flugvjelin hafði náð fullum
þroska, sem hernáðartæki. Og
það fjell í hlut Wavells að
prófa til h-lítar liversu þessi
nýju hernaðartæki gætu að
gagni komið í eyðimerkurhern-
aði og fá reynslu fyrir þvi.
í níu mánuði liafði liaiin lítið
að gera annað en að undirhúa
allt undir óvænta atburði, sem
koma mundu, ef til vill. A þess-
,úm tima stofnaði Wavell her,
s'em þegar til hans lcasla kom,
reyndist vera fáhært einvala-
lið. Verður eidci annað sagt en
áð Wavell hafi notað þessa bið
sína í Egyptalandi á þann hátt,
sem best varð á kosið.
Svo kom fall Frakklands vor-
ið 1940, og sá viðhurður, að
ítalir gerðust aðilár í stríðinu.
Um leið gerbreyttist alt hernað-
-arviðhorfið, og herskarar Wav-
ells voru í einni svipan um-
kringdir af óvinum. Nú varð að
taka alvarlegar og óljúfar á-
kvarðanir, og verða á burt úr
ýmsum Jandsvæðum. Wavell
sýndi við það tækifæri, að liann
brast ekki liugrekki til að láta
undan síga, og takmarka á þann
hátt það starfsvið, sem hiniíni
tiltölulega veika her haris hafði
verið ællað. Það má vera, að
hann hafi neyðst til að hverfa
til varnarstöðva en ekki sókn-
ar. En hontím kom ekki sókn
óvinana á óvart.
Enn varð hann að hefja und-
irbúnihgsstarfsemi, og hversu
vel honum tókst það, kom á
daginn þegar sá tími kom, að
hann gæti hafið sókn inn í
Líbyu. Þáð var mjög ósainstæð-
ur her, sem hann rjeð yfir, og
eigi má heldur gleyma því, að
raunverulega var það liann, sem
varð að stjórna lier á tveimur
vígstöðvum samtímis — nfl. í
Libyu og í Abessiníu.
Sagt er að Þjóðverjar hefðu
í þá daga talið Wavell hesta
hershöfðingja Breta, svo að
engan þurfti að furða á því, að
hann var fluttur um set frá
Egyptalandi til Indlands, þegar
nýjar vígstöðvar mynduðust á
þeim slóðum og ófriðurinn
færðist austur á bóginn. Nú kom
samvinnan við Rússa á dagskrá
á nýjan leik, og enginn var
starfi því betur vaxinn að
stjórna þeirri somvinnu en
Wavell, maðurinn sem talaði
rússneskt mál lil fullnustu og
hafði unnið með Rússum í
fjögra ára stríði, einmilt á þeim
slóðum, sem einmitt var lílcleg-
ast að hernaðargerðir mundu
þá og þegar hefjast á. En þar
með var ekki alt upptalið, þvi
að i viðbót við Indland sjálfl
náði umdæmi hans yfir bæði
íran og írak Persiu og Meso-
potamíu — en þetta var enn
ein sönnun þess, ef sannana
þurfti við í því máli, liversu
óbilandi tröllatrú breska stjórn-
iri hafði á Wavell. Sú trú hefir
nú endurspeglasl í þeim at-
burði, að i sumar skipaði stjórn
in hann varakonung í Indlandi.
Hann er fyrsti frægi hermaður-
inn,, sem nokkurntíma hefir i-
klæðst viðhafnarbúningi liins
enska varakonungs i kéisara-
dæminu Indland.
Walter Wellman
Ameríkumaðurinn, er fyrstur reyndi
að komast loftleiðis yfir Atlanshafið.
A UÐ 1910 var miki'ð framfaraár
fiugliStinni og meðal annars
liafði sá stórviðburður gerst þá um
vorið, að frönskum manni hafði
lekist að fljúga frá Löndon til Man-
chester, en vegalengdin er tæpir
300 kílómetrar. Fjekk hann um milj-
ónárfjórðung króna í verðlaun fyrir
þetta „þrekvirki“ og sýnir það best
á hvaða stigi fiuglistin var þá.
En einn kémur öðrum meiri. Vest-
ur í Amerílcu var þá maður, sem
hjet Walter Wellman. Ilafði liann
áhuga á loftsiglingum. Missiri eftir
Manchesterflugið, eða í oklóber 1910
Ijet hann það boð út ganga, að hann
ætaði að fara austuryfir Atllants-
haf, ekki þó í flugvjel heldur í loft-
skipi'. Þótti flestum þetta einskær
sjálfsmorðtilraun, sem mundi takast,
,en Welhnan og fjelagar hans höfðu
tröllatrú á farartæki sínu, og þótt-
ust örúggir um að ferðin tækist.
Þetta loftfar, sem var eins og vind-
ill í lögun, gat lyft sex smálestum,
og helgur þess rúmaði 350.000 rúm-
fet áf gasi. Það var knúð tveimur
hreyflum og átti að geta komist
rúmlega 30 kílómelra á klukkustund
í logni. Neðan á gangbrúnni undir
belgnum var björgunarbátur til taks,
ef ske kynni að skipið þyrfti að
lenda í rúmsjó. Einnig liafði skipið
viðtæki og senditæki fyrir loftskeyti.
Þetta skip hafði og tæki citt, sem
einstakt þótti í sinni röð, svonefnd-
an „equilibrator“, sem átti að sjá
um það sjálfrkrafa, að skipið væri
jafnan í sömu liæð yfir sjó. Var
þetta 100 metra löng stáltaug, og
skyldi neðri endi hennar jafnan
snerta sjávarborðið. -— —
Þegar skipið ljet úr höfn í All-
antic Gity, 15. október 1910, voru
þar sex menn um borð: Wellman,
Simon kapteinn, sem átti að vera
stýrimaður, ennfremur loftskeyta-
maður, vjelstjóri og tveir vjelamenn.
Eini farþeginn var svartur köttur,
sem þegar frá byrjun virtist liafa
megnustu ótrú á ferðalaginu.
Nokkrum klukkutímum eftir að
landfestar voru leystar fór annar
hreyfillinn að ofhitna. Kom þá á
daginn, að sandur hafði komist i
legurnar. Meðan verið var að lag-
færa þetta rak skipið langa leið úr
stefnu.
Þegar leið á daginn fór loftfarið
smátt og smátt að liækka flugið;
kom þetta af þvi að sólskin var og
gasið þandi belginn út. Hæðarjafn-
inn eða „equilibratorinn" gerði ekk-
ert gagn við þessu heldur öllu frem-
ur bölvun. Hann þeyttist fram og
aftur á öldunum, hristi og skók loft-
farið, svo að skipsliöfnininni leið
bölvanlega.
Þegar nóltin kom á og loftið kóln-
aði fór loftfarið óðum að lækka í
lofti. Reyndist nauðsynlegt að hella
nokkru af eldsneytinu fyrir borð,
svo að loftfarið hjeldist ofansjávar.
Þegar hjer var komið sögu sáu
þeir fjelagarnir fram á, að lítil von
væri um að þeim tækist nokkurn-
tíma að komast á áfnngastað, svo að
þeir reyndu að ná sambandi. við
fyrsta skipið, sem þeir sáu eftir að
birta tók. En skipið liafði ekki loft-
skeytatæki og gat ekki skilið merlc-
in, sem þeir Wellman gáfu. Skömmu
seinna munaði minstu að árekstur
yrði hjá þeim við annað skip, þvi
að dingullinn straukst aðeins nokkur
fet frá skipinu. — Um klukkan 8
að morgni annars dagsins var loft-
farið komið um 380 kílómetra frá
Atlantic City.
Nú var kominn mikill sjógangur
og eftir því sem veðrið versnaði
mistu þeir loftsiglingamennirnir
alla von um að förin tækist. Loftfar-
ið hossaðist upp og niður, og undir
kvöld var gripið til þeirra dýru
ráða að fleygja öðrum hreyflinum
fyrir borð, til þess að halda fleyt-
unni á lofti. En við svo búið hætti
farið að láta að stjórn, og rak það
fyrir vindi alla nóttina.
Skipverjar voru alveg ósjálfbjarga.
Þeir höfðu mist alla von og biðu
þess að loftskipið lenti í sjónum þá
og þegar, því að það var farið að
steypa stömpum á öldunum. En þeg-
ar birti morguninn eftir komu þeir
auga á eimskipið Trent.
Skipið sá merki þeirra og sigldi
til þeirra á fullri ferð, en þeir fóru
að losa um björgunarbátinn sinn.
En dingullinn slettist aftur og fram
og upp og ofan og lá við að hann
mölvaði björgunarbálinn. Eftir Ianga
og liarða haráttu tókst þó öllum sex
mönnunúm að komast um borð í
Trent. En við þetta ljetti á loft-
farinu. Það tókst á loft aftur, hvarf
upp í skýin -r- og sást aldrei fram-
ar.
En þó er sagan ekki öll sögð enn.
Verkfræðingurinn, scm hafði smíð-
að loftfarið liafði svo mikla trölla-
trú á þessu furðuverki sínu, að hann
tók þegar að smiða nýtt loftfar ai'
sömu gerð. Það brann til ösku er
verið var að prófa það, og þar brann
höfundur þess og fjórir aðstoðar-
menn hans til. bana.
Þannig lauk hinni fyrstu sorg-
legu tilraun mannanna til þess að
komast loftleiðina yfir Atantshafið.