Fálkinn - 17.12.1943, Blaðsíða 29

JÓLABLAÐ FÁLKANS 1943 21
um liaf, en þessi atburður þaggaði
niSur i þeim, sem ékki vildu trúa.
Santos Dumont.
Wilburn Wriglit var ekki fyrsti
maSurinn, sem flaug í Evrópu. Dan-
inn Ellehammer er af sumurn talinn
fyrsti maðurinn, sem flogiS hafi i
heiminum, á Lindholm i Danmörku,
en aldrei náSi sú staShæfing al-
þjóSaviSurkenningu. En sá sem
fyrstur flaug í Evrópu, svo aS viS-
urkent sje, var BrasiliumaSurinn
Alberto Santos-Dumont, sem í nóv-
ember 1906 flaug 720- fet á 21%
sekúndu.
Santos Dumont liafSi fengiS á-
huga fyrir flugi árið 1891, og þaS
ár lagSi liann land undir fót og fór
til Parísar til -þess aS kynna sjer
flugfræSi, þ. e. a. s. loftbelgi og
loftskip. Hann var kominn í all-
mikiS álit sem gagnfróSur maSur
um flugtæki er væru ljettari en loft-
iS, þegar liann sneri viS blaSinu —
ári síSar en WrightbræSur flugu í
fyrsta sinn — og fór aS kynna sjer
flugvjelatækni. Fram til þess tima
hafSi hann veriS sannfærSur um,
aS ómögulegt væri aS láta flugtælci,
þyngri en toftiS, lyfta sjer frá jörSu.
Hann smiSaSi fyrstu flugvjeling
sína 1905, en hún reyndist óhæf,
og jmS var meS annari flugvjelinni
sinni sem honum tókst aS ná á-
rangri.
— — — FjórSa flugvjelin lians,
Uemoiselle, mun vera ljettasta vjel-
flugan, sem nokkurntíma liefir flog-
iS. Hún var ljettari en venjulegt bif-
lijól og kostaSi tika minna. Svo
veikbygS var liún og ótraust, ao
þeim sem sáu liana á lofti í fyrsta
átta mínútna fluginu, sem hún flaug
snemrna i september 1908, var ó-
mögulegt aS skiija hvernig á því
stæSi, aS hún skyidi ekki liSast i
sundur. Enda hefSi liún líldega gert
þaS undir þyngri manni. En Dumont
sjálfur vóg ekki nema 110 þund, en
vjelin var tæp 260 pund.
Demoiselle flaug prýSilega. Hún
ijet í loft eftir 65 feta brun á flug-
vellinum, og fór meS 95 kílómetra
liraSa á klukkustund.
Fyrsta Ermasundflugið.
Fram aö þessu höfSu Bretar veriS
eftirbátar Ameríkurrianna og Fralcka
í flugtilraunum. ÞaS liSu nálægt níu
missiri frá flugi WrightbræSra þang-
aS til fariS var aS gera fyrstu til-
raunir á breskri grund. MeSal braut-
rySjendanna þar voru S. F. Cody,
rnaður af ameríkönsku bergi brot-
inn, og A. V. Roe, sem Avroflug-
vjelarnar eru kendar viS, en ein
þeirra var fyrsta flugvjelin, sem
ljet í loft á íslandi. Þeir flugu báS-
ir í árslokin 1908.
Nortlicliffe lávarSur, ritstjóri og
eigandi Daily Mail, hafSi lengi haft
áhuga fyrir flugi og gert mikið til
þess að vekja álmga Englendinga
fyrir flugmálum, áður en hann Ijel
blaS silt heita 1000 sterlingspunda
verðlaunum þeim manni, sem yrði
fyrstur til að fljúga yfir Ermarsund.
Fyrsli maðurinn sem reyndi að
hreppa þau verðlaun var uiigur
Frakki, Hubert Latham, sem í júni
1909 hafSi tekist að halda sjer i
lofti i 67 mínútur, og flogið með
72 kílómetrahraða á klukkutíma.
Vjel lians var svokölluð Antoinette-
einþekja meS 55 ha. hreyfli, 8 kólf-
liylgja, er knúði tvíblaða málm-
skrúfu 1100 snúninga á mínútu.
Vjelarbúkurinn var mjög langur og
vængirnir framarlega á lionum.
Latham ljet í loft frá Sangatte,
skamt frá Calais morguninn 19.
júlí 1909, kl. 6.20. Veður var ágætt,
og meS tilliti til þess, sem vjelin
hafði flogið áður virtist engin á-
stæða til aS efast um, að Latham
kæmist yfir sundiS, til Dover.
Franskur tundurbátur, Harpon, fór
frá Calais jafnskjótt og Latham var
látinn í loft, og átti að bjarga hon-
um, ef eitthvaS yrði að. Samtímis
sendi hafnarstjórnin í Dover, sem
hafði fengið loftskeyti um ferðalag
ið, út vjelbáta og dráttarbáta á móti
flugmanninum.
Antoinette-vjelin hvarf inn í skýja-
bakka nokkra kílómetra frá Calais.
TalsverSur kvíði var í sumuin áhorf-
endunum, en skömmu siðar sást
flugvjelin aftur og stefndi þá til
Dover. Og áhorfendunum ljetti. Svo
hvarf flugvjelin aftur. Hún hafði
hrapað í sjóinn.
Harpon bjargaSi Latliam 10—11
kílómetra fyrir norðan Calais. Hann
tók sjer áfallið ljett, og þegar tund-
urbáturinn kom aS, sat hann á vjel
sinni og var að reykja vindling.
Honum liafi mistekist sundflugið,
en hann hafði gert annað, sem í
frásögur var færandi. Hann hafði
orðið fyrstur allra manna til þess
að neyðlenda á sjó.
Þetta var merkisatburður og þótti
sýna, að Latham væri ágætur flug-
maður. Hann hafði verið kominn á
72 kílmetra ferð þegar lireyfillinn
bilaði, svo að liann átti ekki annars
úrkostar en að lenda á renniflugi
og taka niðri með jafn kröppu
horni og unt væri. Hefði honum
fipast þá má telja víst aS hann hefði
druknað. — En honum fjelst ekki
hugur við óliappiS. Undir eins og
liann kom á land í Calais hjelt liann
til París og fjekk þar aðra flugvjel
til þess að gera nýja tilraun. En
hann var ekki eini Frakkinn, sem
liafSi einsett sjer að vinna North-
cliffe-verölaunin. í Baraques, fáeina
kilómetra frá Sangatte, var Louis
Bleriot og beið eftir henlugu tæki-
færi til að spreyta sig á sundfluginu.
Vjel Bleriots var einþekja, sem
vóg 484 pund, og liafði þriggja hólf-
liylkja og 28 lia. Anzani-hreyfil. og
trjeskrúfu. Ilafði Bleriot þá fyrir
skemstu flogið nálægt 40 km. yfir
Íandi, og þóttist viss um að komast
yfir sundið, ef aðeins hreyflinum
þóknaðist að halda áfram.
Fyrsta blindflugið.
Þessvegna var hann nokkra daga
að reyna hreyfilinn áður en hann
ákvað að leggja í tilraunina. Þann
25. júli 1909 kl. 3.30 árdegis, fór
liann stutta reynsluferð og klukku-
tíma síðar lagði hann á stað yfir
sundið.
Hann hafði engin mælitæki um
borð, svo að eftir að hann hafði
mist sjónar á Frakklandsströnd og
fylgiskipi sinu, tundurspillinum Es-
copette, sem sent var með honum
til varúðar, varð liann að fljúga í
blindni, og hafði ekkert til þess að
miða stefnu sína við.
„Jeg afrjeð," sagði liann, „að hafa
stýristækin í sömu skorðum og þau
voru þegar jeg misti sjónar á Es-
copette, og reyna að halda rjettri
stefnu með því móti. Svo flaug jeg
áfram í tiu minútur og sá ekkert
nema himinn og liaf. Þetta var sá
liluti flugsins, sem mjer var óróleg-
ast innanbrjósts, því að jeg vissi
ekkert hvort jeg hjeldi i rjetta
stefnu; en jeg ljet vjelina ganga á
fullri ferð, og vonaði að hitta á
Dover. Jeg liafði engar áhyggjur af
vjelinni, því að hún gekk prýðilega.
Loks hilti undir land, en þá var
jeg á leið til Deal og sá löngu fjör-
urnar þar bráðum greinilega ....
Jeg hefði getaö lent í Deal, en jeg
hafði ætað mjer að komast til
Dover, og einsetti mjer enn aS
lenda þar.“
Hann lenti á North Fall Meadow,
fyrir handan Dover-kastala, klukk-
an 5.12. —■ —--------
Fólk í Englandi og Frakklandi
ætlaði af göflunum að g'anga þegar
það heyrði frjettina, og vikum sam-
an eftir þennan sögulega dag var
nafn Bleriots á allra vörum. Og það
átti hann vissulega skiliS.
Einn af þeim fyrstu, sem óskuðu
Bleriot til liamingju var Latham,
sem tveimur dögum siðar gerði á-
rangurlausa tilraun á ný til að
fljúga yfir Ermarsund. 1 þetta skifti
átti hann ekki nema svo sem 5 km.
ófarna til Dover, en varð þá að
lenda á sjónum vegna vjelabilunar.
— — ÁriS eftir var háð grimmi-
leg samkeppni milli Englendingsins
Claude Grahame-White og Fralck-
ans Louis Paulhan um 10.000 sterl-
ingpunda verSIaun er Daily Mail
liafði boðiS fram fyrir fyrsta flug
milli London og Mancliester á
skemri tíma en 24 klukkustundum.
Þegar þessi verðlaun liöfðu verið
auglýst árið 1906 liafði þeim verið
tekið með háði og spotti. Mörgum'
fanst þessi hugmynd, að liægt væri
að fljúga milli London og Manchester
á sólarhring, svo hlægileg að nærri
stappaði brjálæöi. Það var „að freista
forsjónarinar“ og „þaS var ekki
hægt“.
Grahame-iWhite hafði Farman-
tvíþekjuvjel með 50 ha. Gnome-
hverfihreyfli. Hann ljet í loft við
Willesden i London norðvestan-
verðri, skömmu eftir klukkan 5 að
morgni 23. apríl 1910, og lenti eftir
tveggja stunda flug í Rugby, læp-
lega 130 km. frá London. Þar hvíldi
Graham-White sig í klukkutíma og
hjelt svo áfram áleiðis til Crewe. En
þá tók hann að blása á móti og
bráðlega fór hreyfillinn að gerast
kenjóttur. Neyddist flugmaSurinn
til að lenda í Lichfield, 189 km. frá
London, en ]>á voru 104 km. ó-
farnir lil Manchester.
VeSrið balnaSi ekkert, svo að út-
sjeð var um að hann kæmist til
Manchesler innan hinna tilsettu 24
tíma. Og verra var þó hitt, að
morguninn eftir liafði stormurinn
mölvað flugvjelina. — — ■—
— — Graham-White hjelt nú liið
skjótasta til London með brotnu
flugvjelina, og ætlaði að reyna aftur
undir eins og gert hafði verið við
hana. En nú var Louis Paulham
kominn til London með aðra Far-
man-vjel, í þeim tilgangi að ná i
hin háu verðlaun.
Járnbrautarlest til fylgdar.
Flugvjel Paulhans kom ekki á
flugvöllinn i Hendon, þar sem hann
hafði bækistöð sina, fyrr en morg-
uninn 27. apríl, en eftir að hafa
nostrað við hana lengst af deginum
Ijet hann í loft kl. 5.30 síðdegis og
flaug i einum áfanga til Lichfield.
Þegar hinn enski keppinautur hans
heyrði um burtförina bjóst hann
til farar í flýti og lagði af stað kl.
6.30, eða klukkutima siðar. Bárust
þau tíðindi von bráðar, að nú hefði
verið efnt til alþjóða kappflugs, og
fólk safnaðist saman svo þúsundum
skifti meðfram flugleiðinni til þess
að veifa til keppinautanna.
Erakkinn liafði við lótlaust mót-
byri að stríða alla leið til Lichfield.
„Þetta voru sífeldar vindgusur, loft-
holur og misvindi,“ segir hann, „svo
aS erfitt var að finna þá rjettu hæð,
sem misvindin væru minst í ....
Jeg hækkaði mig og lækkaði á vixt,
um 320 fet til eða frá, til þess að
reyna að finna sem skárst veður.
Það var kalt, skitkalt, og mig sveiÖ.
í andlitið undan storminum."
Hann hafði leigt sjer auka-járn-
hrautarlest, með hvítum dúk blakt-
andi út úr einum glugganum, til
þess að vísa sjer til vegar. Eftir að
hann hafði flogið um 20 mínútur i
rigningu kom dimman yfir. Og þá
lá viS slysi — en varð ekki af.
„Jeg sá Ijósin i Lichfield," segir
hann, „og ákvað að lenda þarna á
einhverju engi áður en jeg kæmi
yfir bæinn, og lækkaði nú flugið
niður i 150 feta hæð. Nú var jeg
beint yfir einhverju, sem líktist
verksmiðju meS stórum reykliáf. Til
þess að afstýra slysi þverbeygði
jeg og nú sneri vjelin mín í áttina
til London.“
„Allt í einu stöðvaðist hreyfillinn,
liver dropi af bensíni var þrotinn,
og vjelin hrapaði óðfluga, eins og
steinn. HvaS átti jeg að gera. Fyrir
neðan mig var brugghús og vjelin
mundi fara í mola. Fyrir aftan mig
var þröngur völlur og símaþræðir
eins og kongulóarvefur alt í kring.
Á einu augnabliki varð jeg að af-
róða að liætta mjer á þetta net.
Um leið og jeg fjell gerði jeg snögg-
an hnykk á vjelina, til liægri, og
var svo heppinn að lenda ekki á
símanum."
Um það bil 15 mínútum áður en
Paulhan lenti heill á luifi í Lich-
field liafði keppinautur lians neyðst
til að lenda nálægt Road, rúmum
90 km. nær London.
Grahame-White var svo ákveðinn
i að láta ekki sigrast, að liann var
kominn á fætur aftur kl. 2.30 uin
nóttina, og það var ekki farið að
birta af degi þegar hann ljet í loft.
Þetta var sögulegur viðburður, því
að aldrei áður hafði fhigmaSur látið
i loft i myrkri, og var þelta talið
mikið áhættuspil. Grahame-White
gat ekki greint kennileyti á jörðu
og eftir að hann misti sjónar á
götuljósunum í Itoade liafði hann
ekkert við að styðjast nema merkja-
Ijós frá járnbrautinni á stöku stað.
Nokkrar milur fyrir sunnan Rugby
kom hann auga á járnbrautarlest á
norðurleið og hafði vísbendingu af
henni þangað lil fór að birta af
degi. En hann var ekki úr kvölinni
þó að birta tæki. þvi að nú tók að
hvessa svo mjög, að eigi var annaö
sýnna, en hin veikbygða vjel hans
gliðnaði í sundur. Kl. 4.14 um morg-
uninn varS hann að lenda i Poles-
worth. Þó að Grahame-White vissi
það ekki þá, var keppinautur hans
samt ekki nema tæpa 20 kilómetra
á undan honum, og hafði ekki ver-
ið í lofti nema 5 mínútur, þvi aS
lítil vjelabilun hafði tafið burtför
hans frá Lichfield, svo að hann
ljet ekki i loft fyrr en kl. 4.9.
Paulhan kom til Manchester kl.
5.32 árd. þann 28. apr.il og hafði þá
farið 293 kílómetra á fjórum tínium
og tveimur minútum, eða með yfir