Fálkinn - 15.06.1956, Page 5

FÁLKINN
5
er miklu verr við rigninguna, sérstak-
lega ef rigning og kuldi fer saman
rétt eftir að þau eru farin úr hárum.
Hreindýraslátrunin fcr fram inn á
öræfunum á haustin. Þá eru þau dýr-
in snöruð úr hópnum, sem valin eru
til frálags, og drépin, ýmist með skoti
eða svæfingarjárni. Hundurinn er
smalanum ómissandi stoð, ekki síst í
sláturtíðinni á haustin, þegar hjörðin
þarf að vera í einum hnapp meðan
verið er að velja úr sláturdýrin og
snara þau. Hreinninn ber mikla virð-
ingú fyrir hundinum — þó að hann
sjái hundlausan mann og heyri hann
kalla, virðir hann slíkt að vettugi, en
ef hundurinn er með i ferðinni er
öðru máli að gegna. Duglegur hundur
getur haldið hópnum saman mann-
laus. Að vísu keinur það fyrir að
hreintarfar róðast á hunda, en það er
afar sjaldgæft.
Hvert hreindýraeigendafélag hefir
sitt eyrnamark ásamt undirmarki,
sem sýnir hvaða maður i félaginu eigi
dýrið. Ef hreindýr eru seld úr einu
félagi i annað verður að marka þau
upp. í sláturtíðinni verða menn að
sjá á löngu færi markið á dýrinu áð-
ur en það er snarað, til þess að vita
heita tamin, eru oft svo baldin og
óþæg, að þau taka ráðin af manninum.
Það er list sem fáir læra, að aka sleða
með hreindýrum, og Lappár gera það
manna best. Það er eins og þeir skilji
betur alla dynlina í þessum kenjóttu
skephum, en aðrir Norðurlandabúar,
I Noregi er hvergi um vcrulega
hreindýrarækt að ræða nerna í Finn-
mörku. Þó eru hreindýr líka í Suður-
Noregi, einkum á Harðangursöræfum.
Þau hafa gengið þar siðan úr forn-
eskju og eru almennings eign, en lika
hafa félög verið stofnuð til þess að
beita hreindýrum þar, bæði á Harð-
angursöræfum og Filefjell. En það
gerir þessum hreindýraeigendiun erf-
ilt fyrir ,að „villtu“ hreindýrin „stela“
hjörðunum þeirra. Ef villtu dýrin
komast nálægt „tömdu“ hjörðunum,
slæðist oftast eitthvað af hinum svo-
kölluðu tömdu dýrum, sem kuuna
betur við sig húsbændalaus.
í Finnmörk er hreindýraræktin
hins vegar atvinnuvegur sem um
nninar. Þar munu vera milli 80 og 90
þúsund hreindýr, eða helmingi fleiri
en fólkið í fylkinu. Þessi dýr eru talin
um ö milljón norskra króna virði. Um
1150 manns hafa hreindýrarækt sem
Nýfæddur hreinkálfur. Eftir tvo daga er hann orðinn svo frár á fæti, að
maður getur ekki hlaupið hann uppi.
hver á það, eða að minnsta kosti hvaða
félag á það. Flest af þessum mörkum
eru svipuð íslenskum eyrnamörkum,
en nöfnin eru öll á lappnesku — eða
samisku — en ekki á norsku. Kálfarnir
eru látnir stálpast áður en þeir eru
markaðir, og er það oft margra daga
verk.
Hreindýrið hefir til þessa verið
aðal samgöngutæki Lappanna að vetr-
arlagi, því að um hesta var ekki að
ræða. Hrcindýrin voru vanin fyrir
smásleðum og mikið notuð í ferðalög.
En sum hreindýr reynist ómögulegt
að temja fyrir sleða, hvernig sem farið
er að. Og jafnvel dýr, sem ciga að
aðalatvinnu i Finnmörk og eiga þeir
flestir heima i Karasjok og Ivautok-
eino.
Hreindýrið mun vera það spendýr,
sem fyrst tók sér bólfestu í Noregi.
Jafnótt og jökulinn leysa af landinu
lcomu hreindýrin og lifðu á mosagróðr-
inum sem lifnaði i urðinni löngu áður
en grös fóru að spretta. Þá var hrein-
dýrið konungur í ríki sínu. En eftir
að fólkið lagði undir sig landið
þrengdist kostur hreindýranna, og nú
verður það að hafast við á liálendinu.
En þau geta huggað sig við að ])að
hálendi verður aldrei lagt undir plóg
cða fastir mannabústaðir.
Qarðurinn okkar
Tttir slftmir hdljortaliTillar
Æxlaveiki í gulrófum.
Æxlaveikin er smitandi sveppasjúk-
dómur, sem veldur Ijótum, vörtu-
kenndum æxlum á rótum káltegunda
og í rófum. Garðurinn er smitaður ár-
um saman þegar veikin á annað borð
kemst í hanú. Uppskera verður litil
Æxlaveiki í káli.
eða engin. Æxlaveikin herst einkum
með káljurtum úr sýktum uppeldis-
reitum. Áburður undan gripum, sem
étið hafa sýkt kál eða rófur er einnig
smitandi. Æxlaveikin er all útbreidd
í Hveragerði og að Laugavatni og er
til víðar í landi garðyrkjustöðva.
Spyrjið jafnan hvort káljurtirnar
séu aldar upp í ósýktri mold, þegar
þið útvegið ykkur þær til gróðursetn-
ingar. Látið Atvinnudeildina vita cf
vart verður æxlaveiki í görðum ykkar.
Kálmaðkurinn nagar kálrætur og
rófur til stórskemmda eins og alkunn-
ugt er, ef ekki er snúist til varnar.
Kólflugan byrjar oft að verpa um
miðjan júní, ef tíð er sæmileg.
Vökvun með Rotmakk Kverk, 5 gr.
í lítra vatns nægir á 10—15 jurtir.
Moldin á að blotna alveg inn að
stöngli og rót. Vökvað er þegar hin
örsmáu, hvitu, aflöngu egg kálflug-
unnar sjást efst í moldinni við rótar-
hálsinn. Lyfið eyðir eggjunum og
drepur nýlega skriðna kálmaðka.
Oftast nægir ein vökvun, en til ör-
yggis má vökva t. d. blómkál aftur
eftir 2—3 vikur. líotmakk Kverk
reynist prýðilega á kálið, en rófur
geta stundum fengið óbragð af því,
einkum ef seint er vökvað. Byrjað
er að reyna vökvun með Lindan á
rófurnar og að blanda Lindandufti
saman við fræið áður en sáð er.
D. D. T„ einkum Gesarol duft er mikið
notað á rófurnar. Því þarf að dreifa
yfir þrisvar eða fjórum sinnum.
Áríðandi er að fyrsta dreifing fari
fram áður en kálflugan verpir, því
að Gesarol drepur aðeins flugurnar,
en vinnur hvorki á eggjum né kál-
möðkum. Lyfið á að eyða kálflugunni
áður cn hún verpir.
Ingólfur Davíðsson.
1 París eru •fastákveðnir taxtar fyrir
björgun á fólki úr Signu, en margir
lcnda i því fræga fljóti, bæði viljandi
og óviljandi. Fyrir að krækja í
drukknandi mann af árbakkanum og
draga hann upp eru björgunarlaunin
kringum 100 krónur, fyrir að skjóta
út báti til að ná i hann, tæpar 200
krónur, og fyrir að kasta sér til sunds
og bjarga manninum, 300 krónur.
Dýrafræðingar hafa komist að raun
um að fuglarnir éti sem svarar fimmt-
ungi líkamsþyngdar sinnar á dag, og
því minni sem fuglinn er því meira
étur hann hlutfallslega. Ef mennirnir
ættu að borða á við fugl mundu þeir
ekki komast af með minna en 12—14
kíló á dag.
Mizzi Kuss, átján ára ungfrú í
Múnclien, hefir fengið leyfi til að taka
sér ættarnafnið Kruss. Hún sagðist
ekki hafa nokkurn frið fyrir piltunum
— þeir þóttust eiga heimtingu á að
kyssa ihana, úr því að liún héti Kuss,
seni þýðir koss.
Ileilz Linge, sem fyrrum var lier-
bergisþjónn Hitlers, er nýkominn úr
fangabúðum í IUisslandi, en þar hefir
hann setið síðan 1945. Hefir hann
selt ensku forlagi endurminningar
sínar og stórblaðið „News of the
World“ byrjaði að gefa þær út sem
framhaldssögu í nóvember. Heilz
Linge fékk 37.500 sterlingspund i rit-
laun, svo að hann verður ekki á ná-
strái næstu árin.
Pieck forseti A-Þýskalands hefir lát-
ið smíða stálbrynjaðan lúxus-járn-
brautarvagn, með baðherbergi, út-
varpi, talsíma og öðrum þægindum, og
sent Mao Tse-tung Kínaforseta hann
að gjöf. Ekki fylgir það sögunni hvað
Mao hefir gefið Pieck í staðinn.
Þó að Clark Gable eigi að baki sér
fjögur barnlaus lijónabönd og sé orð-
inn 55 ára, á hann barn í vonum núna.
Fimmta konan hans, Kay Williams
Spreckels, býst við að ala honum barn
í maí, og Clark nær ekki upp i nefið
á sér af ánægju. Þegar konan hans
fór með honum i apótekið i vetur til
að kaupa sér fjörefnispillur, keypti
Clark slatta handa sjálfum sér um
leið og kvað sér ekki veita af þessu
til að fjörga sig á.
Þeir sem vilja fara til tunglsins eiga
á hættu að koma til baka hvitir fyrir
hærum — ef þeir þá koma á annað
borð. Hollomar-stofnunin i New
Mcxico hefir sent plastbelgi 27—37
kilómetra upp i háloftin með svartar
mýs. Þegar þær komu aftur eftir 37
tíma voru þær farnar að grána. Það
cru kosmiskir geislar sem valda
þessu.
Bráð ofdrykkjunnar.
Árið 1954 dóu 12.500 Frakkar af
ofnautn áfengis, segja hagskýrslurnar.
Af þeim dóu 4.106 af bráðri áfengis-
eitrun, en langflestir úr lifrasjúkdóm-
um, sem leiddu af langvinnri áfengis-
nautn. Það er víndrykkjan sem veldur
þvi hve lifrarsjúkdómarnir eru al-
gengir í Frakklandi.