Fálkinn - 30.03.1956, Blaðsíða 19
FÁLKINN
15
gardurinn
okkar
„Ekki er sama,
Nú þarf að fara að hugsa fyrir fræ-
kaupunum. Fræið er komið í verslanir,
en ýmsar tegundir eru af skornum
skammti, en einkum blómafræ. Margir
ala sjálfir upp káljurtir og blóm út
í vermireitum eða í kössum innan-
húss. Má fara að sá til kálsins upp
úr páskum og fram um miðjan april.
Sá skal í vel unna, góða garðmold
eða túnmold og er gott að hafa sand-
lag efst til að hylja fræið. Þegar jurt-
irnar eru komnar upp þurfa þær góða
birtu og hlýju (en þó ekki of mikinn
hita), svo að jurtirnar verði hraust-
ar og þreklegar. Og loftgott verður
að vera á jurtunum, ella er hætta á
svartrót, einkum i blómkáli.
Tveim til þrem vikum eftir sáningu
eru smájurtirnar teknar upp og gróð-
ursettar til bráðabirgða i annan reit
eða kassa og látið vera um 5 cm. á
milli þeirra. Þegar svo liður að gróð-
ursetningu út í garðinn, þarf að herða
jurtirnar, þ. e. smávenja þær við
svala útiloftið, með þvi að hafa kass-
ana úti þegar sæmilegt veður er — og
loks dag og nótt. Sama aðferð dugar
við flest sumarblóm, sem sáð er lil
inni.
Munið að jurtirnar eiga að vera
þrekvaxnar, lágar og grænar. (Of
mikill hiti og raki og of lítil birta
gerir þær að föium, veiklulegum rengl-
um).
Oft er spurt um livaða tegundir káls
séu bestar og hvort ekki sé hægt að
rækta hér „vetrarhvitkál", sem oft
er fiutt inn frá hlýrrri löndum. En
hér borgar sig ekki að fást við það,
heldur verður að velja fljótvaxnari
tegundir, þótt ekki myndi þær jafn
föst liöfuð. Algengasta afbrigðið og
liið fljótvaxnasta og öruggasta hér
heitir Ditmarsker. Annað gott hvít-
kálsafbrigði er Júlíkongen, sem mynd-
ar betri höfuð og geymist betur, en
er líka seinvaxnara. Toppkál þrosk-
ast heldur fyrr en hvítkál og er
gott til sumarnotkunar, t. d. afbrigðið
Erstling. Af blómkáli er Erfurter
Dværg mjög bráðþroska og algengt
hér. Snjókúlan (Snebolt) er einnig
bráðþroska. Stor dansk og Itegama o.
fl. eru seinvaxnari, en mynda falleg
höfuð við góð skilyrði. — Blöðrukál
(Savojakál) er ennþá fremur lítið
ræktað hér og er fremur seinþroska,
en mjög matargott kál. Blöðin óslétt,
likt og alsett blöðrum,' þar af nalnið.
Höfuðin fremur laus i sér. Afbrigðið
Ulmer hcfir reynst vel. Grænkál cr
næringarmesta og fjörefnaríkasta kál-
tegundin og jafnframt sú harðgerð-
asta. Það þrifst á hverju byggðu bóii,
jafnvel á Ilornströndum og norður i
Grímsey og á Melrekkasléttu. Og það
þolir allmikið frost. Þegar kartöflu-
grösin eru fallin, stendur það fagur-
grænt og bústið í görðunum fram á
vetur. Grænkál er ijúffengt bæði
hrátt og soðið. Börn verða oft mjög
sólgin í það og finna að það keinur
þeim vel. Grænkálsfræi má sá beint
i garðinn í maí, en sjálfsagt er að sá
líka til þess inni svo bægt sé að nota
hverju sáð er“
það snemma. Blöð grænkálsins má
nota á hvaða vaxtarstigi sem er. Á
sumrin eru neðstu blöðin fyrst tind
til matar.
Garðperla (eða Karsi) er sú jurt,
sem fyrst kemur „i gagnið", jafnvel
viku — hálfum mánuði eftir sáningu
í kassa inni. Moldin er mulin vel og
fræinu sáð þétt ofan á moldina, án
þess að hylja það. Síðan er þvi þrýst
niður með sléttri fjöl. Spírar fræið
á 2—3 dögum, sé raki nægur. Má
borða blöðin (jurtirnar) þegar jurt-
irnar eru orðnar 4—5 cm. á hæð. Þyk-
ir þó best að setja þá kassana fyrst
nokkra daga á svalari stað, því að
það bætir bragðið. Garðperla er ágæt
hrá ofan á brauð og með köldu kjöti.
Ivornung gulrófublöð má nota á sama
hátt.
Til fjöhnargra sumarblóma þárf að
sá inni til að lengja vaxtartímann.
(Sjá bókina Garðagróður). En hér
skal aðeins getið nokurra tegunda,
sem sá má beint í garðinn þegar tíð
er orðin góð: Einærar draumsóleyjar-
tegundir eru mjög vinsælar og fall-
egar með ýmislega lit blóm, t. d. júlí-
sól (Papaver glancum), deplasól (P.
rholas), „silkivahnúi", „Ðannebrogs-
valmúi“ o. fl. Vinablóm (Nemojiliila)
lágvaxið, himinblátt og fl. litir, prýðis-
fögur jurt og auðræktuð. Strandrós
(strandlevkoj) alkunn harðgerð teg-
und, sem getur myndað lágar marg-
litar blómabreiður. Gullbrúða (Kali-
forniuvalmúi) með rauðgul, falleg
vindilundin blóm. Brúðarslæða hvít
eða rauð, kvíslótt jurt verður alþakin
blómum og líkist þá slæðu álengdar.
Kornblóm, fagurbiátt, lág og há vax-
in afbrigði. Skrauthör (Linum), ber
rauð blóm. Eilífðarblóm (Acroclin-
ium roseum) ljósrautt, heldur blóma-
litnum þurrkað. Hjartagras (Briza)
með hjartalaga punt, er hka ágætt í
vendi þurrkað. Hjólkróna (Borago)
mjög harðgerð, stórvaxin jurt með
hininblá blóm, þrífst prýðilega.
Snækragi (Iberis amara.) með þéttsett
snjóhvít blóm, blómgast vel móti sól.
Þorskamunnur (Linaria maroccana)
með einkennileg rósrauð blóm, þrífst
líka vel. Allar þessar tegundir blómg-
ast vel á góðum stöðum, þótt sáð sé
til þeirra beint i garðinn. Auðvitað
blómgast þær fyrr, ef sáð er inni, en
þess þarf venjulega ekki. Nóg er til
af öðrum sumarblómum, sem verður
að sá til inni t. d. Nemesia, paradísar-
blóm, flauelsblóm, ljósmunnur, ilm-
skúfur, morgunfrú, sum kornblóm,
gulltoppur (Gyldenlak), skjaldflétta
(Tropeolum), ilmbaunir (Lathyrus),
í'rjiggjarbrá (iChrysanthemum cari-
natum), maríugull (Coreopsis), garða-
nál (Alyssum), brúðarauga (Lobelia)
o. fl. o. fl.
Ingólfur Davíðsson.
'’
Bckiotí-heldotATHAftHR!
Loforðin ein um hvítan þvott eru einskis virði.
Árangurinn sýnir, hvað hvítt getur orðið hvítt. — Reynið sjálf.
X-OMO 0/4-1725-50