Fálkinn - 03.02.1956, Blaðsíða 8

8
FÁLKINN
Sdgar Allan J)oet
GAMMS-
AUGAÐ
JÚ, það er satt .... taugaveiklað-
u.r, já ... ég hefi verið mjög, afar,
hræðilega taugaveiklaður ... og
ég er það enn. En hvers vegna
viljið þér endilega halda því fram
að ég sé brjálaður? Þessi sjúk-
dómur hefir aðeins skerpt skiln-
ingarvitin mín — ekki eyðilagt
þau — eða ruglað þau. Það var
sér í lagi heyrnin. Hvað ég heyri
vel! Ég heyrði allt, bæði á himni
og jörðu. Ég heyrði líka ýmislegt
í helvíti. Og hvernig dettur yður
þá í hug, að ég ætti að vera brjál-
aður? Hlustið þér nú á mig —
og takið eftir hve blátt áfram og
rólega ég get sagt yður alla sög-
una!
Mér er ómögulegt að segja
hvenær þessi hugmynd flaug í
fyrsta skipti um heilann í mér.
En eftir að hún var fædd ásótti
hún mig dag og nótt. Hvatir hafði
ég engar eða tilgang í þessa átt.
Heldur ekki vott af hatri, mér
féll vel við gamla manninn! Hann
hafði aldrei gert mér mein. Hann
hafði aldrei móðgað mig. Og mér
var alveg sama um allt gullið
hans. Ég held að það hafi verið
augun í honum! Já, það voru ein-
mitt þau. Annað augað í honum
var eins og í gammi, — móðublátt
auga með himnu yfir. 1 hvert
skipti sem þetta auga leit á mig,
stirðnaði blóðið í æðum mér. Og
smátt og smátt — mjög hægfara
— varð ég staðráðinn í að drepa
gamla manninn, til þess að losna
við augað í honum fyrir fullt og
allt.
Sjáið þér, það var einmitt það,
sem allt valt á. Þér ímyndið yð-
ur að ég sé brjálaður? En brjál-
aðir menn skilja ekki neitt. Þér
hefðuð hins vegar átt að sjá mig.
Þér hefðuð átt að sjá, hve hyggi-
lega ég fór að öllu — með hvílíkri
varkárni, gætni og hugkvæmni
er ég gekk að verkinu. 1 rauninni
var ég aldrei jafn alúðlegur við
gamla manninn eins og vikuna
áður en ég myrti hann. Og á
hverju kvöldi tók ég varlega um
hurðarhúninn hjá honum og opn-
aði — svo undur varlega! Og þeg-
ar ég hafði opnað hurðina svo, að
ég gat smokrað hausnum gegnum
gættina, skaut ég ljóskeri inn fyr-
ir, og það var svo vandlega byrgt,
að enginn bjarmi varð í stofunni,
— og þá fyrst stakk ég hausnum
inn. Ja, þér hefðuð átt að sjá,
hve gætilega ég fór að þessu! Þér
munduð hafa hlegið, ef þér hefðuð
séð hve lævíslega ég fór að öllu.
Ég hreyfði hausinn ofur hægt —
mjög, já, óskaplega hægt, til þess
að trufla ekki svefn gamla manns-
ins. Ég var heilan klukkutíma að
koma hausnum svo langt inn í
gættina, að ég gæti séð hvar hann
lá í rúminu sínu. Ha-ha-ha —
haldið þér kannske að brjálaður
maður hefði farið svona að,
svona hyggilega? Og þegar haus-
inn var kominn nógu langt inn,
opnaði ég varlega ljóskerið
— hm, svo varlega (því að það
ískraði í lömunum) — ég opnaði
það aðeins svo mikið, að ljósrák
félli á gammsaugað í honum. Og
þetta gerði ég sjö langar nætur í
röð — alltaf nákvæmlega um mið-
nættið — en augað var alltaf lok-
að. Og þess vegna var mér ó-
mögulegt að framkvæma verkið
mitt. Því að það var alls ekki
gamli maðurinn, sem mér var illa
við, heldur aðeins vonda augað
í honum. Og þegar birti af degi
gekk ég alltaf hiklaust inn til hans
og talaði djarflega við hann og
nefndi hann með nafni og spurði,
hvernig hann hefði sofið í nótt.
Svo að þér skiljið vafalaust, að
þetta hefði orðið að vera afar vit-
ur gamall maður, ef hann hefði
fengið grun um, að ég liti inn til
hans á hverju kvöldi um tólf-
leytið.
En áttundu nóttina fór ég sér-
staklega varlega. Mínútuvisirinn
á úrinu mínu hreyfðist hraðar en
höndin á mér gerði. Ég hefi aldrei
fyrr en þessa nótt fundiö hve við-
tækir hæfileikar mínir eru, aldrei
eins og þá — sérstaklega skarp-
skyggnin mín. Ég gat varia ráðið
við sigurgleði mína! Hugsa sér
að þarna stóð ég, að ég var að
opna hurðina, smátt og smátt, og
hann gat ekki svo mikið sem
dreymt um hinar leyndu athafnir
mínar og hugsanir. Mér hló hug-
ur í brjósti er ég hugsaði um þetta
— og kannske hefir hann heyrt
það — því að nú hreyfði hann sig
allt í einu í rúminu, eins og hann
hefði orðið hræddur. Og nú hald-
ið þér kannske að ég hafi lagt
á flótta — en nei, ónei ... her-
bergið hans var svart eins og bik
af myrkrinu — því að hlerarnir
voru fyrir gluggunum; hann var
nefnilega hræddur við innbrots-
þjófa. Þess vegna vissi ég að hann
gat ómögulega séð að dyrnar
vom opnar. Og ég hélt áfram —
ofur hægt — að ýta hurðinni upp.
Ég hafði stungið hausnum inn-
fyrir og ætlaði einmitt að fara
að opna ljóskerið, þegar þumal-
fingurinn á mér skrapp af lok-
unni. Gamli maðurinn heyrði
þetta, reis upp í rúminu og kall-
aði: — Hver er þar?
Ég stóð grafkyrr. Ég sagði ekki
orð. Heilan klukkutíma stóð ég
þarna án þess að hreyfa nokkurn
vöðva, en ég heyrði ekki hvort
hann hallaði sér út af aftur. Senni-
lega hefir hann setið uppi allan
tímann — alveg eins og ég hafði
gert nótt eftir nótt, þegar ég var
að hlusta á draugaklukkuna á
veggnum.
Nokkru síðar heyrði ég lága
stunu, og ég vissi að það var
dauðakvíðinn í honum, sem hafði
valdið henni. Það var ekki sárs-
aukastuna eða raunaandvarp —
ónei, það var þessi lága, hálf-
kæfða stuna, sem kemur úr innsta
kjarna sálarinnar, þegar hún er
yfirbuguð af skelfingu. Ég þekki
þetta hljóð vel. Marga nóttina,
þegar klukkan sló tólf, þegar all-
ur heimurinn að öðru leyti lá í
værum blundi, hefir þetta hljóð
streymt fram úr mínu eigin
brjósti, og bergmál þess aukið á
angistina, sem hélt vöku fyrir
mér. Ég sagði að ég hefði kann-
ast svo vel við hljóðið! Ég vissi
hvað var að gamla manninum —
og ég vorkenndi honum, þó að
eiginlega væri mér hlátur í hug.
Ég vissi að hann hafði verið vak-
andi síðan hann heyrði fyrsta
hljóðið og bylti sér í rúminu. Síð-
an hafði angistin náð fastari tök-
um á honum. Hann hafði sagt við
sjálfan sig: — Þetta er sjálfsagt
ekki annað en vindurinn, sem
gnauðar í reykháfnum — eða það
hefir verið mús, sem var að tísta
. .. Jú, hann hafði reynt að sefja
sig með þess konar tilgátum, en
hafði svo komist að raun um, að
þær voru allar gagnslausar. Allar
gagnslausar! Því að það var dauð-
inn, sem var að nálægjast hann
og varpaði svörtum skugga yfir
'hann og sveipaði fórnarlamb sitt
í myrkri. Það var þessi sára,
kveljandi nálægð hins ósýnilega
skugga, sem vakti þá tilfinningu
hjá honum — þó að hann hvorki
heyrði neitt né sæi — já, vakti þá
tilfinningu hjá honum að haus-
inn á mér væri inni í herberginu.
Þegar ég hafði biðið lengi,
mjög lengi, og mjög — já, feikna
þolinmóður, án þess að heyra
hann leggjast út af, afréð ég að
cpna rifuna á Ijóskerinu ofur,
pínu-lítið. Og það gerði ég — ó,
þér getið ekki ímyndað yður hve
varlega, ógn varlega — uns ofur
lítil ljósrák, grönn eins og þráður
í kongulóarvef, kom frá Ijósker-
inu féll beint á gammsaugað í
honum.