Fálkinn - 17.12.1943, Blaðsíða 36

28 JÓLABLAÐ FÁLKANS 1943
glæfraferðir að ræða, nema í
einsýnni veðráttu.
Rétt um páskaleytið 1523 reið
Ögmundur biskup Pálsson af
Skálholtsstað með fjölmenni og
stefndi til fjalla. Hinn vígbúni
flokkur biskups hjelt norður
um Kjöl og var ferðinni heitið
til Ilóla. Átti heldur en ekki að
heilsa upp á biskupsefni Noi’ð-
lendinga, en það var Jón Ara-
son, sem kunnugt er. Taldi Ög-
mundur sig umboðsmann Hóla-
stóls og vildi i’áða miklu um
biskupskosningu þar. Munaði
þá ekki nema hársbreidd, að
Jón yrði handtekinn, þvi hon-
um barst fyi’st vitneskja um
komu sunnanmanna, er þeir
áttu skamma leið heim á bisk-
upssetrið.
Jón flúði í skyndingu af staðn-
um, reið hann niður með Hjalta-
dalsá, er óvinaflokkurinn þeysti
upp með ánni liinsvegar. En
það barg honum, að þeir kendu
hann elcki.
Alhnörgum árum seinna fór
Jón með hundrað manna sveit
suður um fjöll og sömu leið
og hjelt liðinu til Skálliolts. Er
lijer alt of langt mál, að rekja
tildrög þessai’ar fei’ða, en þær
sýna m. a., liversu Kjalvegur
var fjölfarin leið um margar
aldir og það jafnvel bæði sum-
ar og vetui’.
Ekki langt frá Ivjalvegi er lág
* melalda, sem heitir Beina-
brekka. Nafnið eitt vekur ó-
hugnan og ömurleik enda á
það sína raunasögu, sögu um
mannraunir og dauða, sögu
fulla af grunsemdum og leynd-
ardómum, sögu hins vanmáttka
manns í helgreipum íslenskrar
stórhi’íðar á fjöllum uppi.
Þarna í nánd við Kjalfell
urðu Reynistaðabræður úti með
fjölda fjár á öndverðum vetri
1780. Þessum atburði er ekki
rúm til að lýsa hjer.
Smátt og snxátt fækka ferðir
manna um þennan fjallveg, og
er fram kemur á 19. öldina er
hann næstum týndur öðrum
en gangnamönnum og grasa-
fólki.
Lengi síðan Jiafa öi’æfi lands-
ins verið flestum landsmönnum
liulinn Iieinxur. Það vorxi nær
eingöngu fræðinxenn e’r fóru
um þaxi í rannsóknai’skyni —
og svo fjallleitamenn á haustin,
er sóttu þaixgað í misjöfnum
veðrum og hurfu aftur til bygða
eins fljótt og auðið varð.
En það voru þó til menn, sem
hjeldu upp unx heiðar og auðn-
ir, hvert sinn og þeim gafst tóm
til, menn, senx fjöllin seiddu
með undarlega seigmagnaðri
kyngi. Það var engu líkara eix
útilegumaixnahlóð rynni þeim
unx allar æðai’, og það enda
þótt þeir væru hinir mætustu
borgarar í sínu þjóðfjelagi og
ættu síður en svo sökótt við
nokkurn mann.
Þessir menn áttu mestan þátt
í stofnun eins af mei’kai'i fje-
lagsskap í landinu. Fyi'ir þeirra
atbeina var Fei’ðafjelag íslands
stofnað.
Efanxál er, livort nokkur hlut-
ur þi’oskar nxenn meir en fei’ða-
lög, sjeu þau farin við sæmileg
skilyrði. Það hlýtur að vera
furðu sljófur hugur, sem ekki
getur lirifist af fegui’ð íslenskr-
ar náttúru, tign fjallanna, nxætti
og stórfengleik fossa, snxáfeg-
urð djúpra dala, silfui’blikandi
vatna, voldugleika jökla, sand-
auðna og hrauna og liins
glampandi síkvika liafs.
Ferðafélagið liefir opnað augu
nxikils fjölda nxanna fyrir töfi’-
um íslenskra öx-æfa, átt sinn
þátt í því, að þeir yxu, yrðu
meiri menn, víðsýnni, næmari
á fegurð lífsins, stai’fhæfari, í
ein oi’ði þroskaðri menn. En
auk ferðalaganna liefir fjelagið
gefið út mikinn fi'óðleik um
ýmsa mei’kilegustu og fegurstu
staði landsins, ásamt fjölda
nxynda, sem árbækur þess
geynia.
Fimm sæluhús hefir Fex-ðafje-
lagið reist, flest í nánd við
Kjalveg. Við Hvítárvatn, í Kerl-
ingafjöllum, á Hveravöllunx, í
Þjófadölum og við Hagavatn.
Öll eru þau lxin vistlegustu og
útbúin nauðsynlegustu þægind-
um fyrir gesti.
Undanfarin sumur hefir fje-
lagið gengist fyrir nokkrum
ferðúm á sumri upp á Kjöl og
til Kei’lingafjalla. Jeg vildi óska
að það sæi sjer fært n.k. sunx-
ar að halda þangað uppi föstr
unx áætlunai’fei'ðum yfir júlí og
ágústmánuð. Ef þær ferðir —
t. d. tvær á viku — bæx-u sig
ekki, ætti liið opinbera að
styrkja fjelagið svo, að það yrði
skaðlaust af.
Mai’gir eru þeir, sem liafa af
fáu meiri ánægju en að lesa eða
hlusta á vel sagðar fei’ðasögur.
En sjón er sögu ríkari. Að sjá
öræfin með eigin augum, finna
nálægð þeirra, veldi þeirra og
stórbrotnu tign er þó alt annað.
Fyrir ekki alllöngu siðan
ræddu blöð okkar og tímarit
allmikið unx, hvílik nauðsyn á
því væri að glæða tilfinningu
fólksins fyrir þjóðei’ni sínu og
ættjörð. Þetta var og er enn
þarft verk og nauðsynlegt, ef
til vill aldrei nauðsynlegra en
nú, er svo margvisleg erlend á-
hrif, misgóð og misholl, sækja
svo fast inn yfir land okkar og
þjóðlíf.
Fátt mundi betur fallið til að
vekja aðdáun og ást á ættjöi'ð-
inni sem það, að sjá hana eig-
in augum, öræfi liennar og
auðnir ekki síður en bygðir og
bæi.
Jeg liygg að starf Ferðafje-
lagsins liafi í þessu efni haft
margföld áhrif á við mál blað-
anna, þótt gott væx’i.
Ferðafélagið pi-jedikar ekki
um það, að við eigum að unha
landi okkar og þjóð. En það
liefir lijálpað okkur til þess að
lconxast þangað, sem slík til-
finning vaknar eins og af sjálfu
sjer við kynni og áhrif hins
fegursta og ógleymanlegasta í
skauti okkar stói’brotna lands.
Við erum á lieimleið.
Af Bláfellshálsi gefst nxjer
síðasta tækifæi’ið í þetta sinn
til þess að líta enn einu sinni
inn yfir viðlendur óbygðanna,
yfir heim, sem felur í sjer ein-
hvern seiðþrunginn töframátt,
lieim, senx svo er voldugur í
stærð sinni og stói'fengleik, svo
heillandi í fegui’ð, litskrauti og
blæhrigðunx og svo dularfullur
og kyngi hlaðinn, að liann her-
tekur liug nxanns við fyrstu
kynni.
Þáð vaknar upp sársterk löng-
un til að halda á ný inn í ein-
vei’U öræfanna, kyrrð þeirra,
frið þeirra og sunxai’unað.
En nú verður ekki aftur snú-
ið. Bifx’eiðin snarast yfir háls-
brúnina og heldur heim til
bygða.
Lengst til suðvestui’s sjermóta
fyx’ir úðaboganunx yfir Gxdl-
fossi.
Henry Ford
mun ekki þurfa að iáta sig vanta
bifreið, en samt veit hann enga á-
nægju meiri en þá, að fara i langasr
göngur. Og svo hefir liann líka
gaman af að höggva i eldinn. Hanh
varð 80 ára 30. júlí siðastliðinn.
Löng skák.
Árið 1927 háðu tveir hestu skák-
menn heimsins, Cubamaðurinn
Capablanca og Rússinn Aljechin, tafl
í Buenos Aires, og varð þetta lengsta
skákviðureign, sem sögur fara af.
Þeir voru að tefla um heimsmeist-
aratignina i hinni göfugu íþrótt, en
urðu að tefla 34 skákir og stóð
leikurinn 2% mánuð. Lauk svo
þessari viðureign, að Aljecliin hlaut
tignina.
Falljökulsbrúnin fyrir norðan Karlsdrátt.