Fálkinn - 11.05.1956, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
eflir lionum. Hann sá líklega betur en
'hann vildi vera láta.
En það var gamla konan, sem við
vorum að tala við.
„Vefið þér þessi sjol sjálf?“ spurði
Sari.
„Ónei, ég kemst ekki yfir meira en
að hafa eitthvað að gera handa þeim,
sem vefa fyrir mig. Ég verð að sjá
um að þær liafi band og liti og þess
háttar, og auk þess verð ég að vera
á þönum og selja. Vefkonurnar eru
í hæsta flokki úrhraksins og fá ekki
að koma út fyrir húsin, sem þær
vinna i. Ég er í lægsta flokki og get
fengið að fara ihvert sem ég vil.“
„Hve mikið fá vefkonurnar fyrir
svona sjal?“
„Hálfa rúpiu. En litarinn fær heila
rúpíu.“
„Geta þær ofið eitt sjal á dag?“
„Ó-nei. Þær hafa fleira að gera en
að vefa. Við megum ekki hangsa hérna
á Bali, vitið þér það ekki? Við förum
á fætur kl. 4 á morgnana, kveikjum
eld, sópum, sjóðum mat, hleypum út
hænsnunum, hirðum eggin, kveikjum
eld, sópum, sjóðum mat handa gris-
unum og karlmönnunum. Og svo verð-
um við að fara út á engið. Og heim
aftur klukkan 10. Þá getum við ofið
dálitla stund. Og svo kemur matseldin
aftur — ef nokkuð er þá til í matinn.
Og sópa og ])vo og fara í musterið
með fórnina. Við kvenfólkið verðum
að gera þetta allt. En þegar liður á
kvöldið getum við farið að vefa. Og
þá sitjum við og vefum til klukkan
tólf. Það kemur fyrir að sumar halda
áfram til klukkan þrjú. Sofum aðeins
stutta stund. Hvernig ætli að færi
ef maður nennti ekki að vinna?
Ég hefi engan tíma til að vefa sjálf.
Ég verð að útvega vefkonunum band
og liti. Þær hafa enga peninga til að
kaupa þess konar. Og ég verð að fá
til láns hjá Kinverjanum. Ég hefi
lánstraust — hann treystir mér, Kín-
verjinn. Undir eins og ég sel eitthvað
fer ég til hans og borga skuldina.
Hvernig ætli maður hefði farið að,
ef maður hefði ekki átt Kínverjann
að?
„En skiljið þér ekki að Kinverjinn
er sá eini, scm verður feitur og ríkur
á vinnunni ykkar. Vitið þér ekki, að
ef ég fer til Kinverjans og kaupi eina
ullarbandshespu, fæ ég hana fyrir
tvær rúpíur? Ef þér eða einhver önn-
ur vefkona fær hespu til láns verður
hún að borga að minnsta kosti þrjár
rípiur, þó að Kinverjinn eigi víst að
þið borgið. Ef fátæk vefkona fer til
Kinverjans og kaupir sér ilskó, verður
hún að borga að minnsta kosti tólf
rúpiur. Ef ríkur maður fer til hans
þorir Kínverjinn ekki að setja upp
meira en átta rúpiur. Því fátækari
sem maður er, því meira verður mað-
ur að borga. Kínvcrjinn mergsígur
fátæklingana og þeir deyja úr
hungri.“
„Jú, við vitum þetta, en hvað eig-
um við að gera? Ef við fengjum ekki
lánað lijá Klnverjanum, mundum við
alls ekki geta lifað. Og ef Kínverji
verður of gráðugur, kemur fyrir að
hann verður að fara frá Bali.
Nei, það þýðir ekki að tala um slíkt.
Litið þér heldur á þetta! Er hún ekki
falleg, þessi brúða? Sjáið þér fínu
litina! Það er enn meiri vandi að lita
en vefa. Komið þér einhvern tíma
með mér, þá skal ég sýna yður stúlk-
urnar vefa.“
„Já, það skal ég. Eigum við að fara
á morgun?"
„Nei, ekki á morgun. Þær vinna
ekki á morgun. Þá eru allir i muster-
inu. Það er hátíð á morgun. — En
einhvern annan dag ...
„Hafið þér selt sjöl og dúka síðan
þér voruð ung?“ spurði Sari.
„Já, ég hefi alltaf verið sölukona.
Líka þegar ég var ung.“ Hún lilær.
„Þvi að ég var ung einu sinni, jafn-
vel þó að ég eigi bágt með að trúa
því núna. Þá var auðveldara fyrir
mig að græða peninga, en þá þurfti
ég síður á þeim að halda. Þegar ég
var ung skipti það ekki miklu máli
hvort ég hafði nokkuð að éta eða ekki.
Það var svo margt annað, sem var
meira áríðandi. Þér skiljið það sjálf-
sagt. Og þá keypti fólk allt sem ég
hafði að selja, af þvi að ég var ung
og falleg. Þið trúið víst ekki, en fólk
sagði að ég væri falleg. Og þá borg-
uðu ferðamennirnir hvað sem ég setti
upp, ef ég bara brosti til þeirra.
Það voru ekki margir
ferðamenn þá, en maður gat
grætt nokkur gyllini á sum-
um. Og fyrir tvö gyllini gat
heil fjölskylda lifað í heilan
mánuð. Foreldrar mínir
höfðu svolitla verslun og
seldu tréskurð og þess háttar.
Og við keyptum hús og hrís-
grjónaekru fyrir peningana
sem við græddum. Svo giftu
þau mig lögregluþjóni. Þeir
voru margir sem vildu mig,
og mér leist vel á marga, svo
það varð lögregluþjónn sem
ég veit ekki livers vegna
Hún seldi Sari sjal fyrir hálfa þrettándu rúpíu.
ég fékk. Ef'tir það varð ég að
þræla og vinna fyrir tveimur. Selja
varning og hugsa um heimilið, grís-
inn og manninn. Aldrei sofa — bara
vinna. Og lögregluþjónninn sólundaði
þvi, sem ég vann fyrir. Við eignuð-
umst iíka börn. Svo varð hann veikur
og dó. Fólk sagði að einhver liefði
gefið honum eitur, því að hann heíði
verði að draga sig eftir konum, sem
aðrir áttu.
Eftir það vegnaði mér og börnunum
betur. Ég vildi ekki giftast aftur, þó
að ýmsir vildu mig. Ég verslaði og
luigsaði um börnin. Svo dó önnur
dóttir mín, og síðan faðir minn. Þá
voru ekki eftir nenia við móðir mín,
og drengur og stúlka, sem ég átti. Við
höfðum verslun sem gekk fremur vel,
og áttum stóra rís-ekru þegar Japanir
komu. Þá voru börnin orðin svo stór
að þau gátu hjálpað til, bæði í búð-
inni og á ekrunni. En mamma var
orðin svo gömul að hún sat allan dag-
inn og tuggði betelrót. Við urðum að
bera hana þegar við flýðum undan
Japönunum.
Við gátum ekki haft neitt með okk-
ur þegar við flýðum út á rís-ekruna
okkar. Jananir stálu á einni nóttu öllu
því sem var í búðinni okkar i bænum,
og síðan bjuggu hcrmenn þar í þrjú
ár. Og rís-ekruna varð ég að selja til
þess að hafa ofan i mig að éta og til
þess að geta hjálpað henni dótiur
minni þegar luin varð veik. Og þá
varð hún móðir mín að fara að vefa
líka. Allir sem gátu urðu að vefa fyrir
Japanana, og við fengum nærri því
ekkert fyrir vinnuna. Við sveltum og
okkur leið illa og Japanarnir börðu
marga. Frændi minn var barinn svo
að hann var eitt blóðugt flykki, þegar
Þegar komið er kvöld geta stúlkurnar farið að vcfa.
han var borinn heim til okkar. Og
svo varð ég að sjá honum fyrir mat
lika. Hann gat ekkert unnið og svo
dó hann. Og dóttir mín var orðin svo
stór, að við urðum að fela hana hve-
nær sem Japani kom. Við gátum ekki
haldið upp á allar hátíðarnar í niust-
erinu, og það var líkasl og guðirnir
hefðu snúið við okkur bakinu. Hænsn-
in drápust úr einhverri pest og rott-
urnar átu rísplönturnar. Þér vitið
hvernig það er í striði.
En stundum gat ég leikið á Japan-
ana. Þeir neyddu okkur til að selja
sér grísina. Ég átti grís og fór með
hann til þeirra. Þeir reiknuðu út hve
mikið hann lagði sig á, og Bali-verka-
maður tók hann og fleygði honum
til hinna grísanna, sem þeir höfðu
keypt. En livenær sem Japanarnir
sneru við okkur bakinu tók verka-
maðurinn grísinn og rétti mér liann
aftur. Ég seldi sama grisinn þrisvar,
en svo var Japaninn farinn að horfa
svo hvasst á mig, að ég þorði ekki
að gera þetta oftar. í annað skipti
seldi ég kú, sem vóg ekki nema 210
kíló. Japanarnir borguðu hálfa rúpiu
fyrir kilóið. Ég hafði sjálf keypt kúna
fyrir 105 rúpíur. Svo glennti ég upp
hvoptinn á henni og hélt fyrir nas-
irnar á henni meðan strákur hcllti
ofan í hana tuttugu litrum af vatni.
Á eftir rákum við heilt písang-gras
ofan i hana til að láta hana kingja.
Þegar vió komum til Japananna vóg
beljan nærri því 240 kiló, svo að ég
græddi nokkrar rúpiur á vatninu. Gefi
að hinn Hæsti fyrirgefi mér að ég
fór illa með kúna!
Svo fór allt að ganga betur, og eftir
að Japanar fóru gekk allt vel. Ég
hafði keypt nýtt smáhús i bænum og
byrjaði að versla aftur. Svo dó hún
móðir mín, og allt sem við höfðum
nurlað saman fór í útförina.
Eftir það gerðist svo margt, sem
enginn gat áttað sig á. Hollendingar
koniu hingað með dáta og svo varð
stríð og verslunin mín brann. Við
stóðum slypp eftir, þvi að nú átti ég
cnga ris-ekruna. Áttuni ekki svo mikið
sem kofa. Drengurinn minn, sem var
orðinn fullvaxta, fór með hinum og
barðist við Hollendinga uppi i fjöll-
um. Hann var ungur og langaði til
að lijálpa þeim, sem ætluðu að frelsa
landið okkar. Svo sá ég liann ekki
söguna meira. Hann er dauður og ég
Framhald á bls. 14.