Fálkinn - 13.01.1956, Page 5

FÁLKINN
5
ÞaS var tímamunurinn austan hafs og
vestan sem réð þvi.
Stóra landið.
Hér i Halifax stígum við fæli á
stærsta land heimsins, að Rússlandi
einu undanskildu. Kanada er uni
liundrað sinnum stærra en ísland og
sem svarar sex íslöndum stærra en
Bandaríkin, sem hafa tífalt fleiri íbúa.
Kanadamerin eru ekki í neinum vafa
um, að landið geti með timanum orð-
ið eins mannmargt og Bandaríkin, þó
að það liggi norðar og allstór hluti af
landinu sé lítt ræktanlegur vegna
luilda. En þar sem ævintýrahneigðir
veiðimenn iiafa stundað loðdýraveið-
ar öld eftir öld, hafa fundist dýrir
málmar, og norður í óbyggðum Kan-
ada hafa risið upp námubæir. Gullið
í Yukondalnum er kunnast, en nú
hafa úran-námur fundist við Stóra
Bjarnarvatn og víðar, og kol eru í
jörðu alla leið norður á Ellesmere-
landi, fyrir norðan 80. breiddarstig.
Jafnvel þótt maður sé fljúgandi finn-
ur maður til fjarlægðanna í þessu
mikla landi. Frá Gander á New Found-
land til höfuðborgarinnar Ottawa er
álika löng leið og frá Reykjavik til
Oslóar, og er Ottawa þó austartega i
landinu. En þaðan til höfuðborgar
næstvestasta fylkis i Kanada, Edmont-
on í Alberta, er rúmlega klukkustund-
ar lengra flug en frá Reykjavik til
New Foundlands. Og þá eru Kletta-
fjöllin og British Columbia eftir, áð-
ur en komið er vestur að Kyrrahafi.
Landleiðin austan frá Atlantshafi og
vestur að Kyrraliafi er 6500 kílómetr-
ar og loftleiðin frá syðsta bletti Kan-
ada, sem er eyjan Middle Island i
Erievatni, til Cape Columbia á Ellers-
merelandi er kringum 5600 kilómetr-
ar, en frá Cape Coiumbia eru aðeins
800 km. norður á heimskaut. Ef íbúar
Kanada væru dreifðir yfir ailt þetta
landflæmi væri landið miklu strjál-
býlla en ísland.
En byggðin er að heita má öll syðst
i landinu i hinum tiu fylkium, sem
mynda sambandsrikið Kanada. Landa-
mærin að Bandaríkjunum liggja um
vötnin miklu — Ontario-, Erie-, Hur-
on- og Efra-vatn (Lake Superior)
vestur að suðausturhorninu á Mani-
toba, en þaðan fylgja þau 49. stigi
norðurbreiddar alla leið vestur að
Kyrrahafi Og að norðanverðu eru
inmiamæri fylkjanna vestan Hudson-
flóa meðfram 60. breiddarstigi, eða
að Hudsonflóa. Allt land norðan 60.
breiddarstigs er eins konar afréttur
og sameign hinna tíu fylkja og er nær
4 milljón ferkílómetrar að stærð, eða
2/5 af öllu Kanada. Á þessu mikia
flæmi búa aðeins kringum 27 þúsund
manns, þar af helmingur Indíánar og
Eskimóar.
Og byggðin í fylkjunum sjálfum er
lang mest syðst. Það er talið að um
4/5 af öllum landsbúum eigi lieima
á 160 kílómetra breiðu belti, næst
landamærum Bandaríkjanna. Þar er
iðnaðurinn mestur og þar eru stærstu
borgirnar. Ef landbúnaðurinn í Kan-
anda efldist að sama skapi og iðnaður-
inn mundi byggðin vaxa norður á
bóginn, þvi að þar er nóg land. En á
þessari öld hefir Kanada breytst úr
búskaparlandi í iðnaðarand. Að vísu
er korn- og griparæktunin ekkert smá-
ræði og afköstin aukast stórum þar,
með aukinni véltækni, en fólkinu i
sveitunum fjölgar ekki mikið. Á síð-
ustu 10 árum fjölgaði kaupstaðafóiki
í Kanada uin 30%, en í sveitunum
fjöigaði aðeins um 3%.
Ríka landið.
Kanada er næstmesta skógarland
heimsins. Meira en 2/5 af landinu er
skógi vaxið, en nær helmingur skóg-
anna telst ekki hafa fjárhagslega
þýðingu. — Nógu er af að taka
samt. Af barrviði vex 31 tegund
í Kanada en af lauftrjám nær
100 milljón teningsmetra af skógarviði
á ári, eða 5-falt á við Norðmenn,
sem þó eru mikil skógarþjóð. í sög-
unarmyllunum í Kanada vinna rúm-
lega sextiu þúsund manns og i tréni-
og pappirsgerðunum nærri því eins
margir, enda er dagblaðapappír mesta
útflutningsvara Kanadamanna. Á sið-
asta ári seldi Kanada úr landi pappír
fyrir 635 milljón dollara, en útflutn-
ingur hveitis nam ekki meiru en 375
milljónum (ómaláðs) og hveitimjöls
88 milljónum. En afurðir skóganna
eru ekki upp taldir með pappírnum.
Kanada flutti sama ár út húsavið fyr-
ir 325 milijónir og tréni fyrir 270
milljónir, svo að alls nam útfutnings-
verð skógarafurðanna meira en 1,2
milljarð dollurum, eða tæpum helm-
ingi af öllum útflutningi þjóðarinnar.
Enn sem kornið er er skógurinn því
mesta auðlind þjóðarinnar, eða að
minnsta kosti besta gjaldeyrislindin.
Hér á landi er Kanada frægast fyr-
ir hveitið, enda er það fjórða mesta
hveitiræktarland í heimi. Bandaríkin,
Sovétsamveldið og Kína eru hærri.
En hvergi í heimi er ræktað jafn mikið
hveiti á manh og í Kanada. Landbúar
yrðu að eta yfir 3 kíló á dag ef þeir
ættu að torga því sjálfir, en auk hveit-
isins rækta þeir annað eins af byggi
og höfrum. Og þeir gætu ræktað marg-
falt meira en þeir gera, þvi að nóg
cr landrýmið. En markaðurinn fyrir
kanadiska kornið er takmarkaður þó
áð hundruð milljóna í heiminum skorti
mat, svo að framleiðslunni er stillt i
hóf. Offramleiðsla á hveiti leiðir óhjá-
kvæmilega til verðfalls.
Þess vegna er útflutningur korns
og annarra landbúnaðarafurða ekki
eins mikill og maður skyldi halda.
Hann nemur tæpum fimmtungi af öil-
um útflutningnum, en útflutningur
málma, óunninna eða hálfunninna
hemur fjórðungi .
Kanada á nefnilega mikið af dýr-
mætum efnum í jörðu. Það á meira af
asbesti og nikkel en nokkurt annað
land í heimi, er 'annað mesta zink-
námulandjið, þriðja mesta gull- og
silfurlandið í heimi. Þar eru járn-,
kopar-, blý- og kolanámur, og olíu-
lindir hafa fundist þar, en vinnsla
þeirra er á byrjunarstigi en lofar svo
góðu að Kanadamenn gera sér vonir
um að verða eigi aðeins sjálfum sér
nógir með olíu er fram liða stundir,
heldur og að geta miðlað öðrum. Yfir-
leitt geymir Kanada flesta málma og
dýrmæt efni, sem til eru i veröldinni,
landið er enn svo lítið rannsakað að
enn má vænta stórtíðinda af nýjum
auðlindum. Það nýjasta er að úran-
og radium-námur hafa fundist norð-
ur i óbyggðum Kanada.
Og svo á landið vatnsafl i rikum
mæli. Kanadamenn leggja afar mikla
álierslu á virkjun vatnsorkunnar enda
eru aðstæður til virkjunar mjög hag-
stæðar. Þeir telja vatnsaflið fyrst og
fremst undirstöðu stóriðjunnar, frem-
ur en kol og olíu. Alls hafa Kanada-
menn virkjað um 17 milljón hestöfl,
og er fast að því helmingur þeirrar
orku i Quebecfylki einu. Bandarikin
nota að vísu miklu meira rafmagn en
ICanada, en % af því er framleitt
með kolum og oliu. En i Kanada er
95% af öllu rafmagni framleitt með
vatnsorku.
Það er hið ódýra vatnsafl, sem gert
liefur Kanada að næstmesta alumin-
iumlandi heimsins. Og þó er hráefnið
í aluminium, bauxítið, alls ekki til í
Kanada. Það er flutt þangað alla leið
sunnan úr British Guayana. Kanada
framleiðir fjórðung alls aluminiums á
heimsmarkaðinum en Bandarílcin um
helming, og í Arvida í Kanada er
stærsta aluminiumgerð i heimi, og
framleiðir þúsund smálestir á dag.
Kanadiska aluminiumfélagið er enn
að færa út kvíarnar og býst við að
geta tvöfaldað framleiðslu sína á
næstu árum. Það hefir i smiðum vest-
ur við Kyrrahaf stöð sem verður enn
stærri en sú, sem það á stærsta nú.
Og auk þess er það hluthafi i alum-
iniumbræðslu víða um heim, svo sem
í Noregi og Svíþjóð. Canadian Alum-
inium Company er stærst allra félaga
í Kanada, þeirra sem stunda atvinnu-
rekstur á alþjóðavettvangi, og starf-
semi þess er glöggt dæmi um hvilik
auðæfi eru í fossunum. Og þó að
Kanada eigi hentugustu efni til kjarn-
orkuframleiðslu láta þeir það ekki
aftra sér frá að virkja fallvötn eftir
sem áður. Þeir hafa ekki trú á að
kjarnorkan verði ódýrari í fyrirsjáan-
legri framtið.
Hér að framan hefur verið drepið
lauslega á nokkrar auðlindir Ivanada,
í jörðu og á. í þessu landi búa aðeins
tæpar 16 milljónir manna, og liklega
er Kanadaþjóðin ríkasta þjóð í heimi,
þegar miðað er við þann arf, sem kem-
ur í hlut hvers einstaklings. Enda er
velmegnun þjóðarinnar mikil. Sex af
hverjum tíu fjölskyldum ciga heima
í eigin húsnæði, yfir níu af hverjum
tiu liafa útvarp og yfir sjö af hverjum
tiu sírna og rúmlega fjórar af hverjum
tíu fjölskyldum bil.
Til þessa lands fluttist áratuginn
fyrir aldamótin lilutfallslega stærra
brot af islenzku þjóðinni en frá nokk-
urri þjóð annarri að írum undantekn-
um og talið er að um 24 þús. manns af
islenzku bergi brotnir séu nú í Kanada.
Þá voru afkomuskilyrðin önnur hér á
landi en nú er. Ég tel óvíst að íslend-
ingar sem nú flyttu til Kanada þætt-
ust hafa himin liöndum tekið er þeir
kæmu þangað, nema þeir höfðu sér-
kunnáttu í cinhverju og kynnu málið
sæmilega. Þeir sem ekki hafa sér-
kunnáttu í einhverju eiga að jafnaði
erfiða afkomu fyrsta i stað er.þeir
koma í landið.
Sk. Sk.
Gerða er að skrifa stíl um kúna: --
Kýrin gefur okkur mjólk, en hún kem-
ur ekki út um munninn, heldur verð-
ur að mjólka kúna. Ef ekki er liægt
að mjólka kúna þá er hún naut.
Dráttarvélin hefir nú nær alls staðar útrýmt hestinum á ökrunum í Kanada. — Þessi mynd er frá búgarði í
Ontario.