Fálkinn - 17.12.1943, Blaðsíða 30

22 JÖLABLAÐ FÁLKANS 1943
Hvað lesa Bretar mest á striðstímnm
Eflir sir Charles Petrie.
Sambandi'ð milli styrjaldar og
bókmenta hefir verið liið nánasta
alla tíð síðan farið var að færa
áhrif bókmentanna í frásögur, en
oft gleyma menn einni lilið á þeim
tengslum; sem sje áhrifunum á neyt-
andann — það er að segja lesand-
ann. Hver áhrif hefir lesturinn á
liann?
Hvernig sem þessu kann að liafa
verið varið á liðinni tíð, þá er það
eitt víst, að núverandi styrjöld hef-
ir i fleiru en einu efni hreytt smekk
almennings. Og þarf nokkurn varla
að furða á þessu, þegar maður hug-
teiðir þá byltingu, sem orðið hefir
á lífsliáttum þjóða, vegna stríðis-
ins. Þegar einstaklingum var bann-
að að nota bifreiðir sínar og þegar
myrkvun var fyrirslcipuð á hús-
glugga borgaranna, þá leiddi þetta
af sjer, að þeír, sem ekki voru van-
ir að sitja langdvölum heima hjá
sjer liafa lil úrbóta og dægradvalar
horfið að því, að lesa prentað mál.
Margir iesendur liafa litið á bæk-
urnar sem gott úrræði til þess að
komast lijá þeirri fábreytni, sem
þeir verða að liafa í daglegu lífi
sínu. Þetta er ein ástæðan til þess
live leynilögreglusögur eru vinsæl-
ar — þær hrifu lesandann frá til-
breytingarleysi hans eigin starfs
meðal iðnaðarstarfandi þjóðar. En
í dag er lieimurinn sjálfur svo nægi-
iega mikill æsingagjafi, að enginn
þarf að furða sig á því, að gifur-
sögur liryðjuverka sitji á liakanum
fyrir rólegri bókum.
íþróttavðllnr i kirkjntorginu
Flestir lesendur Fálkans munu
þekkja kirkjuna lijer á myndinni,
hina frægu St. Paul Cathedrai,
stærstu kirkju Bretlands, þó að
myndin sje tekin að bakatil við
kirkjuna. Eins og kunnugt er skemd-
ist umhverfi kirkjunnar mjög af
loftárásum sumarið 1940 og torgið
bak við kirkjuna umhverfðist af
sprengjukasti. Brunaliðsmennirnir í
London tóku þá að sjer, að lagfæra
torgið í frístundum sínum og á tólf
vikum tókst þeim að gera þarna
hinn ágætasta íþróttavöh. Eru nú
liafðar þarna allskonar iþróttasýn-
ingar að staðaldri en völlurinn var
opnaður á bankafrídaginn í ágúst
í sumar. Þarna eru einnig lialdnar
ýmiskonar sýningar, meðal annars
var lialdin þar hundásýning, því að
Bretar eru hundavinir miklir. Voru
1800 hundar sýndir þarna.
Hyrningarsteinninn að St. Pauls-
kirkjunni var lagður 21. júni 1675,
en fullgerð var kirkjan árið 1710.
Er hún þriðja dómkirkjan, sem
bygð liefir verið þarna á sama
staðnum. Brann fyrsta kirkjan árið
1086 en önnur í eldsvoðanum mikla
árið 1666. Er núverandi kirkja ein
af mörgum kirkjum hins mikla bygg-
ingasnihings Christopher Wren, en
hann teiknaði 50 kirkjur og 36 ráð-
liús, og var þó i uppliafi alls ekki
húsameistari lieldur — stjörnufræð-
ingur. St. Paulskirkjan er eina dóm-
kirkjan i Englandi, em ekki er bygð
í gotneskum stíl.
Elstu trje
í veröldinni vaxa að því er menn
hyggja nú í Yosemite-dalnum í Am-
eríku. Giskað er á að þau sjeu um
3800 ára gömul. Stofninn á þeim
er um tíu metrar í þvermál.
Yfir 100 sjúkrahús
eru í sjálfri New York, það er að
segja í sjálfu miðbiki borgarinnar á
Manhattan-eyju, og um 150.000 sjúkl-
inga er hægt að hýsa og stunda á
sjúkrahúsunum í þessari miklu borg.
Skegg vöxturinn.
Hver skyldi trúa? En fróðir menn
fuhyrða, að karlmönnum vaxi ná-
lægt 5 metrar af skeggi á dag. Er
fróðlegt að kynna sjer sannanirnar
fyrir- jafn ótrúlegum fullyrðingum,
en þær eru þannig:
Fullkomnum karlmanni vex þetta
frá 0.26 til 0.13 millimetra skegg á
sólarhring, eða um fimtung úr milli-
metra að meðaltali. Nú er talið, að
á mannsandlitinu sjeu nálægt 25.000
skeggbroddar, svo að samtals verður
lengd allra skeggbroddanna um 5
metrar á sólarhring, eða að á hverju
ári framleiðir hver fullorðinn karl-
maður nærri því tvo kílómetra af
skeggi, ef öll liárin væru samanlögð.
Hitt er annað mál, hvort nokkur
vildi taka að sjer að skeyta 25.000
skegghár saman í eina lengju.
Þá er það talið, að langlífir menn
sem raka sig daglega, eyði í það 5000
klukkutímum af æfi sinni. En þá er
ekki miðað við rakarann í Buda-
pest, sem auglýsti rakstur á 30 sek-
úndum, enda kallar hann sig heims-
meistara i rakstri. Aðrir þykjast
góðir, ef þeir geta slcafið af sjer á
5 jninútum, ef að blaðið eða hníl’-
urinn bítur svo vel, að hvergi þarf
að skafa nema einu sinni.
Ef gert er ráð fyrir að fjórði liver
maður á jörðinni raki sig daglega,
verður skeggframleiðslan 2.500.000
miljón kílómetrar alls.
70 kílómetra meðalhraða á klukku-
stund. Geðshræring sú, sem Bretar *
komust í við þennan atburð, hafði
mjög örvandi álirif á ensk flugmál.
Það vakti mikla óánægju að Eng-
lendingurinn skyldi ekki vinna sam-
kepnina, þó að allir viðurkendu, að
Paulhan væri vel að sigrinum kom-
inn. Þegar Grahame-White heyrði
tiðindin, sagði hann við þá, sem
höfðu þyrpst saman kringum hann:
„Tíu þúsund punda verðlaunin hafa
verið unnin af Louis Paullian, besta
flugmanninum, sem uppi hefir verið
í veröldinni. Jeg er ekki nema við-
vaningur í samanburði við hann.
Þrefalt liúrra fyrir Paulhan!“
Ýms tíðindi fleiri gerust í flugi
árin næstu til þess að I. heims-
styrjöldin skall á, i júlílok 1914. Þess
skal gelið til skýringar, að þegar
talað er um 'ftug í grein þessari, og
ef til vill fleirum, sem væntanlega
koma á eftir, er aðeins átt við loft-
ferðir með tækjum, sem eru þyngri
en loftið, þ. e. flugvjelum. en loft-
siglingar köllum vjer hinsvegar þær
loftferðir, sem farnar eru með tækj-
um, sem eru ljettari en loftið, þ. e.
loftbelgjum sem líða fyrir straumum
loftsins, eins og stjórnlaus bátur á
vatni, eða loftskipum, sem ganga
fyrir vjelarafli og láta að stjórn
stýrimannsins. — —
Árið 1913 hjet blað eitt í London
10.000 sterlingspunda verðlaunum
þeim kappa, sem fyrstur yrði til
að fljúga yfir Atlandshafið þar sem
styst væri, nfl. New Foundlands og
Bretlandseyja. En þá voru allir þeir
sem skyn þóttu bera á flugmál, ein-
huga á þeirri skoðun, að slíkra tíð-
inda yrði óralangt að bíða. Flugið
var enn í reifunum. Þessir menn
gleymdu einu i sambandi við spá-
dóma sína, eða rjeltara sagt vissu
ekki af því: heimsstyrjöldinni, sem
þá skall á innan skamms.
Þegar styrjöldin liófst varð öll-
um hernaðaraðilum ljóst, að flug-
vjelin væri veigamikið vopn í styrj-
öld og því bæri að fuhkomna hana
sem mest. Og nú eyddu ríkin stór-
fje í þetta. Liklega hefir flugvjel-
unum farið meira fram á fjórum
ófriðarárunum 1914—18, en þeim
befði gert á tuttugu friðarárum. —
Árið 1914 taldi allur fjöldinn flug-
vjelarnar ekki annað en liættuleg
leikföng. Það voru aðeins' framsýnir
menn, sem eygðu þá ómælis mögu-
leika, er þeim gæti orðið samferða,
bæði í stríði og friði. Fjórum árum
síðar var almenningi farið að skilj-
ast, að maðurinn væri að leggja
undir sig loftið. Flugvjelin átti þátt,
og liann ekki ómerkan, i sigri
Bandamanna í stríðinu þá.
Þegar Bretar fóru í stríðið var
flugher landsins mjög ófullkominn
i samanburði við flugher Frakka og
Þjóðverja. Bretar áttú innan við
hundrað nothæfar flugvjelar, en
Frakkar 1500 herflugvjelar og 500
samgönguvjelar, en þýska herstjórn-
in þúsund vjelar en einstakir menn
og fjelög 450. Ennfremur áttu Þjóð-
verjar 40 loftskip, þar á meðal fjórt-
án Zeppelinskip.
Bresku liernaðaryfirvöldin fóru
ekki að viðurkenna þýðingu flug-
vjelanna fyrr en eftir orustuna við
mons (23.—26. ágúst 1914). Þegar
njósnarvjelar þeirra gátu aðvarað
sir John French hershöfðingja um
undanlialdið í hægri fylkingararmi
franska liersins. Hefði enski her-
stjórinn orðið að bíða þangað til
ríðandi sendiboðár hefðu flutt frjett-
ina, þá hefði von Kluck, þýska hers-
höfðingjanum hjerumbil áreiðanlega
tekist að umkringja lierinn.
Þegar I. heimsstyrjödin hófst
höfðu Þjóðverjar bæði met í lang-
flugi (1885 km.) og í þolflugi (24
stundir 12 mínútur), og fyrstu 18
styrjaldarmánuðina höfðu þeir yf-
irhöndina í lofti. En þá fóru breskir
flugmenn og flugvjelasmiðjur að
fara fram úr þeim. í kg. flugsveit-
unum R.F.C., sem stofnaðar voru
1912, og voru fyrirrennari breska
flughersins Royal Air Force (R.A.F.)
— voru samtals innan við 2000
manns í ágúst 1914; en í lolc stríðs-
ins voru í flughernum 300.000
manns með yfir 20.000 flugvjelar.
Fyrsta flugárásin.
Fyrstu flugárásina, sem nokkuð
kvað að, gerðu Þjóðverjar 29. ágúst
1914, er þeir jusu eldi og stáli yfir
Compiégne. Þremur mánuðum síð-
ar flugu þrjár breskar vjelar til
Friedrichshafen við Bodenvatn
og gerðu tilraun til að eyðileggja
Zeppelinskipasmiðjurnar þar.
Sjóflugvjelarnar reyndust ómiss-
andi við njósnir á hafinu og þær
vörpuðu sprengjum á kafbátana. í
orustunni við Jótlandssíðu fjekk
breski flotinn fyrstu fréttirnar af
legu óvinaskipanna með njósnar-
flugvjel, og síðasta stríðsárið fundu
njósnarflugvjelarnar 126 kafbáta, en
af þeim tókst að eyðileggja 93.
Naumast var styrjöldinni lokið
fyrr en flugfræðingar í Bretlandi
og Ameríku fóru að gera áætlanir
um flugsamgöngur yfir Atlantshafið,
áætlanir, sem tíu árum áður liefðu
þótt fásinna, fyrr en eftir tugi ára.
Bandaríkjamenn eiga heiðurinn
af því, að hafa orðið fyrstir til að
lljúga yfir Atlantsliaf, og þær áætl-
anir voru gerðar á vísindalegum og
liagfræðilegum grundvelli. Þetta
flug, með þremur Curtiss flugbátum
frá hernum, gerðist vorið 1919, og
leiðin lá um Azoreyjar.