Fálkinn - 14.01.1944, Page 14

F Á L K I N N
Templarahöllin við Frikirkjuveg, sem Templarar keyptu fyrir tveimur
úrum. Þar er m'i fuiidarsalur, því að þröngt var orðið um húsnœði
fyrir Reykjavíkurstúkurnar í gamla Templarahúsinu við Vonarstrœti.
REGLAN SEXTUG.
Frh. af bls. 3:
fimm ár áður en ísafold var stofnu'ð.
Þangað til stórstúka var stofnuð á
íslandi, 24. maí 188G, hafði Isafold
allar framkvæmdir um úfbreiðslu
Reglurrnar. Fjelagar hennar þýddu
tög hennar á íslensku, en Matthías
Jochumsson var fenginn til aö þýða
hina fyrstu söngva, sem notaðir
voru á fundum.
Á árunum 1884—85 gekst ísafold
fyrir stofnun 11 nýrra stúkna, eink-
um norðanlands og vestan, en ein
þeirra var stofnuð í Reykjavík, Verð-
andi nr. 9, sem enn starfar af miklu
kappi. Það var Björn Pálsson ljós-
myndari, sem stofnaði þessa stúku
3. júlí 1885 og lifir nú einn af stofn-
endum hennar, Sveinn Jónsson bygg
ingameistari. En Ólafur Rósenkrans
leikfimikennari varð einn af mestu
athafnamönnunum innan stúkunnar
um langan aldur. Stofnaði hann á
þessu ári og því næsta tvær stúkur
í Reykjavik (Eininguna og Framtíð-
ina) og stúkur í Hafnarfirði, Eyrar-
bakka og Stokkseyri. En fyrir norð-
an stofnaði Asgeir Sigurðsson fjór-
ar stúkur og eina fyrir vestan.
Vorið 1880 fjekk Björn Pálsson,
samkvæmt beiðni ísafoldar, leyfi til
að stofna stórstúku á íslandi. Var
hún stofnuð á Leslrarsal Alþingis,
„undir brjóstmynd Jóns Sigurðsson-
ar“, 24. maí 1866, af Birni Pálssyni,
og voru stofnendurnir 1G, þar af 11
mentamenn. Eru tveir þeirra enn
á Hfi: Þórður Ólafsson præp.hon.
frá Söndum, barnfæddur Reykvík-
ingur, og Magnús Bjarnason præp.-
hon. frá Prestsbakka á Siðu, nú á
Borg á Mýrum. Meðal starfandi
manna á fyrstu árum stórstúkunn-
ar þessi fyrstu ár má nefna einkum
Indriða Einarsson, Björn Pálsson og
Jón Ólafsson ritstjóra, sem önnuð-
ust þýðingu allra lagabálka Regl-
unnar. — Þegar stórstúkan var stofn
uð voru alls 14 stúkur í landinu, en
af þeim eru aðeins fjórar starfandi
nú, nfl. Verðandi og Einingin í
Reykjavík, Morgunstjarnan í Hafn-
arfirði og ísafold og Fjallkonan ú
Akureyri. Mun meðlimatala þeirra
fjórtán hafa verið nær 600, þegar
stórstúkan var stofnuð.
Fjelagatala fór nú ört vaxandi
á næstu árum. Árið 1901 voru þeir
orðnir yfir 3000, en árið 1906 tæp
G000 og lijelst sú tala óbreytt að
kalla næstu fimm ár. En á árunum
1911—1G fækkar meðlimum niður
i ca. 3600; virðist svo sem að
Templarar hafi þessi árin treyst um
of bannlögunum og gerst vanötulli
við starfsemina en áður. En á næstu
15 árum fer meðlimum sífjölgandi
á ný og eru orðnir yfir 8000 árið
1931. Á næstu sex árum fækkar þeim
aftur ofan í tæp 6000, en á næstu
fjórum árum var fjölgun hraðari en
nokkru sinni áður, svo að 1941 er
fjelagatalan orðin yfir 10 þúsund og
hefir aldrei orðið meiri. Hinn 1.
febrúar siðastliðinn töldust meðlim-
ir vera 9412 og skiftust á 106 stúk-
ur, nfl. 53 fullorðinna og jafnmarg-
ar barnastúkur. En alls munu hafa
verið stofnaðar í landinu um 300
stúkur siðan Reglan hóf starfsemi
sina. — Vöxtur og viðgangur Regl-
unnar í heild hefir mjög verið kom-
inn undir dugnaði og áliuga. ein-
stakra manna, bæði framkvæmda-
nefndar stórstúkunnar og eigi síður
undir starfi þeirra, sem annast hafa
útbreiðslustarfsemina úti um land.
Af hinum síðarnefndu má sjerstak-
lega minnast tveggja manna: Sig-
urðar heitins Eiríkssonar regluboða
og Pjeturs Sigurðssonar, sem á und-
anförnum árum liefir ferðast þeim
mun víðar um landið en Sigurður,
sem samgöngutækin eru orðin betri,
og á þessum árum er einn ötulasti
starfsmaður bindindishreyfingarinn-
ar, bæði i ræðu og riti. En liina
yrði of langt upp að telja, sem hafa
stjórnað málum Ileglunnar af mikilli
röggsemi og ósjerplægni.
Það er ekki bindindisstarfsemin
ein, sem Reglan liefir látið sig skifta.
Eins og Árni Óla drap á í útvarps-
erindi sínu er það tilgangur Regl-
unnar að gera meðlimi sina að betri
borgurum en áður, en „undirstaða
þess er að maðurinn sje bindindis-
maður“. Þess vegna er bindindið efst
á blaði — óhjákvæmilegt grundvall-
aratriði. Skal hjer drepið nokkurra
mála, sem Reglan hefir látið sig
miklu varða.
Fjelags- og fundarstarfsemi var
lítt kunn í landinu, þegar Reglan
hóf göngu sína, og samkomuhús eng-
in. Fyrsta verkefnið var að fá þak
yfir liöfuðið. Templarar í Hafnar-
firði reistu fyrsta samkomuhús á
landinu og síðan hafa Teinplarahus-
in orðið mörg, svo að varla getur
það kauptún, sem ekki á sitt. Eiuk-
um má minnast Góðtemplarahúss-
ins á Akureyri, sem um eitt skeið
var langstærsta samkonnihús lands-
ins. Það var selt en Templarar þar
reistu nýtt hús í bænum i samlög-
um við Ungmennafjelagið, en eiga
það nú einir. í sambandi við hús-
næðismál verður og að geta hins
myndarlega Sjómanna- og gestaheim-
ilis á Siglufirði, sem stofnað var þar
af stúkunni Framsókn og er að allra
dómi hin ágætasta fyrirmyndar-
stofnun,
Templarar hafa jafnan lálið sjer
ant um að halda uppi heilbrigðu
skemt.analífi. Dansinn varð auðvit-
vð r.ærtækasta skemtunin. En ja.s
iramt hafa Templarar aðrar sKemt-
anir, svo sem ræðuhöld, upplestur
og söng. Leiklistin hefir átt haux
í horni bar sem Templarar vorn-
Það er engin tilviljun, að fyrstu
stofnendur Leikfjelags Reykjavikur
voru allir eða nær eingöngu Temjil-
arar og orðnir „senuvanir“ á leikj-
um þeim, er þeir sýndu innan stúkn-
anna. — Á vegum Reglunnar starfar
Skemtifjelag Góðtemplara i Reykja-
vík (S. G. T.) og liefir árum saraan
lialdið uppi dansleikjum hjer í
Templarahúsinu og nú á síðasta ári
leigt Listamannaskálann til þessara
skemlana.
Þá hafa Templarar árum saman
haft með höndum útgáfustarfsemi,
komið á prent fjölda vinsælla bóka
og gefið út barnablaðið Æskuna, vin-
sælasta og útbreiddasta blaðið hjer
á landi og um skeið útbreiddasta
blað landsins. Hinsvegar heldur
Reglan nú ekki úli samfelt neinu
ahnennu bindindisblaði og er það
afturför. Þvi að árið 1884—85 kornu
hjer út Bindindistíðindi (5 blöð),
íslenski Goodtemplarinn kom út í
sjö ár, (1886—93), Heimilisblaðið
á 3. ár (1894—96), Good-Templar
1897—1903, Templar 1904—1930 og
Sókn 1931—35. Loks byrjaði að
koma út i hittifyrra mánaðarblaðið
Eining, en hefir verið stopult. Eitt
blað af því kom út 10. þ. m. i
tilefni afmælisins.
Landnámið á Jaðri er eitt af þeim
verkefnum, sem Templarar hafa
hafl með liönduin síðuslu árin, og
stórmerkilegt fyrirtæki. Þarna á að
vera athvarf þeirra, sem vilja njóta
heilnæmis og liollustu í frístundun-
um, og þar hafa Templarar nú kom-
ið sjer upp stórum skála, sljettað og
lagað landið og sáð til skógar. Rís
þarna upp fagur samkomustaður
þegar timar líða. Og þær fram-
kvæmdir, sem þegar eru orðnar þar,
teljá Templarar aðeins byrjun.
Hressingarhæli fyrir drykkjumenn
stofnaði Reglan á síðasta ári en rík-
ið hefir nú tekið við rekstri þess.
Hafði Jón Pálsson fyrv. bankagjald-
keri og frú hans gefið rikmannlega
gjöf til þess að koma slíku liæli á
fót. En Templarar eru nú í undir-
búningi um að koma upp fullkomnu
barnaliæli í Kumbaravogi, er Hress-
'ngarhælið flyst þaðan og starf
ótr»uðlega að þvi máli, Templarr
norðanlands vinna að sama málefni
hjá sjer.
Á .síðastliðnu hausti kom Þing-
stúka Reykjavíkur á fót upplýsinga-
stöð um bindindismál, fyrir það
fólk, sem af völdum eigin ofdrykkju
eða sinna nánustu eiga um sárt að
binda. Er vafalaust að sú stofnun
getur miklu áorkað.
Hjer liefir verið drepið á fátt eitt
í starfi Reglonnar, en margt er ótal-
ið, svo sem þáttur sá, sem hún á í
stofnun og starfi ýmsra þjóðþrífa-
fjelaga. Templarareglan hefir uni
allan heim reynst fjelagsskapur, sem
kann gott skipulag og verður vel
ágengt í því, sem hann tekur sjer
fyrir liendur. Og það er ekki ofmælt
að liann liafi unnið stórmerkt starf
hjer á laridi á undangengnum sextíu
árum.
*
í,
Drekkið Egils-öl
NIN0N------------------
Samkt/cEmis-
og kuöldkjólap.
Effipmiödagskjólap
Peysup og pils.
Wattepaöip
silkisloppap
og svefnjakkap
Mikið lita ópval
SEnt gegn póstkpöfu
um allt land. '—
Bankastræti 7.