Fálkinn - 06.01.1956, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
CYPRUS cr girnilcgi þrœtucpli
Eyjan er mikilsverð samgöngumiðstöð, rík að náttúrugæðum og
einn fegursti bletturinn við Miðjarðarhaf. Tyrkir hafa lengstum
ráðið á Cyprus, en afsöluðu sér völdum í hendur Breta árið 1878.
í marga mánuði Jiefir mátt sjá
nafnið Cyprus i blöðunum venju frem-
ur oft. 'Það 'hefir verið ólga á þessari
fallegu eyju í norðanverðum botni
Miðjarðarbafs. Flokkur manna á eyj-
unni gerir kröfu til að Bretar verði
á burt þaðan en Cyprus sameinist
Grikklanhi. Og Grikkir hafa sjálíir
tekið undir þessa kröfu. Hefir Þetta
leitt til óvildar milli þessara tveggja
bandalagsþjóða og einnig milli Grikkja
og Tyrkja.
Hér er ekki um sjálfstæðishreyf-
ingu að ræða, því að Cyprus hyggst
ekki verða sjálístætt ríki, heldur
hverfa undir yíirráð annarrar þjóðar.
Hreyfingin á Cyprus er að öðrum
þræði runnin ilndan rifjum hinna
grisk-kaþólsku klerka á Cyprus, en
studd al' kommúnistum, sem sjá sér
leik á borði til að gera Bretum bölvun.
Það væri sigur fyrir austurveldin ef
Bretar yrðu að yíirgefa síðustu bæki-
stöð sina við austanvert Miðjarðar-
haf.
Cyprus er rúmlega 9 þúsund ferkm.
að stærð, um ellefti hluti Islands, en
ibúar eru Þar rúmlega hálf miltjón.
Af þeim teljast um 4/5 til grísk-ka-
þólsku kirkjunnar, en um 90 þúsund
eru Múhameðstrúar.
Cyprus kemur snemma við sögu.
Elstu fornmenjar þar eru um sex þús-
und ára gamlar, svo sem musterið i
Khirokitia. Unt þúsund árum f. Kr.
höfðu bæði Grikkir og Fönikíumenn
setst ])ar að. En nágrannarnir voru
ásælnir og um hríð skiptust þeir á
um að taka hina blómlegu eyju hverir
af öðrum, Assyríumenn, Egyptar og
Persar. Þá kom Alexander mikli til
sögunnar og náði Cyprus af Persum,
en eftir hans dag lögðu Egyptar eyj-
una undir sig og bá Rómverjar.
Cyprus var fyrsta landið í heimi
undir kristnum þjóðhöfðingja, þvi að
Páll postuli sneri rómverska land-
stjóranum á Cyprus til kristinnar trú-
ar, árið 46.
Þegar rómverska ríkið skiptist i
tvennt fylgdi Cyprus austurhlutanum,
Bysantium og nú liðu 800 ár. Náði
grísk-kaþólska kirkjan yfirráðum yfir
sálunum, og að því býr enn.
En er vetdi keisaranna í Miklagarði
þvarr gerðist það, 1184, að landstjór-
inn á Cyprus, Isaac Comnenos, gerði
uppreisn og tók sér konungsnafn. Þá
var III. krossferðin á döfinni. Þrjú
af skipum hins enska flofa, sem var
á leið til Acre í Gyðingaiandi hrökt-
ust til Cyprus og brotnuðu tvö i spón,
en það þriðja náði höfn í Limassol á
Cyprus. Þar voru um borð Berengaria
prinsessa af Navarra, konuefni Rík-
harðs ljónshjarta. Isaac landstjóri tók
áhafnir strönduðu skipanna höndum
og sló eign sinni á allt fémætt er heir
höfðu me.ðferðis, og rak þriðja skipið
frá Limassol eftir að hafa rænt það.
Til þess að hefna þessa fór Ríkharður
til Cyprus og lagði eyjuna Guy de
Lusignan samherja sínum, fyrrum
konungi í Jerúsalem, sem Tyrkir
höfðu svipt völdum. Þetta voru fyrstu
afskipti Englendinga af Cyprus.
Afkomendur Lusignans riktu á
Cyprus 1 400 ár. Var eyjan jafnan
hæli krossfara og þangað flýðu þeir
siðustu, er þeir voru hraktir frá Sýr-
landi. En nú fóru kaupmenn að venja
komur sínar til Cyprus, þvi að hún
var í samgönguleið. Þá kvað mest
að Feneyja- og Genúakaupmönnum í
Miðjarðarliafi, og 1489 lögðu Feneyja-
kaupmenn eyjuna undir sig. En veldi
F'eneyja hvarr eftir að farið var að
nota sjóleiðina sunnan Afríku, og að
sama skapi fóru áhrif Tyrkja vaxandi.
Og árið 1571 féll Cyprus í hendur
Tyrkja.
Og nú hnignaði öllu. Nú hættu
Cyprusbúar að græða á versluninni
og liætt var að starfrækja kopar- og
járnnámúrnar þar. Vínyrkjan varð að
engu, bændur voru rúnir inn að skyrt-
unni og 4/5 af öllum sköttum runnti
til Tyrkjasoldáns.
Eftir að Súesskurðurinn var opn-'
aður komst Cyprus á ný nær sam-
gönguleið. Um þær mundir lenti
Tyrkjum i stríði við Rússa, og Bretar
töldu siglingum sínum hættu búna,
ef Rússar næðu Cyprus. Sömdu þeir
því við Tyrki um að fá að setja flota-
stöð á Cyprus. Og þegar Tyrkir fóru
í fyrri heimsstyrjöldina-sem andstæð-
ingar vesturveldanna, lögðu Bretar
Cyprus undir sig.
Því verður ekki neitað, að með
komu Breta til Cyprus skipti alveg
um, hvað lifskjör eyjaskeggja snerti.
Bretar lögðu mikið fé í að stofna ýms
fyrirtæki og bæta samgöngurnar og
hlynna að atvinnuvegunum. Árið 1895
hafði útflutningur eyjaskeggja numið
tæpum 300 þúsund sterlingspundum,
en var orðinn 18 milljón pund árið
1952, en að auki höfðu eyjaskeggjar
stórtekjur af setuliðinu og skemmti-
ferðamönnum. Vegir voru fáir og lé-
legir er Bretar komu, en nú er vega-
kerfið um 5000 km. — þar af um 1100
km. malbikað. -- Og síðan 1878 hefir
íbúunum fjölgað úr 180 upp í 517
þúsund.
Cyprusbúar eru fyrst og fremst
bændahjóð, en með vaxandi þéttbýli
hafa þeir orðið að taka upp aðrar
atvinnugreinar. Fjöldi fólks lifir á
gistihúsarekstri vegna útlendra ferða-
manna, og í námunum vinna einnig
margir. Eins og stendur starfa margir
að byggingavinnu, því að Bretar hafa
miklar framkvæmdir með höndum.
Cyprus varð i fyrra aðalstöð þeirra
í austanverðu Miðjarðarhafi eftir að
þeir afsöluðu sér Súes, og á næstu
tíu árum stendur til að byggja mann-
virki fyrir 30 milljón sterlingspund
á Cyprus. Þá starfa og margir i op-
inberum stöðum og í hernum á Cyprus
Fornt Appollo-musteri í Curium á Cyprus.