Fálkinn - 07.03.1952, Side 4

4
FÁLKINN
Fyrstu flugmenn
veraldar
flugu í 5 ár áður en almenningur vildi trúa því.
9
Fyrsta sviffluga Wrightbræðra, sem þeir regnda við
Kitty Hawk 1900.
ANN 17. des. 1903 gcrðist furðu-
leglur atburður: í fyrsta skipti
í veraldarsögunni tókst manni að
fljúga í vél, sem var þyngri en
loftið.
Hugvitsmcnnirnir, þeir voru tveir
sem flugu þennan sama dag, voru
bræður: Wilburn og Orville Wrigbt
frá Dayton í Ohio. Þeir urðu óaf-
vitandi frömuðir mestu samgöngu-
framfara nútímans.
Hvern hefði grunað fyrir tæpum
50 árum, að um miðja öldina mundi
flogið eftir fastri áætlun um allan
lieim og farið yfir Atlantshafið á
nokkrum klukkutímum margoft á
dag? Og hver mundi þá hafa spáð
því, að jafnvel stærstu herskip væru
í hættu stödd i striði nema þau hefðu
flugvél til að verja sig?
í þá daga neituðu menn að trúa
þvi að hægt væri að fljúga. Daginn
eftir að Wright-bræðrum tókst að
lyfta sér í fyrsta sinn sögðu blöðin
að vísu frá þessum atburði, en liann
vakti ekki mikla athygli.
Vísindamennirnir höfðu sem sé
„bólusett“ almenning gegn trúnni á
flug. Hinn lærði stjarnfræðingur og
stærðfræðingur Newcomb prófessor
sannaði blátt áfram að ógerlegt
væri að fljúga í vél, sem væri þyngri
en loftið, og Melville aðmíráll, for-
maður tæknideildar ameríska liers-
ins, var þessu alveg sammála.
Og livað stoðaði þá þó að tveim
vélvirkjum tækist að taka sig á loft
Fólk lokaði augunuin. Það gat ekki
verið satt. Jafnvel flugvél hins lærða
manns Langleys prófessors, hafði
stungist i Potomacfljótið eins og reið
hjólasmiðirnir frá Dayton gætu það,
sem Langley gat ekki! Óhugsandi!
Beinlínis hlægilegt!
Grínblöðin gerðu sér mat úr
þessu. Árið eftir að Wrightbræður
flugu fyrst var þessi fyndni í Pack:
„Hvenær ætlar þú í fyrstu flug-
Wilburn var 36 ára er hann flaug
í fyrsta sinn, 1903. Hann dó ár
tajigaveiki 1912.
fcrðina?“ spyr maður vin sinn, flug-
vélasmiðinn. „Undir eins og ég hefi
afnumið þyngdarlögmálið“, svarar
hugvitsmaðurinn.
Ófarir Langleys voru raunalegar.
Þrátt fyrir efasemdir vann þessi á-
gæti vísindamaður að uppgötvun
sinni í tuttugu ár og náði nokkrum
árangri. Hann gerði útreikning á
mótstöðu loftsins og gat látið smá
líkön fljúga; þa<f var undið gúmmí-
band sem sneri skrúfunni, en síðar
vélar knúðar þrýstilofti eða gufu.
Árið 1896 var hann svo langt kom-
inn að hann gat látið líkan, sem
vóg 1214 kg. fljúga 800 metra á 1 Vz
minútu, og gaf gufuvél aflið. Nokkr-
um mánuðum siðar gat hann látið
svipaða vél fljúga 1200 metra með
46 km. hraða á klukkustund.
Og nú taldi hann rannsóknum sín-
um lokið. Hann ætlaðist til að aðrir
tækju við. Hann var orðinn 62 ára og
hafði mörg önnur áhugamál. — En
þá fékk hermálaráðuneytið hann til
að reyna að smíða vél, sem gæti
jborið mann. 'Hann lét tilleiðast og
Ifékk 50,000 dollara styrk til smíð-
innar. Loks var vélin fullgerð, árið
1903, og kostnaðurinn var orðinn
70.000 dollarar. Hreyfillinn vóg 56
kg. og framleiddi þó 52 hestöfl.
Flugmaðurinn var Charles Manley,
aðstoðarinaður prófessorsins. Tilraun
in var gerð 7. okt. Hreyfillinn fór
í gang, skrúfan snerist og — vélin
brunaði beint út í Potomacfljót og
fór á kaf þar.
Þetta var herfilegur ósigur. Blöð-
in drógu dár að Langley, og þing-
menn skömmuðust út af peningun-
um, sem fleygt hafði verið í þetta.
Langley tók sér þetta svo nærri að
liann lagðist veikur og dó nokkru
síðar.
Árið eftir ófarir Langleys héldu
bræðurnir áfram tilraunum sinum
í Dayton, oog nú flugu þeir eigi að
eins beint áfram heldur gátu þeir líka
flogið í hring. Árið eftir 1905, flugu
þeir 39 km. á 39 mínútum, að mörg-
um ásjáándi.
Bændurnir sem unnu á ökrum
sínum í kring og fólk sem átti leið
þarna fram hjá sá Wrightbræð-
urna fljúga dag cftir dag, en það
sinnti þvi enginn!
Einstaka maður, svo sem Octave
Chanute, skildi þó að hér voru stór-
tíðindi að gerast. En í Ameriku
fannst mönnum cnn að þetta væri
bégómi, og hermálaráðuneyti Banda-
ríkjanna vildi ekki liðsinna bræðr-
unum á nokkurn hátt.
Hermálaráðuneyti annarra þjóða
voru betur á verði. Til Dayton komu
sendimenn frá London og París,
sérstaklega voru Frakkar æstir í að
kynna sér málið, þvi að þeir bjugg-
ust við ófriði við Þjóðverja á næst-
unni og langaði að eignast vopn í
þeirri baráttu.
í Frakklandi var þegar farið að
gera eftirlíkingar af flugvél Wright-
bræðra. Frægir menn svo sem Ble-
riot og Voisin-bræður voru meðal
þeirra, sem fyrst i stað stældu
Wright-gerðina.
WILBUR og Orville Wright voru
prestssynir og varð faðir þeirra bsk-
up siðar, í litlu kirkjufélagi i Day-
ton, þar sem þeir ólust upp. Þeir
liöfðu snemma gaman af vélum og
töldu foreldrarnir þá hneigð vera
arf frá móðurafa þeirra, sem var
þýskur. Hann liafði verið vagna-
smiður.
Faðir þeirra sat i virðingarstöðu
en var ekki hálaunaður að sama
skapi, svo að bræðurnir urðu að
fara að vinna fyrir sér ungir. Þeir
gengu í barnaskólann og höfðu eng-
an áhuga á háskólamenntun eins og
tveir bræður þeirra.
Wilburn var eitt ár í menntaskól-
anum og lærði stærðfræði, eðlis-
fræði og sögu, en tólc ekki próf.
Orville tók ekki heldur próf úr
menntaskóla og voru þó báðir orðn-
ir 18 ára er þeir fóru þaðan. Aðrir
hugvitsmenn, frá Jemes Watt til
Edisons, hafa líka verið próflausir.
Þeir höfðu allan hugan við hina
hagnýtu lilið tilverunnar. Þeir gáfu
út vikublað þegar þeir voru strák-
ar. Síðan gáfu þeir út dagblað og
prentuðu það sjálfir í pressu scm
þeir liöfðu smíðað. Ekki græddu þeir
á blaðinu, en bækur prentuðu þeir
með ágóða.
Árið 1892 settu þeir upp reið-
lijólaviðgerðarstofu og græddu vel
á henni, þvi að i þá daga var tiska
að hjóla. Leigðu þeir öðrum prent-
smiðjuna en sneru sér heilir að
Wriglit Cycle Co. Þeir önnuðust
ekki aðcins viðgerðir heldur fram-
leiddu reiðhjólategund, eða settu
saman úr stykkjum, sem þeir keýptu
af ýmsum framleiðendum. Þetta
þótti gott reiðhjól.
En von bráðar snerist hugur þeirra
að öðru'.
Þegar Orville var 25 ára fékk
hann taugaveilci og lá þungt haldinn
í marga mánuði. Það var i þeirri
legu sem bróðir hans sagði honum
frá, að Þjóðverjinn Lillienthal hefði
hrapað á svifflugi og beðið bana.
Þeir liöfðu áður fylgst með svif-
flugstilraunum Ottós Lillienthals:
Iíann liafði komist 300 metra leið í
30 metra hæð. Þeir höfðu lesið um
tilraunir Maxims og Langleys, en
meðan Orville var að ná sér eftir
taugaveikina fóru þeir að kynna sér
þessi mál af kappi, fengu léðar all-
ar bækur er þeir náðu til og rök-
ræddu málið.
Undir eins og Orville var orðinn
hress fór hann að sýsla við verk-
legar tilraunir. En enginn fékkst til
að taka þetta alvarlega — fólk leit
á það likum augum og spiritisma.
Enda var uppskeran léleg. Lillien-
thal og Englendingurinn Pilcher
höfðu báðir drepið sig við flugtil-
raunir. Frakkinn Ader og Englend-
ingurinn Hiram Maxim, sem voru
að reyna að smíða breyfilflugvél,
höðu eytt offjár í tilraunir án þess
að verða nokkuð verulega ágengt.
Wrightbræður höfðu ekki úr miklu
að spila; fram að þvi að þeim tókst
að lyfta sér fyrst höfðu þeir eytt
5000 dollurum í tilraunir, — en það
var þeim kannske til happs. Vegna
peningaleysisins urðu þeir að leggja
sig enn meira i framkróka um að
hugsa.
Þeir byrjuðu á svifflugum, sem
eiginlega voru ekki annað en flug-
drekar, en endurbættu þær stig af
stigi sérstaklega eftir að þeir fundu
ágætan tilraunastað við Ivitty Hawk
í N.-Garolina. Þar var oftast mikil
bafgola.
Tilraunirnar við Kitty Hawk gengu
illa árið 1900 og 1901. Þeir komust
að þeirri niðurstöðu að útreikningar
Lillientlials og Langleys á loftstöðu
og „afdrift“ lilytu að vera skakkir.
Þegar þeir konni heim, 1901, sagði
Wilburn: „Það liða þúsund ár þang-
að til nokkrum tekst að fljúga!“
En tvemur árum síðar flaug bann
sjálfur!
Þeir gátu ekki annað en haldið
áfram að reyna. Veturinn 1901—’2,
gerðu þeir sér sogtunnel á verkstæð-
inu. Með honum ætluðu þeir að finna
réttan grundvöll undir loftmótstöð-
unni.
Ágætir stærðfræðingar höfðu rann
sakað þetta mál og gert mótstöðu-
töflur en komist að rangri niður-
stöðu, liklega vegna þess að þeir
beittu spekinni meira en augum og
fótum. Bræðurnir töldu ekki eftir
að hlaupa langar leiðir með flug-
drekana sína til þess að kanna
hreyfingar loftsins, og á þeim athug-
unum sem þeir gerðu í sog-tunnell-
inum byggðu þeir nú alveg nýjar
loftmótstöðutöflur.
Þær voru mjög ólíkar töflum Lil-
lientlials og Langleys, en reyndust
vel í nærri þvi 1000 tilraunum, sem
bræðurnir gerðu við Kitty Hawk
1902. Og þeim tókst að láta svifflug-
una halda jafnvægi, meira að segja
i 58 km. mótvindi.
SAMVINNA Wilburns og Orvilles
var hin ákjósanlegasta. Þeir ræddu
hver smáatriði í þaula. Ef einhver
Orville dó úrið 194-8 og varð ekki
ríkur á uppgötvun sinni.