Fálkinn - 01.06.1945, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svayar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSprent.
SKRADDARAÞANKAR
Einu sinni hélt fólk, að maður,
sem væri orðinn miðaldra, misti
með einhverju kynlegu móti lialds
á sjálfu lífinu, og að heili hans
væri ekki eins skarpur og þrítugs
manns.
Nýja sálfræðin segir, að þetta sé
rangt; og ekki þar með búið, held-
ur bendir hún á, að fimmtugur
maðúr sé alls ekki eftirbátur 25
ára eða þrítugra manna.Heila-
vefirnir séu jafn lifandi og jafn
virkir á sextugsaldri og á þrítugs-
aldri, en þeir starfa hægar og gæti-
legar, alveg eins og líkaminn gerir
yfirleitt. Það sé ástæðulaust að lialda
að þrítugur heili geti starfað ná-
kvæmar en sextugur. Eg segi sex-
tugur, en gæti eins vel sagt sjö-
tugur. Enginn veit meira um lieil-
ann en dr. Ales Hardlick, sem er
ritstjóri „Physical Antliropology“ við
Smithsonian Institution i Washing-
ton. Hann hefir eigi aðeins rann-
sakað lífeðlisfræði heilans heldur
einnig andlega starfsemi hans. —
Segir hann frá, sem ýmsum mun
þykja nýstárlegt, að heilinn haldi
áfram að þroskast fram til sextugs
og sjötugsaldurs. Eina óhjákvæmi-
lega skilyrðið er það, að heilinn
fái^ að halda áfram að starfa og
ef maðurinn hættir að hugsa, þá
vex heilinn ekki, en verður kyr-
stæður, en ef maðurinn heldur á-
fram að starfa og hugsa um eitt-
hvað fleira en munn og maga eða
að lesa blöðin umhugsunarlaust, vex
heilinn og stækkar.
Maðurinn getur verið handviss um
að hann fer að gerast gamall þegar
hann: hættir að eignast vini, kemst
á þá skoðun, að unga kynslóðin
sé að fara í hundana, ef hann upp-
götvar að hann lifir i fortíðinni,
og fer að tala um „góða gamla
daga“. Ef hann talar mikið um
siðustu læknisaðgerðina, sem gerð
hafi verið á sér. Ef hann fer að
skorta umburðarlyndi. Ef hann fer
að verða mikið einn. Ef honum
fer að þykja lífið leiðinlegt í þess-
um merkilega og spennandi heimi.
Ef honum finnst það goðgá að uppá-
haldsstóllinn hans sé færður úr
stað. Ef honum finnst fólkið vera
óheiðarlegra, refjóttara, ósiðaðra og
heimskara en áður.
Allt eru þetta ellimerki og öll
eiga þau upptökin hjá manninum
sjálfum. Það er að jafnaði maðurir.n
sjálfur, sem býður ellinni heim —
um það eru dæmin deginum Ijósari.
JÓNAS
HALLGRÍMSSON
100 Ara
DÁNARMINNING
vesöld og viljabresti, eymd og at-
hafnadeyfð, er grúfði þá yfir þjóð-
lifinu. Tómas Sæmundsson var mest-
ur dugnaðarmaður þeirra félaga og
nánastur vinur Jónasar. Vildi hann
fyrir hvern mun telja Jónas á að
korna til Hafnar og skipa sér í
þennan fámenna flokk, er lieyja
skyldi hina erfiðu og afdrifaríku
baráttu, sem framundan var. .Bar
hann takmarkalaust traust til Jónas-
ar sem öruggs stuðnings- að jafn-
vel forystumanns í þessu starfi. Bréf
Tómasar til Jónasar frá þessum ár-
um bera vott um þetta og á einum
stað farast honum orð á þessa leið:
„Þú ert sá, sem best er lagaður til
að gera það svo, að hólminn okkar
geti liaft sóma af.“
Jónas mun fyrst framan af hafa
verið í vafa um, hvort málum mundi
ekki þann veg best skipað, að hann
béldi áfram að vinna við skrifstofu-
störfin og stofnaði til heimilis i
Reykjavík. En góðu heilli varð end-
irinn þessa máls samt sem áður sá,
að hann sigldi til Hafnar sumarið
1832.
Hóf hann þegar háskólanám með
það fyrir augum að taka lögfræði-
próf. Fyrstu mánuðina stundaði
hann námið af miklu kappi og liafði
lítil afskifti af þjóðfélags- og menn-
ingarmálum. En brátt fóru gömul
hugðarefni að gera vart við sig, og
leið nú ekki á löngu þar til Jónus
var af alhug farinn að kynna sér
og kryfja til mergja allt hið merk-
asta af málum þeim, sem viðkomu
bókmenntum og náttúrufræði.
Og nú fyrst fara gáfur hans að
njóta sín að nokkru verulegu leyti.
Jónas hafði í raun réttri verið nátt-
úrufræðingur frá blautu barnsbeini.
Átthagar hans i Öxnadal, þar sem
undurfagurt landslag og einkenni-
legar jarðmyndanir blasa við sýn
á alla vegu, munu snemma hafa
vakið tilfinningu lians fyrir fegurð
náttúrunnar og jafnframt ýtt undir
löngun hans til að kynnast henni
nánar af sjónarhóli vísindamanns-
ins. En samfara þessu liafa svo
Framhald á bls. lk.
Líkneski Jónasar á hinum nijja stað í Hljómskálagarðinum.
Laugardaginn þann 26. þ. m. voru
iiðin 100 ár frá dauða Jónasar
Hallgrímssonar. Hann fæddist að
Hrauni í Öxnadal 16 nóvember 1807
og var þvi aðeins 38 ára gamall,
er hann andaðist.
Æfiferill þessa mikla skálds og
hugsjónamanns ætti að vera öllum
íslendingum kunnur og því þykir
rétt að rekja hann hér, þótt i stór-
um dráttum verði.
Jónas var barn að aldri, er hann
missti föður sinn, sem hafði verið
liinum viðkvæma og tilfinningasama
syni örugg stoð og stytta og athvarf,
þegar raunir eða vandamál bar að
höndum. Minningin um þennan
fyrsta og sárasta harm l'ylgdi Jón-
asi alla ævi.
Móðir Jónasar var hin mesta at-
orkukona og fyrir tilstilli liennar
og stuðning nokkurra frænda komst
liann i skóla. Árið 1829 varð liann
stúdent og næstu ár starfaði liann
sem' skrifari hjá Ulstrup, fógeta, liér
í Reykjavík.
Á því tímabili átti liann í stöðug-
um bréfaskiftum við nokkra gamla
skólafélaga, sem þá voru staddir í
Kaupmannahöfn við nám. Þessir fél-
agar lians höfðu þá þegar orðið fyr-
ir áhrifum af hinfii miklu frelsis-
og Jramfaraöld, sem gekk yfir Norð-
urálfu um þær mjundir. Allir voru
þeir einlægir ættjarðarvinir og
hugðust veita bylgjum þessara hreyf-
inga norður hingað, til úrbóta þeirri