Fálkinn - 18.02.1944, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
ÞJÓÐHETJAN ABRAHAM LINCOLN
Abraham Lincoln.
Hið fræga ameríska skáld —
Carl Sandburg hefir skrifaö æfi-
sögu Lincolns í tveim bindum
er hann nefnir: „Aljralim Lin-
coln, sveitaárin“ og „Abraham
Lincoln, stríðsárin."
Á lieimili sínu í Illinois og, á
leiðinni til Washington í febrú-
ar 1861, til þess að talca við for-
setaemhættinu ljet Abraham Lin
coln ekkert upp um það hvað
hann mundi taka sjer fyrir
hendur, sem forseti. Skyldi liann
koma af stað styrjöld? — Og
livað getur liann gert lil þess að
hindra styrjöld? Þetta voru þær
spurningar sem gengu manna á
milli þá.
Lincoln var æðrulaus og beygði
sig í auðmýkt fyrir því, sem
koma átti. „Jeg get ekki komist
hjá því að vita það sem þið
öll vitið, að án frægðar, og ef
til vill án nokkmar skilyrða til
frægðar, þá hefir lagst á mig
slík byrði að jafnvel faðir Banda-
rikjanna, (Georg Wasliington)
þurfti ekki að bera aðra eins.
Hverskonar forseti mundi hann
verða? Hvaða aðferðum mundi
hann beita til þess að lægja
storminn? Þannig spurðu menn
hvarvetna.
Abraham Licoln er fæddur i
frumbýlahjeraði í Kentucky ár-
ið 1809, í bjálkakofa með mold-
argólfi. Hann ólst upp meðal
brautryðjanda, sem höfðu það
að orðtæki meðal annars: „að
aldrei skyldi maður bölva góðri
exi.“ Hann vann kappsamlega í
skógunum og á ekrunum, og
aðeins í fáa mánuði gekk hann í
skóla. Hann fjekk lánaðar bæk-
ur og pældi í gegnum þær. Hann
var stöðugt lesandi bækur og
athugandi fólk. Um mentun
sína komst liann svo að orði,
að hann liefði tint liana upp
hingað og þangað. — Hann varð
lögfx-æðingur, meðlimur löggjaf-
arþingsins i Illinoisfylki og þing
maður í Congressi Bandaríkj-
anna i mexikanska stríðinu. En
hann varð ekki þekktur maður
í neinum af þessum stöðum.
Hið fyrsta raunverulega veður,
sem þjóðin fær af honum var
ái'ið 1858, er hann keppti við
lnnn þekkta senator Stephen
A. Douglas, í níu ofsafengnum
kappræðum um þingsætið fvrir
Illinoisfylki. í þessum umræðum
tóku þeir til meðferðar þræla-
vandamálið. Ýmsir voru þeirrar
skoðunar, að vegna framkomu
sinnar mundi Lincoln verða for-
seti. í nóvember 1860 hafði hann
næg'ilega mörg atkvæði til að
sigra, enda þótt andstæðingai
hans, til samans, lxefðu meiri
hluta allra gx'eiddra atkvæða.
Þessvegna var því haldið á lofti
af andstæðingum hans, að enda
þótt kosning hans væri lögleg
þá hefði hann ekki meirihluta
þjóðai'innar að baki sjer. Menn
væru mjög í vafa um hvað hann
mundi gei-a, og þar sem persónu
leiki hans liafði enn ekki verið
reyndur í framkvæmdinui, nje
færni lians reynd og sónnuð,
voru miklar getgátur um hann
manna á meðal.
Yorið 1861 liafði hann tekið
sjer einræðisvald. Hann hóf nú
styrjöld án þess að leita sam-
þykkis Congressins, fyrirskipaði
hafnbann, heimtaði hersveitir til
að bæla niður uppreisn, tók mil-
jónir dollara úr fjárhirslu i'íkis-
ins, sem liann þurfti á að lialda
í skyndi, án löglegrar fjárveit-
ingar Congressins. Loks þann 4.
júli kallaði hann þingið saman
til þess að fá staðfestar þessar
eim-æðiskendu aðgerðir sínar.
En það var ekki fyr en mörgum
mánuðum eftir að hann liafði
framkvæmt þær.
Þegar vald það er lxann tók
sjer til að gera slíka hluti var
mjög ákveðið vjefengt, spurði
hann hvort það- væri nauðsyn-
legt að hann fylgdi stjórnar-
slcránni út í ystu æsar, meðan
hann væi'i að reyna að bjai’ga
stýrjöldinni, því stjórnai'skráin
væi'i liið skrifaða verkfæri
stjórnarinnar..
Þetta voru dagar fUllir af
flóknum viðfangsefnum og eitt
sinn sagði Lincoln við ritara
sinn, John Kay: „Stjórnarstefna
mín er að hafa enga stjórnar-
stefnu.“
Þessi sanxa skoðun kemur og
fram í brjefi, sem birt var opin-
berlega árið 1864, skrifað til
mans nokkurs í Kentucky. Marg
ir þeir sem lásu það, vox-u
undrandi vegna þessarar játn-
ingar. Þar segir t. d. „Jeg þykist
ekki hafa stjórnað rás viðburð-
anna, en játa liinsvegar óhikaö
að rás viðburðanna liefir stjórn-
að mjer.“ Hvað var nú þetta?
Engin stjói'narstefna? spurðu
menn. Jú, það var einmitt það,
sem hann var að segja. —Að
undanskilinni yfirlýsingunni um
að vernda ríkjasambandið og að
hindx’a frekari útbreiðslu þræla
haldsins, hafði hann enga á-
kveðna stjórnarstefnu. I þræla-
deilunni hafði hann getað miðl-
að málum á 40 mismunandi
vegu til þess að hindra sund-
ung rikjasambandsins. En at-
burðirnir stjórnuðu honum. —
Stundum vonaði liann og bað
um að eitthvað skeði, svo að
liann gæti framkvæmt það, sem
ekki var hægt að framkvæma
fyrr en þetta eitthvað skeði.
Hvað mundi Lincoln gera nú
á dögum? Mundi honum þykja
deilan milli fþirmagnsins og
hinnar skipulögðu vinnu eins
erfið viðfangs og þræladeilan
á hans dögum? Sem æðsla yfir
vald þjóðarinnar mundi hann
eflaust leitast við að milda skoð-
anamun og deilur milli heið-
vii'ðra manna.
Hann sá nú sinn eigin flokk
klofna um 40 mismunandi að-
ferðir til þess að leysa þræla-
vandamálið. Douglas-democrat-
arnir t. d. vildu láta þrælalialdið
eiga sig og bjarga þannig ríkja-