Fálkinn - 03.07.1953, Blaðsíða 10

10
FÁLKINN
Louis Pasteur
Framhaldsmyndasaga
fyrir unglinga.
17. Eftir aÖ tvær litlu dætur Past-
eurs voru dánar byrjaði hann ákaf-
ar en áður að rannsaka smitandi
sjúkdóma hjá mönnum. Hann vonaði
að vinna hans mundi geta frelsað
aðra litla krakka frá dauða.
Hann varð kennari fyrir ungu
mennina, sem ætluðu að verða læknar.
En j>að varð lil ])ess, að margir öf-
unduðu hann. Læknunum gramdist
það, að fólk talaði svo mikið um
Pasteur. Þeir þurftu annars allmjög
á hjálp hans að halda, sérstaklega
skurðlæknar. í þá daga var það nefni-
lega svo, að maður var aðeins skor-
inn upp í stærstu neyð, þvi að upp-
skurður var næstum það sama og
dauðadómur. Sjúklingarnir dóu ekki
á skurðarborðinu. Fáum dögum eftir
skurðaðgerðina leit meira að segja
út fyrir, að þeir Væru á batavegi —
en oftast endaði með því, að það kom
bólga í sárið. Sjúklingurinn fékk há-
an hita og dó stuttu siðar.
18. Pasteur reyndi að kenna lækn-
unum, að þeir færu svona illa vegna
sýklanna. Hann skýrði þeim frá því,
að það væru sýklar á höndum læknis-
ins, á skurðáhöldunum, á svömpum
og umbúðum, í lofti spítalans og á
sjúklingnum sjálfum. Flestir franskir
læknar hlógu að honum, og iionutn
leið illa við tilhugsunina um, hve
margir urðu nú að deyja, þó þeir
ltefðu getað lifað, ef læknhrnir hefðu
lilustað á orð hans.
í Englandi lifði á þeim tíma mjög
duglegur læknir, er Lister hét. Hann
Iiafði kynnt sér rit Pasteurs og fór
eftir ráðum hans. Lister byrjaði að
þvo bæði sjálfan sig og alla hluti,
sem liann þurfti á að haida við upp-
skurðina upp úr karból, sem drepur
sýkla. Árangurinn varð sá, að 34 af
40 sjúklingum, sem hann skar upp,
lifðu af.
19. í Frakklandi vann Pasteur
áfram. Þá kom einu sinni barnsfara-
sóttfaraldur á fæðingrstofnunina í
París. Fimmtihluti allra sjúklinganna
dóu. Pasteur fann ])ann geril, sem
sjúkdómurinn stafaði af. Hann sá,
livernig læknarnir gengu frá sjúkum
til heilbrigðra og frá líkhúsum til
fæðanda kvenna. Hann sagði lækn-
unum, að sjúkdómurinn stafaði af
gerli, og að það væru læknarnir
sjálfir, sem báru smitið um. „Já, en
hvernig á maður að finna þennan
geril?‘ spurði einn, sem var viðstadd-
ur. „Hann litur svona út,“ sagði
Pasteur og teiknaði hann. Nokkrir
læknar byrjuðu að fylgja ráðum Past-
eurs, og það varð til þess, að færri
mæður dóu af barnsförum en áður
hafði verið.
Pasteur hafði líka mikinn hug á
sjúkdónnim dýra. I þá daga geisaði
hænsnakólera í Frakklandi. Ef liæna
í liænsnahúsi fékk kóleru, fengu allar
hinar í hænsnahúsinu hana líka og
dóu eftir stuttan tima.
20. Eftir margar tilraunir fann
Pasteur þá sýkla, sem olli hænsna-
lcóleru. Hann komst það langt, að
hann gat gert heilbrigð liænsni veik
með því að gefa þeim sprautur, þar
sem sýklarnir voru í. En hvernig ætti
Iiann að gera vcik hænsni heilbrigð?
Einn daginn ætlaði Pasteur að taka
fram glas með ræktuðum liænsna-
kólerusýklum til þess að gera nýja
tilraun. Af tilviljun tók hann glas,
sem hafði staðið mjög lengi. Hænsnin,
sem hann gaf sprautur með sýklum úr
þessu glasi, urðu að visu veik af
liænsnakóleru, en í stað þess að deyja
eins og öll hin, batnaði þeim aftur.
Sýktarnir höfðu nefnilega tapað
krafti sínum með því að standa í
beru lofti. Þau hænsni, sem voru
orðin fnísk af kólerunni, fengu
skammt af sterkustu sýklum, sem
Pasteur átti til. Það olli þeim engum
óþægindum, þau voru orðin ónæm fyr-
ir sjúkdóminum, vegna þess að blóð
þeirra hafði myndað móteitur gegn
eitri sýklanna. Nú fcngu þeir Past-
eur og hjálparar hans annríkt. Þeir
ferðuðust um með veiklaða sýkla og
hólusettu þúsundir hænsna.
gardurinn
okkar
Hirðing gróðurreita
Mikil vandvirkni skal liöfð við val
gróðurmoldar í reitina.
Móld úr vel ræktuðu túni eða mat-
jurtagarði blönduð með nokkru af
sandi og gömlum húsdýraáburði, t.
d. hrossataði, er oftast mjög góð. Þó
skal gætt nokkurrar varúðar, ef mold-
in hefir verið tekin á frjóum stað. —
í gamla reiti er þó rétt að setja lítið
eitt af áburði. Ágætt er að bera á hús-
dýraáburð, sem blandaður er til
helminga með mómold. Útlendan
áburð skal nota með gætni, ef hann
er valinn.
í venjulegan jarðveg eru 70 til 120
gr. hæfileg í 8 til 10 m. langan reit
af algildum áburði, en bann inniheld-
ur þau efni, sem nauðsynlegust eru:
Köfnunarefni, Fosfór og Kalí. Rétt
er að bæta ofurlitlu af kalkefni i jarð-
veginn á 2 til 3 ára fresti, ef kál
og aðrar þurftarfrekar nytjajurtir eru
að staðaldri ræktaðar í reitnum.
Kalksteinsmjöl er hentugt, 300 til 350
gr. á ferm. og skal það sett á haustin
i gróðurmoldina.
Ef illa gengur að fá góða rækt í
reitinn, illgresi gerist nærgöngult og
moldin óþjál við gróðursetningu, er
best að skipta alveg um jarðveg, og
ennfremur þegar sömu plöntutegund-
ir eru að staðaldri ræktaðar, verður
næringaröflun þeirra það einliæf, að
skipta verður um gróðurmold annað
eða þriðja hvert ár.
Þegar gróðurreiturinn hefir verið
tilreiddur og hitaður upp í 15 til 20
gráður, en ekki þar yfir, er sáð í hann.
Þá er rétt að deila reitnum niður eftir
tegundum og fjölda þeirra plantna,
sem þar eiga að dafna, og merkja
v
greinilega hvert tegundasvæði. Ef
sáð er í sama gróðurreit mörg-
um tegundum, skulu þær plönt-
ur settar hlið við hlið, er hafa
sem Hkastan spírunartíma, t. d.
káltegundir, Levkoj, Nellikkur o. fl„
sem eru fljótar að ála, en tómatar,
baunir, stjúpur, Nemesíur o. s. frv.,
eru lengur að skjóta öngum.
Hversu þétt skal sáð, er háð öllum
aðstæðum. Hve lengi plöntunum er
ætlað að dafna í sama reit, hvort þær
skulu fluttar milli reita (í sólreit),
eða síðar á bersvæði, hvaða tegundir
um er að ræða o. s. frv. Er því erfitt
að gefá nokkra algilda reglu um ]>etta,
og verður að afla upplýsinga um það
um leið og menn velja tegundir og
ræktunaraðferðir.
Eftir að ræktun er hafin í gr.óður-
reit, er áriðaihli að hafa vakandi
auga með nýgræðingnum, hugsa um
að raka, birtu og hita sé stillt í lióf,
og umfram allt forðast allar snöggar
hreytingar á þessum höfuð-vaxtar-
skilyrðum jurtanna. Ef plöntur hafa
fölnað við of litla birtu, er ekki hægt
að bæta það upp með sterku sólar-
ljósi strax á eftir, slíkt mundi ríða
þeim að fullu. Einnig, ef láðst hefir að
halda nægilegtim hita i reitnum, má
ekki auka hitann skyndilega. — Allar
breytingar verða að gerast hæg'fara,
magn Ijóssins aukið eða minnkað
sin'ám sainan, og hitanum breytt stig
af stigi. Snögg umskipti geta reynst
öllum nýgræðingi banvæn, og veltur
því fyrst og fremst á, að slíkt geti
ekki hent, svo að mikið verk sé eigi
unnið fyrir gýg.
Endir.
FLÓRA selur yður fræið
— Eg á frænda, sem er svo nískur,
að hann tyggur fyrst tóbakið, síðan
þurrkar liann það og reykir og loks
tekur liann öskuna i nefið.
— Hvað heldurðu að það sé. En
hann pabbi minn var samhaldssamur.
Hann var með vörtu fyrir neðan
barkakýlið og brúkaði hana fyrir
flibbahnapp.
— En hvað það var fallegt af þér
að gefa mér blóm i dag þó að ég yrði
að hýða þig í gær.
Villi hafði sagt um.konu eina, að
hún væri ekki einu sinni verð þess
að lirækja á hana. Honum var stefnt
og krafist að liann tæki orð sin aftur
og það gerði hann svona: — Eg tek
— Skelfing eru þeir farnir að
steypa þunna veggi núna, finnst yður
það ekki, frú Hólm!
aftur orð mín. Eg liefi sagt að hún
væri ekki þess verð þess að hrækt
væri á hana, en nú geng ég inn á að ■
liún sé það.
#