Fálkinn - 04.05.1945, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Herstjóraskifti á íslandi
Merknr
tónliitarviðbnrðnr
Ö atóríum Bjorgvins Guðmiindssonar flutt i Fríkirkjunni
Á síðasta ári kom út á forlag
„Norðra“ á Akureyri einstœð bók
í sinni röð. Það var söngdrápa —
oratorium — eftir Björgvin Guð-
mundsson tónskáld á Akureyri, við
tcxta úr kviðunni „Friður á jörðu“
eftir Guðmund skáld Guðmundsson,
sem vakti mikla atbygli á sinni
tíð. Þessi friðaróður var einka.-
vel til j)ess fallinn að semja við
bann lagaflokk í kirkjulegum stil,
og Björgvin Guðmundsson, sem þá
átti heima í Vesturheimi og orti
í tónum í hjáverkum frá öðrum
störfum var fljótur til og settist við
að semja oratorium við þætti úr
ljóðabálki Guðmundar. Þetta mun
liafa verið um 192G. Síðan lagði
hann verkið á hilluna um liríð.
Hann hvarf þá frá Ameriku og tók
að stunda tónfræðinám við Royal
College of Music i London og út-
skrifaðist þaðan 1928. Síðan hefir
hann lengstum dvalið á Akureyri
og starfað ósleitilega fyrir viðgangi
músíklífsins þar; haft á hendi söng-
kenslu við Menntaskólann í 13 ár
og einnig í barnaskólanum og hald-
ið uppi blönduðum kór á Akureyri
(Kantötukórnum).
.Björgvin er fyrir löngu orðinn
landskunnur sem tónskáld, einkum
af sönglögum sinum, sem mörg eru
á hvers manns vörum. „Heyrið vella
á Iieiðum hveri“ er lag, sem allir
íslendingar kunna, og fleira mælti
nefna af sönglögum hans. En það
fer fram hjá mörgum, að Björgvin
hefir einnig samið fjölda stórra tón-
verka. Alþigishátíðarkantata lians er
að vísu mörgum kunnug, eða að
minnsta kosti kafla úr henni. Hins-
vegar vita færri um tónverkin:
„Strengleikar“, „Til komi þitt rílci“
„Örlagagátuna“ og „Frið á jörðu“,
sem var flutt í Fríkirkjunni í fyrra-
dag og verður flutt aftur í kvöld.
Eins og áður er getið lá þetta
tónverk lengi „í salti“ hjá tónskáld-
inu. En 1933 tók hann það til at-
liugunar á nýjan leik, samdi suma
kaflana upp og breytti öðrum, uns
það fékk á sig þá mynd, sem það
hefir nú, og menn eiga kost á að
kynnast í prentuðu útgáfunni, sem
er útsett fyrir blandaðar raddir og
píanó.
Og nú hefir Tónlistarfélagíð ráð-
ist í að flytja þetta mikla og ein-
stæða tónverk. Að visu hefir nokkru
verið sleppt úr, vegna þess hve
Verslunin Edinborg
Frh. af bls. 5.
hettunni. Eins manns má sérstaklega
minnast, sem flestir Reykvíkingar
þekktu, bæði úr Edinborg og sem
íþróttamann. Það var Tryggvi heit.
Magnússon. Hann kom í verslunina
barn að aldri og vann þar til æfi-
loka, var öll síðari árin verslunar-
stjóri Edinborgar og hafði verið
starfsm'aður fyrirtækisins i meira
en 30 ár, er hann féll frá á besta
aldri og öllum harmdauði.
langt það er, bæði heilum köflum
og eins pörtum úr einstökum þátt-
um, ■— um það bil fjórðungi alls —
vegna ])ess hve langt verkið er. Og
í kirkjunni kemur orgel og hljóm-
sveit í stað píanó-undirleiksins, svo
að útsetningin er önnur en í pretuðu
útgáfunni.
Það eru fast að liundrað manns,
sem starfa að þessum hljómleikum.
Samkór Tónlistarfélagsins syngur
kórsöngvana, en í honum eru yfir
50 inanns. Og Illjómsveit Reykja-
víkur leikur undir, og í henni eru
yfir 30 hljóðfæraleikarar.
Dr. Victor Urbanschitscli stjórnar
hljómleikunum og Páll ísólfsson leik-
ur á orgelið. Einsöngvarar og í
dúettum eru Pétur Á. Jónsson óperu-
söngvari, Ólafur Magnússon frá Mos-
felli, Björg Guðnadóttir, Ólafía .lóns-
dóttir og Ingibjörg Stéingrímsdótt-
ir en Björn Ólafsson og dr. Edelstein
leika á hljóðfæri.
Þetta er sérstæður tónlistarvið-
burður, sem gefur tækifæri til að
lcynnast nýjum hliðum á Björgvin
tónskáldi, hinum mikilvirka og
smekkvísa höfundi. Sönglög hans
fljúga um bog og bý, en tækifærin
til að kynnast hinum stærri verkum
hans koma ekki nema sjaldan. En
svo að aftur sé vikið að sönglögum
Björgvins, ]>á er hann ekki óvirkur
á því sviði, þó að stóru verkin séu
mörg. Til dæmis um það má nefna,
að á næstunni mun vera von á nýrri
bók, sem inniheldur livorki meira né
minna en sextíu sönglög eftir tón-
skáldið.
Starfslið Edinborgar og beildversl-
unarinnar er nú um 30 manns, og
hefir margt af því starfað þar lengi.
Vilborg Jónsdóttir, sem nú er látin
fyrir nokkrum árum, starfaði í vefn-
aðaryörudeildinni þangað til hún
féll frá, og Elín Jakobsdóttir, sem
nú er látin af störfum fyrir nokkrum
árum, var um áratugi í Edinborg.
Margt af starfsfólki verslunarinnar
hefir verið þar um og yfir tuttugu
ár, t. d. Gunnfríður Ebenezardóttir,
Helga Ingólfsdóttir, Gils Sigurðsson
Herstjórn Bandaríkjanna kvaddi
blaðamenn á fund á þriðjudaginn
var, og tilkynnti Early 'E. W. Dun-
can yfirhersliöfðingi þar, að hann
væri að láta af störfum hér og
mundi fara héðan einhvern næstu
daga. En liann hefir gegnt yfir-
hershöfðingjastörfum hér síðan
William Key yfirhershöfðingi lét aí
störfum á síðastliðnu hausti, en
dvalið hér um það bil eitt ár.
Yfirhershöfðinginn flutti ræðu og
talaði á víð og dreif um veru sína
og starf á íslandi. Hann mælti með-
al annars á þessa leið:
„Eg fer bráðlega frá íslandi. Sem
yfirhershöfðingi Bandaríkjahersins á
íslandi hefi ég gert mér far um að
kynnast islenskum högum og áliuga-
málum íslendinga. Eg kom til ís-
lands skömmu áður en lýðveldið var
stofnað hér. Ilefi ég þá trú, að
frelsi íslensku þjóðarinnar sé tengt
frelsi allra annara þjóða. Eg mun
gera mér far um að reyna að fylgj-
ast af áhuga með þróun íslands i
fjárhagsmálum, menningarmálum og
stjórnmálum.
Hernám íslands af hálfu hinna
sameinuðu þjóða átti eigi lítinn þátt
í hinum árangursríku úrslitum striðs
ins í Evrópu. Vegna þess að íslend-
ingar höfðu neitað óvinum okkar um
flugbækistöðvar á íslandi, hélst leið-
in um Norður-Atlantshafið opin
bandainönnum. Hin hernaðarJega
þýðing landfræðilegrar legu íslands
bafði nxikla þýðingu i þessari styrj-
öld, og mun hafa mikil áhrif fyr-
ir ferðalög og viðskifti þegar frið-
urinn kemur. Að minni liyggju munn
þrif hins nýja lýðveldis að miklu
leyti bygjast á samvinnu við aðrar
friðelskandi þjóðir. Ekkert land get-
ur lifað til langframa með því að
taka upp einangrunarstefnu.
Þúsundir Bandarikjamanna hafa
dvalið, slarfað og notið lifsins á
íslandi. Þér hafið verið kurteisir,
alúðlegir og gestrisnir við herlið
okkar. Við höfum komið á íslensk
heimili, veitt í ánum vötnum og
og Páll Jóhannesson.
Eins og áður er sagt gerðist Sig-
urður B. Sigurðsson meðeigandi
verslunarinnar fyrir 19 árum. Hann
er enn maður innan við fimmtugt,
fæddur á Flatey á Breiðafirði 4.
júní 1897, sonur Björns Sigurðsson-
ar, síðar bankastjóra Landsbankans.
Faðir lians bjó þá jöfnum höndum
í Flatey og Kaupmannahöfn og var
Sigurður ekki nema tveggja mánaða
er hann fór í fyrstu „siglinguna“
sína til Khafnar. — Hann gekk i
Menntaskólann hér og lauk gagn-
fræðaprófi en fór síðan á verslun-
arskóla í Khöfn og lauk prófi þaðan,
en dvaldi síðan til framlialdsnáms
á Spáni og þó einkum í Englandi.
Á þeim árum, sem faðir lians var er-
jiidreki íslands í London, i fyrri
heimsstyrjöldinni, dvaldi Sigurður
löngum þar. Hann var skipaður
breskur ræðismaður 1. apríl 1934,
en hafði áður verið setlur um skeið.
Hann liefir hlotið breska heiðurs-
merkið O.B.E. Hann á sæti í stjórn
Sambands vefnaðarvöru innflytjenda
og er formaður þess.
sjónum. Við höfum gengið á skíðum
uppi á fjöllum. Yðar áhyggjur og
gleði hafa verið oklcar.
Fyrir liönd allra liðsforingja okk-
ar og liðsmanna og þeirra, sem
liafa verið tengdir okkur í starfi
þakka ég yður öllum. Megi komandi
tíð færa yður velmegun, frið og
gæfu.
Eftirmaður minn, brigadier gen-
eral Martinus Stenseth er dugandi
foringi úr fastahernum og hefir
frægan feril að baki sér. Eg er
fullviss um að íslensku þjóðinni
muni geðjast vel að lionum, og
að menn lians muni viðhalda hinu
ágæta samkomulagi milli herliðs
okkar og íslensku þjóðarinnar.“
-----Hinn nýi yfirhershöfðingi
er flughetja úr fyrri styrjöldinrú
og nokkuð við aldur. Hann heitir
Martinus Stenseth og munu menn
fljótlega sjá að nafnið er norskt.
Ætt hershöfðingjans er frá Álasundi,
en fæddur er hann í Heiberg i
Minnesota. Stenseth hershöfðingi
hefir starfað í fastaher Bandaríkj-
anna um langt skeið. Hann gekk í
flugherinn i ágúst 1917 og fór til
Frakklands þá um liaustið og varð
I. leutinant vorið 1918, en höfuðs-
maður varð hann í febrúar 1919.
Hann fékk D. S. C. fyrir lietjudáð
22. október 1918, er liann flaug til
lijálpar franskri flugvél, sem sex
þýskar Focker-vélar höfðu ráðist á,
en tólf þýskar vélar voru á næstu
grösum, viðbúnar að skerast í leik-
inn. Hann réðst á óvinavélarnar,
skaut eina niður en stökkti hinunx á
flótta. Einnig fékk hann Silfur-
stjörnu fyrir afrek í loftbardaga
yfir Argonneskógi. Að loknu stríð-
inu var hann í Lettlandi um tíma,
og aftur sem hermálafulltrúi Banda-
ríkjanna í Libau 1940. Flugstjóri var
hann á Filippseyjuin 1933 -’34. Hann
hefir haft á hendi stjórn flugskóla
og þjálfun flugmanna um hrið. —■
Brigadier general var hann skipaður
27. apríl 1943.
Pétur Jóhannsson, sem eins og
áður er sagt er forstjóri Veiðarfæra-
gerðarinnar, er jafnframt prókúru-
hafi Edinborgar siðan 1930. En
sölustjóri Heildverslunarinnar er
Björn Hjaltested, sem orðinn er
gamall í hettunni, sem starfsmaður
Edinborgar, þvi hann réðst þangað
árið 1925.
—■ —- Það verður ekki skilist svo
við Edinborg að eigi sé minnst einn-
ar vöru, sem befir fylgt versluninni
svo að segja frá upphafi. Það er
Sunlight-sápan, eða yfirleitl fram-
leiðsluvörur Lever Brothers. Sun-t
light-sápan náði fljótt útbreiðslu hér
á landi. Það þótti tíðindunx sæta, er
Edinfaorg auglýsti á fyrstu árunum,
að sá fengi 20.000 króna verðlaun,
sem gæti sýnt fram á, að sápan
væri ekki eins góð og lofað væri.
Verðlaunin liafa ekki verið unnin
enn.
------Miklar og margvíslegar franx-
farir hafa orðið hér á lanxli á sið-
xistu fimrotíu árum. Andleg og verk-
leg menning liefir þroskast meira
Framhald ú bls. 15.